Wychłodzenie organizmu – czym jest hipotermia? Objawy, pierwsza pomoc, leczenie

Spis treści:

1. Hipotermia – co to dokładnie jest?
2. Rodzaje hipotermii
3. Objawy hipotermii
4. Przyczyny wychłodzenia
5. Jak reagować w przypadku hipotermii – pierwsza pomoc
6. Hipotermia – leczenie
7. Czym jest hipotermia terapeutyczna i kiedy się ją stosuje?
8. Jakie mogą być skutki hipotermii?

Hipotermia – co to dokładnie jest? 

Mianem hipotermii określa się obniżenie ciepłoty ciała do temperatury 35⁰C lub niższej w wyniku zachwiania równowagi między ilością energii termicznej produkowanej przez organizm a temperaturą otoczenia. 

Warto pamiętać, że ciało traci ciepło nie tylko w wyniku wypromieniowywania energii, ale również poprzez samo przebywanie w zimnym otoczeniu czy kontakt z niską temperaturą. Z tego względu hipotermię może wywołać nawet kąpiel w zimnym jeziorze podczas letnich upałów albo długotrwała ekspozycja na chłodny i silny wiatr. 

Wychłodzenie nie tylko prowadzi do spowolnienia procesów metabolicznych, ale przede wszystkim do zaburzeń świadomości i obniżenia efektywności pracy organizmu, które mogą być bezpośrednią przyczyną wypadku. 

Ratownicy medyczni oraz lekarze w celu diagnozy hipotermii niemal nigdy nie mierzą temperatury za pomocą termometru. Zwykle oceny dokonuje się poprzez obserwację ogólnych objawów i reakcji organizmu.

Przeczytaj: Obniżona temperatura ciała

Rodzaje hipotermii 

W medycynie rozróżnia się kilka rodzajów hipotermii, choć nie każda z nich musi mieć związek z wypadkiem. 

Hipotermię terapeutyczną stosuje się m.in. u pacjentów po skutecznej resuscytacji. Pozwala ona ograniczyć negatywne skutki związane z nagłym wybudzeniem pacjenta ze stanu braku świadomości. 

Hipotermia miejska dotyka głównie osoby często spożywające alkohol oraz pacjentów w podeszłym wieku, u których występuje wiele chorób współistniejących. W obu przypadkach ma ona związek z zaburzeniem funkcjonowaniem ośrodka termoregulacji. 

Wyróżnia się także hipotermię wypadkową, która ma związek z urazem, utratą krwi oraz ograniczeniami mobilności. Może wystąpić np. u ofiar wypadków samochodowych lub turystów na górskim szlaku. 

Objawy hipotermii 

Objawy hipotermii klasyfikuje się według 5-stopniowej klasyfikacji szwajcarskiej (tzw. skala IKAR). Kryterium odróżniające poszczególne stadia hipotermii stanowią objawy oraz spadająca temperatura ciała. 

• stopień I – pacjent jest przytomny, ale pojawiają się u niego dreszcze, 35-32⁰C; 

• stopień II – pojawiają się zaburzenia świadomości i koordynacji, apatia, zanikają dreszcze, 32-28⁰C; 

• stopień III – pacjent staje się nieprzytomny, mogą wystąpić zaburzenia pracy serca, oddech ulega spłyceniu i spowolnieniu, tętno przyspiesza i staje się miękkie (tzw. tętno nitkowate), 28-24⁰C; 

• stopień IV – brak objawów życiowych, zatrzymanie krążenia, temperatura poniżej 24⁰C; 

• stopień V – zgon. 

To, na co warto zwrócić uwagę jest fakt, że wraz z postępem hipotermii skurcze mięśni zanikają. Oznacza to, że wyczerpaniu uległ zgromadzony w nich glikogen, którego zwykle wystarcza na 4-6 godzin (więcej występuje go u osób wysportowanych, o dużej masie mięśniowej). 

Przeczytaj: Odmrożenia

Przyczyny wychłodzenia 

Przyczyn wychłodzenia organizmu może być bardzo wiele. U osób starszych często nieprawidłowo funkcjonują fizjologiczne mechanizmy termoregulacji. Z kolei dzieci marzną szybciej ze względu na niekorzystny stosunek masy ciała do jego powierzchni, ale też nieumiejętność oceny sytuacji (np. długotrwała zabawa w wodzie mimo odczuwania zimna). 

Hipotermii sprzyja także spożywanie alkoholu, który powoduje rozkurczanie naczyń krwionośnych i zwiększoną utratę ciepła, a także ograniczenie drżenia mięśniowego. Podobnie mogą działać niektóre substancje psychoaktywne. 

Ryzyko wychłodzenia zwiększają wybrane choroby: 

• metaboliczne (np. cukrzyca i jej powikłania, obejmujące uszkodzenie naczyń krwionośnych),  

• neurodegeneracyjne (np. choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane)  

• o podłożu hormonalnym (niedoczynność tarczycy, przysadki lub nadnerczy).  

Wszystkie mają wpływ nie tylko na termoregulację organizmu, ale również subiektywne odczuwanie zimna. 

Sprawdź oferty: Termofory, koce termiczne

Jak reagować w przypadku hipotermii – pierwsza pomoc 

Pierwsza pomoc przy hipotermii powinna obejmować ogrzanie osoby. Zaleca się przykrycie jej kocem, zmianę odzienia i obuwia na suche oraz przeniesienie w ciepłe i suche, wolne od wiatru miejsce. Przydatna może okazać się folia ratunkowa NRC, która ogranicza ubytek ciepła. 

Nigdy nie należy podnosić ciepłoty ciała w sposób gwałtowny, np. poprzez ułożenie ofiary wypadku bezpośrednio przy źródle ciepła, a także szarpać lub potrząsać ofiarą wychłodzenia. Może to spowodować zaburzenia pracy serca. W miarę możliwości można podawać ciepłe napoje, ale nigdy alkohol. 

W przypadku stwierdzenia hipotermii jak najszybciej należy skontaktować się ze służbami ratowniczymi, które zapewnią profesjonalną pomoc medyczną. 

Sprawdź oferty: Termometry do pomiaru temperatury ciała

Hipotermia – leczenie 

Zaawansowana hipotermia (II stopnia lub cięższa) zawsze wymaga hospitalizacji. Lekarz oceni stan zdrowia pacjenta nie tylko pod kątem wyziębienia, ale również występowania ewentualnych odmrożeń. 

Wyróżnia się cztery kategorie odmrożeń, a ich leczenie obejmuje przede wszystkim stopniowe podnoszenie temperatury ciała, farmakologiczne zwiększenie krążenia obwodowego oraz uniesienie kończyny w celu ograniczenia obrzęku. Jeżeli doszło do powstania zmian martwiczych, uszkodzone tkanki zostają usunięte. 

Czym jest hipotermia terapeutyczna i kiedy się ją stosuje? 

Hipotermię terapeutyczną stosuje się przede wszystkim u pacjentów, u których wystąpiło nagłe zatrzymanie krążenia, gdy pomimo przywrócenia funkcji życiowych pozostają oni nieprzytomni. 

W ten sposób hamuje się mechanizmy powstawania wolnych rodników, a także ogranicza uszkodzenia występujące w mitochondriach. Zabieg może pociągać jednak za sobą niestabilność hemodynamiczną, zaburzenia rytmu serca oraz poziomu elektrolitów. 

Kontrolowane wychłodzenie pozwala również na zwiększenie efektywności niektórych operacji, np. przeszczepu serca. 

Jakie mogą być skutki hipotermii? 

Skutki łagodnej hipotermii zanikają stosunkowo szybko i poszkodowany w ciągu kilku godzin jest w stanie wrócić do normalnego funkcjonowania. W ciężkich przypadkach należy liczyć się z koniecznością jak najszybszego transportu osoby do placówki medycznej – w przeciwnym razie może dojść nawet do zgonu. 

Nigdy nie należy lekceważyć wychłodzenia organizmu. Im szybciej wdrożona zostanie pierwsza pomoc, tym mniejsze ryzyko rozwoju hipotermii. 

Bibliografia