Czym jest cholesterol i jakie są jego normy dla osób dorosłych i dla dzieci?
Zdrowie i uroda Magdalena Klimiuk
Sprawdź pełną ofertę Aptelia.pl
Przeczytane 8420 razy

Czym jest cholesterol i jakie są jego normy dla osób dorosłych i dla dzieci?

Cholesterol jest prawdopodobnie jednym z najbardziej demonizowanych związków chemicznych w społeczeństwie. Nie jest to bynajmniej dziwne, w końcu podwyższony cholesterol ma bezpośredni związek ze wzrostem ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Warto jednak pamiętać, że cholesterol spełnia także wiele istotnych funkcji w ludzkim organizmie, a jego obecność jest niezbędna do utrzymania pełni zdrowia. Czym jest zły i dobry cholesterol? Jak obniżyć cholesterol domowymi sposobami? Te i inne tematy poruszamy w poniższym artykule!

Spis treści:


  1. Cholesterol ‒ czym jest i jakie pełni funkcje?
  2. Rodzaje cholesterolu
  3. Cholesterol – normy
  4. Badania cholesterolu – kiedy, jak i kto powinien je wykonać?
  5. Wysoki cholesterol – o czym świadczy?
  6. O czym świadczy niski cholesterol?
  7. Jak obniżyć cholesterol?

Cholesterol ‒ czym jest i jakie pełni funkcje?

Z chemicznego punktu widzenia cholesterol jest związkiem organicznym zaliczanym do grupy steroidów. Cząsteczka cholesterolu posiada unikalne właściwości, dzięki którym pełni kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Do najważniejszych funkcji cholesterolu zalicza się:

  • warunkowanie prawidłowej budowy i funkcjonowania błon komórkowych wszystkich komórek organizmu;
  • udział w syntezie hormonów steroidowych, takich jak kortyzol, aldosteron, testosteron czy progesteron;
  • udział w syntezie witaminy D3;
  • udział w syntezie kwasów żółciowych.

Mogłoby się wydawać, że głównym źródłem cholesterolu jest pożywienie. W rzeczywistości dieta wywiera relatywnie niski wpływ na poziom cholesterolu w organizmie człowieka. Szacuje się, że blisko 70% cholesterolu powstaje w wyniku biosyntezy tego związku. Głównym miejscem syntezy cholesterolu jest wątroba i jelita, choć przyjmuje się, że może być on tworzony w każdej komórce organizmu.

Rodzaje cholesterolu

W literaturze popularnonaukowej istnieje pewna rozbieżność, jeśli chodzi o nazewnictwo cholesterolu. Potocznie mianem cholesterolu określa się nie tylko związek chemiczny, ale również lipoproteiny, będące swoistą formą transportową dla cholesterolu. Lipoproteiny, złożone z cholesterolu i jego estrów, ale także białek czy fosfolipidów, odpowiadają za metabolizm cholesterolu oraz jego transport wraz z krwią. W zależności od budowy lipoprotein, wyróżnia się kilka rodzajów cholesterolu, z czego najważniejszy dla zdrowia jest cholesterol LDL i cholesterol HDL.

Cholesterol LDL

Cholesterol LDL (ang. low-density lipoprotein), czyli frakcja cholesterolu związana z lipoproteinami o niskiej gęstości, stanowi zdecydowaną większość krążących we krwi lipoprotein. Główną rolą cholesterolu LDL jest transport cząsteczek cholesterolu z wątroby do tkanek obwodowych, w tym niestety także do ścian naczyń krwionośnych. Cholesterol LDL nazywany jest często „złym cholesterolem” z uwagi na korelację jego stężenia z ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego.

Cholesterol HDL

Cholesterol HDL (ang. high-density lipoprotein), czyli frakcja cholesterolu związana z lipoproteinami o wysokiej gęstości, stanowi zaledwie 25-35% wszystkich lipoprotein osocza. Ta frakcja cholesterolu nazywana jest z kolei „dobrym cholesterolem”, ponieważ wykazano odwrotnie proporcjonalną korelację pomiędzy stężeniem tej cząsteczki a zapadalnością na choroby układu krążenia. Główną funkcją cholesterolu HDL jest transport cząsteczek cholesterolu z tkanek obwodowych do wątroby, gdzie są one metabolizowane i wydalane.

Źródła dobrego cholesterolu

dobry cholesterol

Powiązane produkty

Cholesterol ‒ normy

Według aktualnych wytycznych polskich towarzystw naukowych stężenie cholesterolu całkowitego u osób zdrowych nie powinno przekraczać 190 mg/dl.

Warto pamiętać, że znaczenie ma nie tylko stężenie całkowitego cholesterolu, ale także jego poszczególnych frakcji. Normy cholesterolu LDL zależą przede wszystkim od ryzyka sercowo-naczyniowego. Przyjmuje się, że stężenie cholesterolu powinno być mniejsze bądź równe:

  • 116 mg/dl ‒ u osób zdrowych, z niskim ryzykiem sercowo-naczyniowym;
  • 100 mg/dl ‒ u osób z umiarkowanym ryzykiem sercowo-naczyniowym;
  • 70 mg/dl ‒ u osób z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym;
  • 55 mg/dl ‒ u osób z bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym;
  • 40 mg/dl ‒ u osób z ekstremalnie wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym.

 ​Normy cholesterolu dla kobiet a normy dla mężczyzn

Normy cholesterolu HDL zależą przede wszystkim od płci. Zaleca się, by stężenie cholesterolu HDL było wyższe niż:

  • 40 mg/dl ‒ u mężczyzn;
  • 45 mg/dl ‒ u kobiet.

Przeczytaj: Co to jest lipidogram? Jak wygląda badanie? Jak czytać wyniki?

Normy cholesterolu dla dzieci

U dzieci normy kształtują się następująco:

  • cholesterol całkowity – poniżej 170 mg/dl,
  • LDL – poniżej 110 mg/dl,
  • HDL – powyżej 35 mg/dl.

Badania cholesterolu – kiedy, jak i kto powinien je wykonać?

Według badania epidemiologicznego WOBASZ II hipercholesterolemia, czyli zbyt wysoki poziom cholesterolu, dotyczy blisko 64% Polak i 70% Polaków po 20 roku życia. Co zaskakujące, blisko ⅔ chorych nie zdaje sobie z tego sprawy. Tymczasem zdiagnozowanie wysokiego cholesterolu wymaga jedynie wykonania prostego badania laboratoryjnego.

Przyjmuje się, że przesiewowe badania cholesterolu powinny być wykonane u wszystkich mężczyzn powyżej 40. roku życia oraz kobiet powyżej 50. roku życia. Specjaliści rekomendują również, by regularne badania cholesterolu były wykonywane u osób:

  • z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym;
  • z rozpoznaną cukrzycą;
  • z rozpoznaną chorobą układu krążenia lub rodzinnym obciążeniem przedwczesną chorobą układu krążenia;
  • z przewlekłą chorobą nerek;
  • z rozpoznanymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym, reumatycznym lub zapalnym;
  • uzależnionych od papierosów;
  • zakażonych HIV lub będących w trakcie terapii antyretrowirusowej.

Badanie cholesterolu w domu

Choć najczęściej badanie cholesterolu wykonuje się w laboratorium, możliwe jest również zmierzenie tego parametru w zaciszu własnego domu. Od kilku lat w sprzedaży dostępne są aparaty do mierzenia cholesterolu, które umożliwiają samodzielny pomiar stężenia całkowitego cholesterolu, ale także jego poszczególnych frakcji. Aparat do mierzenia cholesterolu polecany jest szczególnie osobom z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, które stosują leczenie bądź dietę na obniżenie cholesterolu.

Wysoki cholesterol – o czym świadczy?

Istnieje powszechne przekonanie, że podwyższony cholesterol całkowity ma związek jedynie z dietą. Hipercholesterolemia rzeczywiście bardzo często wynika ze zbyt częstego spożycia przetworzonych produktów, bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe oraz kwasy tłuszczowe typu trans. Należy jednak pamiętać, że przyczyną wysokiego cholesterolu nie zawsze muszą być nieprawidłowe nawyki żywieniowe.

Inne przyczyny wysokiego cholesterolu

Podwyższony cholesterol może mieć związek z:

  • hipercholesterolemią rodzinną, czyli chorobą genetyczną wynikającą z mutacji w genach PCSK9, APOB czy LDL-R;
  • niedoczynnością tarczycy;
  • zespołem Cushinga;
  • przewlekłą niewydolnością nerek;
  • zespołem nerczycowym;
  • ciążą;
  • przyjmowaniem niektórych leków, w tym glikokortykosteroidów, diuretyków, cyklosporyny czy progestagenów.

Wysoki cholesterol – objawy

Dlaczego zdecydowana większość chorych nie zdaje sobie sprawy o rozwijającej się u nich hipercholesterolemii? Podwyższone stężenie cholesterolu zwykle przebiega bezobjawowo, a pierwszą przesłanką toczących się zaburzeniach lipidowych nierzadko bywają ich powikłania, takie jak dławicowe bóle klatki piersiowej czy niedokrwienie tkanek i narządów.

Warto jednak wspomnieć, że bardzo wysokie stężenia cholesterolu, na przykład w przebiegu hipercholesterolemii rodzinnej, mogą dawać charakterystyczne symptomy. Do objawów wysokiego cholesterolu zalicza się przede wszystkim:

  • kępki żółte, czyli złogi cholesterolu w skórze łokci, kolan, pośladków czy powiek, przybierające formę żółtych lub żółto-brunatnych kropek;
  • żółtaki, czyli podskórne guzki ze złogów cholesterolu lokalizujące się w pobliżu stawów, ścięgien lub powiek;
  • rąbek starczy rogówki, czyli jasna obwódka dookoła tęczówki, powstała na skutek akumulacji lipidów w tkankach oka.

O czym świadczy niski cholesterol?

O niskim cholesterolu zwykle wspomina się w kontekście zbyt niskiego cholesterolu HDL. Jest to niekorzystne zjawisko, ponieważ obniżenie tej frakcji cholesterolu zwiększa ryzyko rozwoju zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Należy zatem dążyć do obniżenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL, przy jednoczesnym zwiększeniu stężenia cholesterolu HDL.

W niektórych przypadkach możliwa jest również hipolipidemia, czyli znaczne obniżenie cholesterolu całkowitego lub LDL. Przyczyną tego zaburzenia mogą być niektóre schorzenia (takie jak nadczynność tarczycy, niektóre nowotwory czy choroby wątroby), defekty genetyczne, a także nieprawidłowo prowadzone leczenie hipolipemizujące.

Przeczytaj więcej: Jak obniżyć poziom cholesterolu całkowitego?

Jak obniżyć cholesterol?

Specjaliści twierdzą, że obniżenie cholesterolu LDL o około 39 mg/dl zmniejsza ryzyko wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego aż o 22%! Jak widać, wpływ cholesterolu na zdrowie układu krążenia jest ogromny, dlatego warto zadbać o jego prawidłowe stężenie. W tym celu najlepiej sprawdza się kompleksowe działanie, czyli połączenie domowych sposobów i leków na cholesterol.

Przeczytaj również: Domowe sposoby na obniżenie cholesterolu

Dieta na obniżenie cholesterolu

Nie można bagatelizować wpływu diety na cholesterol. Zmiana nawyków żywieniowych nierzadko pomaga przywrócić prawidłowy cholesterol, bez konieczności wdrażania terapii farmakologicznej. Jaka zatem powinna być dieta przy wysokim cholesterolu? Zaleca się, by posiłki bazowały na świeżych warzywach i owocach, produktach pełnoziarnistych, roślinach strączkowych, odtłuszczonym nabiale, a także rybach i drobiu. W celu obniżenia cholesterolu należy zastąpić smażenie na głębokim tłuszczu grillowaniem, pieczeniem czy gotowaniem na parze bądź w wodzie.

Najnowsze wytyczne wskazują również na korzyści wynikające ze spożycia błonnika. W diecie na cholesterol zaleca się spożycie 25-40 gramów błonnika, z czego 7-12 gramów błonnika rozpuszczalnego.

Leki na cholesterol

W niektórych przypadkach zmiana stylu życia jest niewystarczająca, przez co niezbędne jest włączenie leków na obniżenie cholesterolu. Do leków pierwszego rzutu należą statyny, takie jak atorwastatyna czy rozuwastatyna. Leczenie wysokiego cholesterolu statynami wyróżnia się wysoką skutecznością i pozwala obniżyć stężenie „złego cholesterolu” o 30-50%. Tabletki na cholesterol mogą także w swym składzie zawierać mieszankę statyny z ezetymibem. Tak skojarzona terapia pozwala obniżyć cholesterol średnio o 65%.

Sprawdź oferty: Preparaty na serce i układ krążenia

Zioła i suplementy na cholesterol

Domowe sposoby na obniżenie cholesterolu bywają niedoceniane. Tymczasem badania naukowe wykazały, że niektóre suplementy i zioła na cholesterol mogą być skutecznym elementem walki z hipercholesterolemią. Nutraceutyki mogą stanowić wsparcie dla osób, które nie kwalifikują się do farmakologicznego leczenia, nie tolerują go lub nie osiągają dostatecznych efektów terapii.

Do najbardziej uznanych suplementów i ziół na cholesterol zalicza się:

  • wyciąg z czerwonego ryżu;
  • ziele karczocha zwyczajnego;
  • nasiona ostropestu plamistego;
  • polikosanol;
  • ekstrakt z owoców bergamoty;
  • ekstrakt z berberysu;
  • sterole roślinne.

Sprawdź oferty: Herbaty ziołowe o działaniu prozdrowotnym

Źródła cholesterolu – czego unikać?

Czego nie jeść przy wysokim cholesterolu? Warto przede wszystkim ograniczyć spożycie tłuszczów, a zwłaszcza tłuszczów nasyconych. Według wytycznych nie powinny one przekraczać 7% łącznej wartości energetycznej pożywienia. W diecie na obniżenie cholesterolu powinno się zatem unikać tłustych produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak smalec, łój, śmietana, tłuste mięsa czy sery. 

Czy wykazano jakikolwiek związek pomiędzy alkoholem a cholesterolem?

Niestety tak. Najnowsze dane wskazują, że dieta na obniżenie cholesterolu powinna zakładać całkowite wykluczenie alkoholu.

 

 

Bibliografia

Craig M, Yarrarapu SNS, Dimri M. Biochemistry, Cholesterol. [Updated 2022 Aug 15]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513326/

Huff T, Boyd B, Jialal I. Physiology, Cholesterol. [Updated 2022 Mar 9]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470561/

Mach F, Baigent C, Catapano AL, et al. Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019) [published correction appears in Eur Heart J. 2020 Nov 21;41(44):4255]. Eur Heart J. 2020;41(1):111-188. doi:10.1093/eurheartj/ehz455

 


Wybór redakcji

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w polityce prywatności.

Zamknij