Niedobór żelaza – jakie objawy o nim świadczą?

Spis treści:

1. Niedobór żelaza – przyczyny i objawy
2. Niedobór żelaza a dieta – co jeść, aby uzupełnić niedobór?
3. Niedobór żelaza u dzieci – jakie są objawy i jak zapobiegać niedoborowi?
4. Niedobór żelaza a problemy z układem odpornościowym – jakie są powiązania?
5. Niedobór żelaza u sportowców – jakie są skutki i jak uzupełniać niedobór?

Niedobór żelaza – przyczyny i objawy 

Niedobory składników mineralnych i witamin są powszechnym zjawiskiem – wśród nich, jednym z najczęstszych, jest niedobór żelaza. Mimo że pierwiastek ten występuje w wielu produktach spożywczych, to jego przyswajalność jest dość niska. Żelazo obecne w żywności pochodzenia zwierzęcego (tzw. żelazo hemowe) przyswaja się w ok. 20-30%, natomiast to pochodzące z pokarmów roślinnych (czyli żelazo niehemowe) tylko w ok. 1-10%. Poza słabą biodostępnością istnieje szereg innych czynników, które mogą wpływać na obniżenie poziomu żelaza w organizmie. 

Za główne przyczyny niedoborów żelaza uważa się: 

• występowanie krwawień, 

• nieodpowiednią dietę, 

• zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek, 

• zaburzenia trawienia i wchłaniania, 

• zbyt małą ilość kwasu solnego w żołądku, 

• spożywanie innych produktów ograniczających wchłanianie żelaza, 

• przyjmowanie niektórych leków np. przeciwbólowych lub antybiotyków. 

Kiedy organizm nie otrzymuje odpowiedniej ilości żelaza wraz z pożywieniem lub gdy jego przyswajanie jest zaburzone, zaczyna wysyłać sygnały świadczące o niedoborze. Początkowo część z nich może zostać zbagatelizowana, ponieważ objawy sugerujące deficyt tego pierwiastka bywają niejednoznaczne. Z czasem zaczynają one przybierać na sile, a stan zdrowia osoby z niedoborem żelaza może się pogarszać. 

Kup w aptece: Preparaty z żelazem

Wśród objawów niedoboru żelaza wymienia się: 

• zmęczenie, 

• częste infekcje, 

• kołatanie serca, 

• łamliwe paznokcie, 

• wypadanie włosów, 

• zawroty i bóle głowy, 

• szybkie męczenie się, 

• zasinienie pod oczami, 

• problemy z koncentracją, 

• bladą, suchą i szorstką skórę. 

Sprawdź: Jak szybko uzupełnić niedobór żelaza?

Objawy anemii

Niedokrwistość, czyli anemia, to stan charakteryzujący się niedoborem hemoglobiny, która pełni kluczową rolę w transporcie tlenu do tkanek. Niedostateczny poziom hemoglobiny prowadzi do upośledzenia zdolności organizmu do efektywnego zaopatrywania tkanek i narządów w niezbędny tlen. 

Niedokrwistość może wynikać z różnych przyczyn, takich jak niedobór żelaza, niedobór witamin (np. witaminy B12 czy kwasu foliowego) lub zaburzenia genetyczne.

Niedobór żelaza a dieta – co jeść, aby uzupełnić niedobór? 

Podstawowym zaleceniem w przypadku uzupełniania niedoboru żelaza jest wprowadzenie diety, która zawiera produkty charakteryzujące się wysoką zawartością tego pierwiastka. Które pokarmy sprawdzą się w tym przypadku najlepiej? 

Produkty odzwierzęce bogate w żelazo to m.in.: 

• ryby, 

• jajka, 

• cielęcina, 

• wołowina, 

• mięso drobiowe, 

• wątróbka i podroby. 

Produkty roślinne, które są bogate w żelazo to natomiast: 

• tofu, 

• soja, 

• fasola, 

• kakao, 

• brokuł, 

• brukselka, 

• soczewica, 

• pestki dyni, 

• amarantus, 

• ciecierzyca, 

• otręby pszenne, 

• orzechy nerkowca, 

• zielone warzywa liściaste. 

Jak już wiadomo, przyswajalność żelaza z pokarmów nie jest zbyt wysoka. Ponadto okazuje się, że niektóre produkty i składniki zawarte w żywności mogą dodatkowo ograniczać jego przyswajanie. Są to głównie: 

• kawa, herbata, czerwone wino, 

• wapń (mleko i produkty mleczne), 

• kwas fitynowy (zboża i rośliny strączkowe). 

Warto przy tym pamiętać, że niektóre techniki kulinarne oraz dodatki w postaci pewnych produktów spożywczych mogą poprawić wchłanianie żelaza. Mowa tutaj o: 

• moczeniu i gotowaniu roślin strączkowych, 

• obecności produktów bogatych w siarkę (np. jajka, cebula), 

• dodatku witaminy C (świeże owoce, warzywa, soki warzywno-owocowe), 

• dodatku kwasów organicznych (np. kwas cytrusowy, obecny w ananasach i porzeczkach). 

Sprawdź oferty: Suplementy wspierające witalność

Niedobór żelaza u dzieci – jakie są objawy i jak zapobiegać niedoborowi? 

Niemowlęta do ok. 6 miesiąca życia czerpią żelazo z zapasów zgromadzonych jeszcze w życiu płodowym. W kolejnych miesiącach życia dziecka należy zadbać o wprowadzanie pokarmów, które stanowią dobre źródło tego pierwiastka. Są to m.in. mięso, jajka, ryby bądź mleko modyfikowane, wzbogacane żelazem. 

Między 1. a 2. rokiem życia ryzyko wystąpienia niedoboru żelaza znacznie wzrasta. Szacuje się, że problem ten dotyczy aż 38% dzieci w tej grupie wiekowej. Kolejną grupą narażoną na niedobory są dzieci w okresie dojrzewania. W tym czasie młody organizm zużywa większe ilości żelaza – głównie ze względu na intensywny wzrost i rozwój. Co ważne, w tym wieku pojawia się u dziewcząt pierwsza miesiączka, co wiąże się z dodatkowymi jego stratami. 

Objawy niedoboru żelaza u dzieci obejmują: 

• osłabienie, 

• bladość skóry, 

• łaknienie spaczone, 

• ból i suchość języka, 

• bóle i zawroty głowy, 

• problemy z apetytem, 

• podatność na infekcje. 

Zapobieganie niedoborom żelaza u dzieci przebiega w podobny sposób jak u osób dorosłych. Analogicznie, warto włączyć do diety produkty, które zawierają dobrze przyswajalne formy żelaza. Dodatkowo można wprowadzić do jadłospisu większe ilości owoców i warzyw, które są dobrym źródłem witaminy C. Jeżeli deficyt żelaza jest przewlekły, a objawy się pogłębiają, należy udać się do pediatry w celu przeprowadzenia dokładnej diagnostyki i ustalenia planu leczniczego. 

Niedobór żelaza a problemy z układem odpornościowym – jakie są powiązania? 

Jednym z wielu symptomów deficytu żelaza w organizmie jest większa skłonność do infekcji. Dzieje się tak, ponieważ żelazo jest istotnym składnikiem, wpływającym na funkcjonowanie układu odpornościowego. 

Pierwiastek ten uczestniczy w wytwarzaniu limfocytów T, czyli białych krwinek, mających za zadanie wychwytywać i niszczyć patogeny, takie jak bakterie czy wirusy, które przedostają się do naszego organizmu. Ponadto żelazo jest składnikiem enzymów, które wykazują działanie antyoksydacyjne, chroniąc tym samym komórki przed działaniem wolnych rodników. 

Przeczytaj: Niedobór magnezu

Niedobór żelaza u sportowców – jakie są skutki i jak uzupełniać niedobór? 

Osoby regularnie uprawiające aktywność fizyczną (zarówno zawodowo, jak i amatorsko) są w dużym stopniu narażone na niedobór żelaza. Jednym z powodów wystąpienia deficytu żelaza w tej grupie jest fizyczny rozpad erytrocytów wskutek uderzeń stopą o podłoże. Dotyczy to m.in. sportowców uprawiających biegi długodystansowe. Dodatkowo, u sportowców częściej może dochodzić do mikrokrwawień w układzie pokarmowym, co również wiąże się ze znacznymi stratami żelaza. W związku z powyższym osoby aktywne wykazują zwiększone zapotrzebowanie na żelazo w porównaniu do tych, które cechuje niski poziom podejmowanej aktywności fizycznej. 

Skutkiem niedoboru żelaza u sportowców jest zmniejszona wydolność, szybkie męczenie się oraz większa podatność na infekcje górnych dróg oddechowych. W ich przypadku – poza stosowaniem diety bogatej w ten składnik, z dodatkiem produktów ułatwiających jego wchłanianie – warto rozważyć dodatkową suplementację. Ważne jest, aby przed jej wdrożeniem skonsultować się ze specjalistą, który pomoże dobrać właściwy preparat oraz określi jego odpowiednią dawkę. 

Bibliografia