Czym można zarazić się od kleszcza?

Spis treści:

1. Ukąszenie kleszcza a choroby odkleszczowe
2. Borelioza po ukąszeniu kleszcza
3. Odkleszczowe zapalenie mózgu
4. Babeszjoza u ludzi
5. Inne choroby odkleszczowe i ich objawy
6. Jak zapobiegać chorobom odkleszczowym?

Ukąszenie kleszcza a choroby odkleszczowe 

Czy każde ukąszenie kleszcza prowadzi do rozwinięcia się choroby odkleszczowej? Na szczęście nie! Szacuje się, że około 30% kleszczy jest nosicielami co najmniej jednego patogenu. Należy przy okazji podkreślić, że wśród kleszczy nierzadkie jest jednoczesne nosicielstwo kilku gatunków bakterii, wirusów bądź pierwotniaków. W przypadku ukąszenia takiego kleszcza może dojść do koinfekcji, czyli zakażenia kilkoma drobnoustrojami i jednoczesnego rozwinięcia kilku chorób.

Przeczytaj również: Borelioza – przyczyny, objawy, leczenie

Do chorób odkleszczowych, występujących w naszej szerokości geograficznej, zalicza się między innymi: 

• Boreliozę z Lyme; 

• odkleszczowe zapalenie mózgu; 

• babeszjozę; 

• tularemię; 

• ludzką anaplazmozę granulocytarną; 

• ludzką erlichiozę monocytarną; 

• bartonellozę; 

• gorączkę Q. 

Borelioza po ukąszeniu kleszcza 

Borelioza z Lyme, zwana również krętkowicą kleszczową, to wieloukładowe schorzenie wywoływane przez grupę bakterii zaliczanych do kompleksu gatunku Borrelia burgdorferi sensu lato. Do zakażenia tymi krętkami dochodzi w przebiegu wkłucia się zakażonego kleszcza, ale także wtarcia w ranę rozgniecionego kleszcza lub jego wydalin. Borelioza jest najczęściej występującą chorobą odkleszczową. W samym tylko 2021 roku odnotowano w Polsce ponad 12,5 tysiąca zakażeń tą chorobą. 

Borelioza to choroba odkleszczowa o zróżnicowanym przebiegu 

Borelioza z Lyme jest chorobą o zróżnicowanym obrazie klinicznym. Pierwsze objawy tego schorzenia są dość niespecyficzne, a niekiedy mogą one pojawić się nawet kilka lat po zakażeniu krętkami. We wczesnym stadium choroby, gdy jest ona jeszcze ograniczona, można zaobserwować: 

• objawy grypopodobne; 

• rumień wędrujący; 

• chłoniaka limfocytowego skóry. 

Rumień wędrujący uważany jest za charakterystyczną zmianę skórną, która jednoznacznie świadczy o zakażeniu krętkami z rodzaju Borrelia. Pojawia się on zwykle po tygodniu od ukąszenia kleszcza. Na początku przybiera postać czerwonej plamki bądź grudki, która powiększa się, tworząc pierścień z przejaśnieniem w środku. Należy pamiętać, że choć rumień wędrujący jednoznacznie świadczy o początkach boreliozy, jego brak nie wyklucza tej choroby. Badania naukowe potwierdzają, że rumień wędrujący występuje zaledwie u 30-50% zakażonych osób. 

Odkleszczowe zapalenie mózgu 

Odkleszczowe zapalenie mózgu to choroba ośrodkowego układu nerwowego wywołana przez wirusa TBEV z rodziny Flaviviridae. Każdego roku w kraju odnotowuje się około 200-300 przypadków zachorowań, z czego zdecydowana większość występuje na terenach północno-wschodniej Polski. 

W obrazie klinicznym kleszczowego zapalenia mózgu wyróżnia się dwie charakterystyczne fazy. Pierwsza faza – zwiastunowa – przebiega z objawami grypopodobnymi, nudnościami, wymiotami i biegunką. Symptomy te utrzymują się do tygodnia, a u większości osób dochodzi do samoistnego wyleczenia. U pozostałych osób rozwija się faza neuroinfekcji, w przebiegu której może wystąpić zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, móżdżku lub rdzenia kręgowego. 

Babeszjoza u ludzi 

Babeszjoza, nazywana potocznie malarią północy, to rzadka choroba odkleszczowa wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia. U zdrowych osób schorzenie to często ma przebieg bezobjawowy. Ciężka postać babeszjozy występuje zwykle u osób z obniżoną odpornością, ciężarnych kobiet bądź seniorów. 

Objawy babeszjozy to przede wszystkim wysoka gorączka, zlewne poty, bóle stawowo-mięśniowe, bóle brzucha czy bóle głowy. Nierzadko dochodzi do uszkodzenia wątroby i nasilonej hemolizy, czyli rozkładu czerwonych krwinek. W ciężkich przypadkach babeszjozy może dochodzić do takich powikłań jak ostra niewydolność nerek czy obrzęk płuc. 

Inne choroby odkleszczowe i ich objawy 

Mogłoby się wydawać, że choroby odkleszczowe, inne niż borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu, występują relatywnie rzadko. Rzeczywiście, w Polsce notuje się każdego roku zaledwie kilka zachorowań na schorzenia takie jak tularemia czy gorączka Q. Specjaliści alarmują jednak, że statystyki dotyczące chorób odkleszczowych mogą być mocno niedoszacowane. 

Choroby odkleszczowe mają bardzo zbliżony obraz kliniczny, a ich objawy są najczęściej niespecyficzne. Jest to przyczyną znacznego wydłużenia procesu diagnostyki, który nierzadko trwa długimi latami. Kiedy warto pomyśleć o wykonaniu badań w kierunku chorób odkleszczowych, a zwłaszcza koinfekcji? Przesłanką do rozpoczęcia diagnostyki powinny być objawy takie jak: 

• gorączka o nieznanej przyczynie; 

• bóle stawowo-mięśniowe; 

• bóle głowy; 

• przewlekłe zmęczenie; 

• zmiany skórne; 

• powiększenie węzłów chłonnych. 

Jak zapobiegać chorobom odkleszczowym? 

W przypadku chorób odkleszczowych profilaktyka opiera się głównie na unikaniu kontaktu z kleszczem oraz prawidłowym usunięciu tego pajęczaka w przypadku jego ukłucia. Miłośnicy wędrówek po lasach i łąkach powinni pamiętać o odpowiednim ubiorze, który osłania jak najwięcej ciała. Podstawą jest długi rękaw, długie nogawki, czapka lub kapelusz, a także buty z wyższą cholewką bądź wysokie skarpetki naciągnięte na nogawki. Warto także zaopatrzyć się w odpowiednie repelenty. Wysoką skutecznością wyróżniają się preparaty z ikarydyną lub DEET.

Przeczytaj również: Jak wyjąć kleszcza?

Po powrocie do domu zawsze powinno się dokładnie obejrzeć całą skórę. W przypadku znalezienia kleszcza nie należy wpadać w panikę. Kleszcza nie można zdrapywać, wyciskać, a tym bardziej smarować alkoholem, tłuszczem lub benzyną. Prawidłowym postępowaniem jest mechaniczne usunięcie kleszcza za pomocą pęsety lub szczypczyków i późniejsze zdezynfekowanie rany środkiem odkażającym. 

Bibliografia