Jak działa witamina C i czy warto ją suplementować?

Spis streści:

1. Witamina C (kwas askorbinowy) – charakterystyka
2. Witamina C – właściwości
3. Witamina C – zastosowanie
4. Źródła witaminy C
5. Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na witaminę C
6. Nadmiar witaminy C – objawy i skutki
7. Niedobór witaminy C
8. Witamina C – warto wiedzieć

Witamina C (kwas askorbinowy) – charakterystyka

Pod względem chemicznym witamina C klasyfikowana jest jako słaby kwas. Wskazuje na to inna jej nazwa, czyli kwas askorbinowy (łac. acidum ascorbicum), która jest nieprzypadkowa i nawiązuje do działania przeciwko szkorbutowi, dzięki czemu witamina C zaistniała w medycynie.

Szkorbut był chorobą, z powodu której przed laty zmarło wielu żeglarzy. Z czasem jednak zorientowano się, że marynarze, którzy spożywają owoce, a w szczególności sok z cytryny, pozostawali odporni na zachorowanie. Tak w dużym skrócie rozpoczęła się historia prozdrowotnego wykorzystywania witaminy C przez ludzi, choć wówczas pozostawało niejasne, jaki dokładnie składnik odpowiada za przeciwszkorbutowe działanie owoców.

Rozwiązanie zagadki przyniósł początek XX wieku, kiedy to w 1928 roku węgierski lekarz, Albert Szent-Györgyi po raz pierwszy wyizolował kwas askorbinowy. Opisu struktury chemicznej związku dokonał nieco później angielski biochemik Haworth, który jednocześnie opracował metodę syntezy witaminy C. Za osiągnięcia te obaj uczeni zostali uhonorowani Nagrodą Nobla.

Czysty kwas askorbinowy ma postać białego, krystalicznego proszku, który przejawia tendencję do ciemnienia w kontakcie ze światłem. Jest nietrwały. Ulega szybkiemu rozpadowi pod wpływem wysokiej temperatury oraz tlenu. Ponieważ należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie, w przeciwieństwie do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, organizm nie jest w stanie go magazynować.

Kup w aptece: Preparaty z witaminą C

Czym dokładnie jest witamina C lewoskrętna?

Bardzo często można spotkać się z określeniem „witamina C lewoskrętna”, które jednak jest nie tyle nieprecyzyjne, co błędne. O co chodzi? By móc wyjaśnić to zagadnienie, należy zagłębić się w stereochemię i nazewnictwo z niej wynikające. Otóż litera „L”, która często widnieje w zapisie kwasu askorbinowego (kwas (L+) – askorbinowy) oznacza konfigurację względną cząsteczki. Innymi słowy wskazuje, że grupa atomów złożonych z tlenu i wodoru przy przedostatnim atomie węgla w łańcuchu tworzącym „trzon” cząsteczki znajduje się po jego lewej stronie.

Nie ma to jednak zbyt wiele wspólnego z „lewoskrętnością”. Pojęcie to bowiem odnosi się do właściwości, jaką jest skręcalność światła spolaryzowanego, a ta w przypadku kwasu (L+) – askorbinowego jest „prawa”. Mówiąc bardziej obrazowo: zarówno występująca naturalnie w owocach i warzywach witamina C, jak i ta otrzymywana drogą syntezy, posiadają jednakowe właściwości: konfiguracja – L, skręcalność światła spolaryzowanego – prawoskrętność. Jak zatem widać, określenie „lewoskrętna witamina C” wywodzi się z pomieszania konfiguracji względnej ze skręcalnością optyczną cząsteczki.

Przeczytaj: Dieta na odporność

Witamina C – właściwości

Jakie są zatem najważniejsze właściwości witaminy C? Przede wszystkim, związek ten jest silnym antyoksydantem. Neutralizuje wolne rodniki, ale także bierze udział w regeneracji innych przeciwutleniaczy. Redukuje m.in. utlenioną witaminę E, dzięki czemu wpływa na stabilność i ochronę błon komórkowych.

Poza tym, witamina C jest niezbędna organizmowi do procesów takich jak:

• synteza kolagenu,
• wchłanianie żelaza i wapnia,
• synteza karnityny (składnik potrzebny do transportu kwasów tłuszczowych do mitochondriów komórek),
• synteza noradrenaliny oraz neuropeptydów działających w układzie nerwowym.

Kwestią sporną pozostaje skuteczność witaminy C w zapobieganiu i leczeniu infekcji. Choć opinia na temat tego, że kwas L-askorbinowy wzmacnia odporność jest powszechna, trzeba wiedzieć, że nie dysponujemy badaniami, które jasno potwierdzałyby takie właśnie działanie. Wprawdzie niektóre z opracowań dowodzą, że stosowanie witaminy C w dawce ≥200 mg/dzień może ograniczać rozwój przeziębienia, to jednak dotyczy to przede wszystkim osób podejmujących intensywną aktywność fizyczną.

Dość niespójne są także dane na temat wykorzystywania witaminy C w przypadku chorób nowotworowych. Wlewy z witaminy C nie zastępują konwencjonalnego leczenia pacjentów onkologicznych. Niektóre z badań wskazują jednak, że mogą wspomagać terapię poprzez ograniczanie odczuwanych efektów ubocznych oraz ogólną poprawę jakości życia chorych. Warto w tym miejscu podkreślić, że pacjenci cierpiący na choroby nowotworowe w żadnym wypadku nie powinni podejmować decyzji o ewentualnych wlewach z witaminy C na własną rękę!

Witamina C – zastosowanie

Zastosowanie witaminy C jest niezwykle szerokie. Wykorzystuje się ją przede wszystkim w produkcji leków oraz suplementów, rekomendowanych w przypadku występujących niedoborów lub niedostatecznej podaży wraz z dietą. Stosowanie witaminy C zaleca się także jako leczenie pomocnicze w przypadku:

• niedokrwistości, wynikającej z niedoboru żelaza,
• stanach zapalnych skóry i błon śluzowych,
• stanach zapalnych układu moczowego, pokarmowego, oddechowego.

Związek ten stanowi również składnik dodawany do rozmaitych produktów spożywczych. Bardzo popularne są także kremy do twarzy z witaminą C.

Źródła witaminy C

Bogate źródło witaminy C stanowi przede wszystkim codzienna dieta, obfitująca w owoce i warzywa. Gdzie występuje witamina C? Duże ilości kwasu L-askorbinowego obecne są m.in. w czerwonej papryce, natce pietruszki, brokułach czy pomidorach. Niezwykle cennym źródłem tego związku są również owoce dzikiej róży, czarne porzeczki, acerola, kiwi oraz inne cytrusy (cytryny, grejpfruty, pomarańcze).

Naturalna witamina C, dostarczana wraz z pożywieniem, w większości przypadków pokrywa dzienne zapotrzebowanie na ten składnik. Jeśli jednak podaż jest niewystarczająca, zaleca się stosowanie preparatów aptecznych. Większość z nich to suplementy diety (przyjmujące postać tabletek, kapsułek lub proszku – np. liposomalna witamina C, która cechuje się zwiększoną wchłanialnością). Dostępny jest także kwas askorbinowy w formie leku.

Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na witaminę C?

To, ile witaminy C dziennie potrzebuje ludzki organizm, uzależnione jest przede wszystkim od wieku. W przypadku populacji polskiej, dzienne zapotrzebowanie na ten składnik kształtuje się następująco:

• niemowlęta – 20 mg,
• dzieci od 1. do 3 r.ż. – 40 mg,
• dzieci od 4. do 12 r.ż. – 50 mg,
• dziewczęta w wieku 13-18 lat – 65 mg,
• chłopcy w wieku 13-18 lat – 75 mg,
• dorosłe kobiety – 75 mg,
• kobiety w ciąży – 80-85 mg,
• dorośli mężczyźni – 90 mg,
• kobiety karmiące piersią – 115-120 mg.

Nadmiar witaminy C – objawy i skutki

Choć do tej pory nie wykazano toksycznego działania witaminy C na ustrój, zażywanie jej w wysokich dawkach (≥2000 mg/dzień) może skutkować występowaniem dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, nudności, wymioty). Nadmiar witaminy C nie jest wskazany u osób cierpiących z powodu kamicy nerkowej. Ostrożność należy zachować także w przypadku występowania hemochromatozy, wrzodów żołądka oraz dwunastnicy.

Czy możliwe jest przedawkowanie witaminy C?

Pytania o przedawkowanie witaminy C pojawiają się bardzo często. Warto więc omówić to zagadnienie. Jelita człowieka są w stanie wchłaniać witaminę C w ograniczony sposób. Wykazano, że jej przyswajanie spada o ponad połowę, gdy zażywana dawka wynosi więcej niż 1000 mg. Wówczas nadmiar kwasu L-askorbinowego usuwany jest wraz z moczem.

Niedobór witaminy C – objawy i skutki

Niedobór witaminy C obserwowany jest raczej rzadko. Zwiększone ryzyko jego wystąpienia dotyczy m.in. osób, których dieta jest mało urozmaicona, nadużywających alkoholu lub narkotyków, a ponadto u palaczy, pacjentów z zespołem złego wchłaniania, chorobami nowotworowymi czy niewydolnością nerek.

Do typowych objawów niedoboru witaminy C w organizmie należą:

• ogólne osłabienie i zmęczenie,
• osłabienie tkanki łącznej,
• zapalenie dziąseł,
• zaburzenia procesów gojenia,
• niedokrwistość,
• szkorbut.

Witamina C – warto wiedzieć

Co jeszcze warto wiedzieć na temat witaminy C? Poniżej znajdziesz odpowiedzi na jedne z częściej zadawanych pytań.

Dla kogo polecane są kosmetyki z witaminą C?

Stosowanie kosmetyków z witaminą C rekomendowane jest przede wszystkim w codziennej pielęgnacji cery dojrzałej, z widocznymi oznakami starzenia – choć nie tylko. Kremy z witaminą C polecane są także często już po 30. roku życia, kiedy to produkcja kolagenu ulega stopniowemu osłabieniu. Bardziej skoncentrowane produkty, jak np. serum z witaminą C, poza widocznym działaniem wygładzającym, sprawdzi się w przypadku skóry dotkniętej przebarwieniami.

Kup w aptece: Dermokosmetyki dla każdej cery

Czy witamina C zakwasza organizm?

Wbrew obiegowym opiniom, stosowanie witaminy C nie powoduje zakwaszenia organizmu. Jest to jeden z mitów. Zażywanie witaminy C może jednak wpływać na zwiększoną kwasowość moczu, co jest przydatne w leczeniu zakażeń bakteryjnych dolnych dróg moczowych (przy obniżonym pH patogeny „atakujące” pęcherz nie mogą się rozwijać).

Z czym nie łączyć witaminy C?

Choć stosowanie suplementów diety z witaminą C uchodzi powszechnie za bezpieczne, wskazana jest ostrożność podczas jednoczesnego zażywania niektórych leków. Kwas L-askorbinowy może nasilać działanie wybranych preparatów leczniczych (np. leków antykoncepcyjnych, przeciwzakrzepowych, przeciwwirusowych) lub je osłabiać (np. gentamycyny, doksepiny, opipramolu). Jednoczesne stosowanie kwasu acetylosalicylowego oraz witaminy C ogranicza jej wchłanianie.

Jeśli chodzi o żywność, warto pamiętać o niełączeniu warzyw bogatych w witaminę C z tymi zawierającymi askorbinazę, czyli enzym rozkładający kwas L-askorbinowy. Klasycznym przykładem jest tutaj połączenie ogórka z pomidorem

Czy witamina C jest fotouczulająca?

Kwas L-askorbinowy nie posiada właściwości fotouczulających (jego suplementowanie w okresie letnim nie jest przeciwwskazane). Jeśli chodzi zaś o promieniowanie UV, nie posiada właściwości ochronnych, dlatego stosując na dzień kosmetyki do twarzy z witaminą C, należy upewnić się, że zawierają odpowiednie filtry ochronne.

Bibliografia