Prawidłowy puls (tętno) – normy, sposoby pomiaru, przyczyny zaburzeń

Spis treści:

1. Czym jest puls i o czym świadczy?
2. Prawidłowy puls – normy
3. Tętno a ciśnienie – czy są od siebie zależne?
4. Jak się mierzy tętno?
5. Wysokie tętno – ile wynosi i jakie może mieć przyczyny
6. Niski puls – kiedy o nim mówimy? Przyczyny niskiego pulsu

Czym jest puls i o czym świadczy? 

Puls to pulsacja ściany naczynia krwionośnego, przez które przepływa fala krwi pompowanej przez serce. Jego wyczucie jest możliwe dzięki sprężystości ścian tętnic. Tętno odzwierciedla pracę serca i zależy od szybkości jego pracy, ale także od stanu naczyń krwionośnych.  Tętno określa się w uderzeniach na minutę. Jego pomiar dostarcza lekarzowi informacji o potencjalnie rozwijającym się problemie zdrowotnym.  

W większości przypadków są to stany niezagrażające bezpośrednio życiu, jednak nawet tak proste badanie może dać wskazówki co do diagnostyki w obszarze bardziej poważnych stanów chorobowych. Słabe tętno może wskazywać na znaczne zwężenie badanego naczynia. Za to różnice w amplitudzie tętna na lewej i prawej tętnicy mogą być spowodowane rozwarstwieniem lub tętniakiem aorty. To tylko kilka zaburzeń, które może wykryć lekarz poprzez to badanie.  

Sprawdź oferty: Preparaty na serce i układ krążenia

Czy puls i tętno są tym samym? 

Tętno i puls mogą być terminami używanymi zamiennie.  

Prawidłowy puls – normy  

Normy tętna zależą od wielu aspektów, a w szczególności od wieku. Wpływ ma tu także aktywność fizyczna, która bezpośrednio zwiększa wartość tętna, ale w dłuższej perspektywie, przy regularnym wysiłku fizycznym, może skutkować obniżeniem wartości spoczynkowej pulsu. 

Prawidłowy puls u dorosłego 

Prawidłowy puls u dorosłego powinien mieścić się w przedziale 60-100 uderzeń na minutę.  

Warto zaznaczyć, że na jego wartość wpływa wiek, kondycja fizyczna, a także przyjmowane leki.  

Osoby trenujące mogą rozwinąć u siebie zjawisko zwane „sercem sportowca”, będące adaptacją do wysiłku fizycznego. Objawia się ono niższym tętnem spoczynkowym, sięgającym nawet 30-40 uderzeń na minutę. 

Prawidłowy puls u dziecka 

Prawidłowe tętno u dzieci z zasady jest wyższe niż u dorosłych. U noworodków sięga 127 uderzeń na minutę, u rocznego dziecka 123 uderzeń, a serce pięcioletniego dziecka pracuje z szybkością 98 uderzeń na minutę. 

Tętno a ciśnienie – czy są od siebie zależne? 

Każda wyczuwalna pulsacja podczas pomiaru tętna to skurcz serca. To właśnie w jego trakcie pojawia się ciśnienie skurczowe, które swoją granicę normy osiąga przy 139 mmHg. W trakcie rozkurczu serca mierzy się ciśnienie rozkurczowe, które powinno wynosić do 89 mmHg.  

Warto jednak wiedzieć, że podwyższone ciśnienie nie zawsze występuje z podwyższeniem tętna. Mogą się one zmieniać niezależnie od siebie. 

Przykładowo u osób starszych – w wyniku zwyrodnienia węzła zatokowego – maleje impulsacja wywołująca skurcz serca i pojawia się bradykardia, skutkująca spadkiem tętna.  W przypadku takich pacjentów niskiemu tętnu towarzyszy na ogół rozwijające się z wiekiem nadciśnienie, będące wynikiem m.in. pogrubienia i przebudowy ściany aorty. 

Jak się mierzy tętno?  

Pomiar tętna wykonuje się na tętnicach: 

• szyjnych wewnętrznych, 

• promieniowych, 

• ramiennych, 

• udowych, 

• podkolanowych, 

• grzbietowych stopy, 

• piszczelowych tylnych. 

Najczęściej pomiar wykonuje się na tętnicy promieniowej, poprzez przyłożenie dwóch palców na wewnętrznej, bocznej powierzchni nadgarstka od strony kciuka. Pomiaru można dokonywać przez 15 sekund i następnie pomnożyć wynik razy 4. 

Ocena tętna obejmuje jego: 

• częstotliwość, odzwierciedlającą szybkość pracy serca, 

• miarowość, ocenianą w porównaniu do bicia serca, 

• amplitudę, dzielącą tętno na duże i małe, a określającą siłę uwypuklania ściany tętnicy przez ilość krwi, która przez nią przepływa, 

• czas trwania fali skurczowej. 

Czym jest tętno maksymalne, a czym tętno spoczynkowe? 

Tętno maksymalne to najwyższa ilość uderzeń serca na minutę przy maksymalnym wysiłku fizycznym. Oblicza się je wg wzoru: 

220 - (minus) wiek pacjenta 

Tętno spoczynkowe występuje przy braku wykonywania jakiegokolwiek wysiłku fizycznego i u zdrowych osób powinno mieścić się w przedziale 60-100 uderzeń na minutę. 

Wysokie tętno – ile wynosi i jakie może mieć przyczyny 

Wysoki puls oznacza się po przekroczeniu 100 uderzeń na minutę. Odzwierciedla ono przyspieszenie pracy serca, czyli tachykardię. Przyczyny mogą leżeć w zjawiskach fizjologicznych jak adaptacja do wysiłku fizycznego, czy stresu emocjonalnego.  

Warto jednak mieć na uwadze, że patologicznie wysoki puls pojawia się przy gorączce, niedokrwistości, niewydolności serca, nadczynności tarczycy, czy też po zażyciu niektórych leków. Może być również objawem zmniejszonej objętości krwi, do czego dochodzi na przykład przy odwodnieniu lub po dużym krwotoku. 

Innymi czynnikami wpływającymi na przyspieszenie pulsu są kofeina, alkohol oraz nikotyna. 

Wysokie tętno jest odzwierciedleniem przyspieszonej pracy serca, czyli tachykardii. Jest ona spowodowana zwiększoną impulsacją z węzła zatokowego. 

Czym grozi wysoki puls? 

Największym zagrożeniem wysokiego pulsu jest towarzysząca mu tachykardia. Jej powikłaniami mogą być poważne zaburzenia pracy serca jak niewydolność krążenia, zawał mięśnia sercowego i w ostateczności nagła śmierć sercowa. 

Jak obniżyć puls? 

Podłożem tachykardii jest nadmierna impulsacja z węzła zatokowego, a najczęściej stosowanymi lekami, mającymi na celu spowolnienie pracy serca, są β-blokery. Jest to grupa leków blokujących receptory beta-adrenergiczne, czyli receptory należące do układu współczulnego – odpowiedzialnego za pobudzenie i mobilizację organizmu.  

Przeczytaj również: Domowe sposoby na obniżenie cholesterolu

Niski puls – kiedy o nim mówimy? Przyczyny niskiego pulsu 

Niski puls odzwierciedla wolną akcję serca, czyli bradykardię, a standardową granicą go wyznaczającą jest 60 uderzeń na minutę. 

Niski puls jest spowodowany zaburzeniami w ośrodku, generującym rytmiczność pracy serca. Zwiększenie odstępów pomiędzy kolejnymi impulsami do skurczu lub zaburzenia ich przewodzenia przez tkankę mięśniową serca mogą doprowadzić do bradykardii, czyli niskiej częstotliwości skurczów serca i niskiego tętna. 

U niektórych pacjentów może to być zjawisko fizjologiczne – chociażby u sportowców. 

Innymi przyczynami mogą być przyjmowane leki, infekcje, a także anoreksja.  

Jak podnieść niski puls domowym sposobem? 

W razie wystąpienia zbyt niskiego tętna, a szczególnie połączonego z takimi objawami jak: zasłabnięcia i ogólne osłabienie, zawroty głowy, bóle w klatce piersiowej i kończynach najlepiej skonsultować się z lekarzem POZ. 

Lekami stosowanymi w terapii bradykardii są atropina, adrenalina, dopamina oraz glukagon. 

Domowe sposoby na podniesienie tętna to: 

• podejmowanie regularnej aktywności fizycznej, 

• zadbanie o prawidłowe nawodnienie organizmu (poprzez przyjmowanie około 2 litrów wody dziennie), 

• unikanie stresu, 

• utrzymywanie zdrowej diety, zawierającej odpowiednią ilość owoców i warzyw, błonnika oraz produktów pełnoziarnistych. 

Należy pamiętać jednak, że w niektórych przypadkach niezbędna może okazać się konsultacja medyczna. 

Bibliografia