Mniszek lekarski – właściwości, działanie, przeciwwskazania

Spis treści:

1. Jak wygląda mniszek lekarski?
2. Mniszek lekarski – właściwości
3. Mniszek lekarski - działanie
4. Mniszek lekarski – przeciwwskazania i skutki uboczne
5. Na co pomaga mniszek lekarski?
6. Jaką formę mniszka lekarskiego wybrać?
7. Jak stosować mniszek lekarski?

Jak wygląda mniszek lekarski? 

Mniszek lekarski (łac. Taraxacum officinale L.) należy do rodziny astrowatych (łac. Astraceae) i jest rośliną szeroko rozpowszechnioną w Polsce, ale i w innych krajach o klimacie umiarkowanym. Zakwita wczesną wiosną żółtymi kwiatami, które gęsto pokrywają trawniki, łąki, nieużytki oraz pobocza. Lancetowate liście mniszka lekarskiego osiągają długość do 20 cm, a ich brzegi są charakterystycznie grubo ząbkowane o zaostrzonym szczycie. Koszyczki kwiatowe tworzą liczne żółte kwiaty języczkowe. Korzeń mniszka ma kształt wrzecionowaty (długość do 2 cm), w przekroju jasny. Jego powierzchnia zazwyczaj jest pomarszczona. 

Sprawdź również: Jakie właściwości ma kurkuma?

Mniszek lekarski a mlecz – czy to jest to samo? 

Wiele osób miewa wątpliwości czy mniszek i mlecz to jedna i ta sama roślina. Odpowiedź brzmi: i tak, i nie. Jak to możliwe? Otóż „mlecz” to jedna z wielu zwyczajowych nazw mniszka lekarskiego. W systematyce roślin istnieje jednak także odrębny rodzaj o nazwie mlecz (łac. Sonchus), więc teoretycznie o pomyłkę nietrudno. Zazwyczaj pisząc „mlecz”, autor ma na myśli mniszka. Roślina ta jest bogata w sok mleczny, stąd taka nazwa zwyczajowa. Warto jednak odróżniać mniszka (Taraxacum officinale) od mlecza polnego (łac. Sonchus arvensis), ponieważ ten drugi jest rośliną trującą (szczególnie dla bydła). Główną cechą różnicującą oba gatunki jest to, że w przypadku mniszka lekarskiego wszystkie pędy wyrastają bezpośrednio z korzenia, natomiast pędy mlecza polnego z łodygi.  

Sprawdź oferty: Preparaty medycyny naturalnej

Mniszek lekarski – właściwości 

Właściwości mniszka lekarskiego są szerokie. Surowiec zielarski wykorzystywany w lecznictwie stanowią: korzeń mniszka lekarskiego oraz ziele mniszka lekarskiego. Pozyskuje się je przede wszystkim ze stanu naturalnego, ale i z upraw. Poza tym, wiele osób korzysta także z leczniczego działania kwiatów mniszka. 

Taraxacum officinale zalicza się do roślin goryczowych. Za jego aktywność leczniczą odpowiadają przede wszystkim laktony seskwiterpenowe (korzeń) oraz kwasy fenolowe (korzeń i ziele). Surowiec stanowi ponadto cenne źródło związków mineralnych, w szczególności soli potasu. Korzeń dodatkowo zawiera duże ilości inuliny – naturalnego związku z grupy fruktooligosacharydów, która wykazuje właściwości prebiotyczne.   

Mniszek lekarski - działanie 

Działanie mniszka lekarskiego koncentruje się przede wszystkim na układzie pokarmowym oraz moczowym. Preparaty na bazie surowca zwiększają diurezę oraz nasilają produkcję żółci przez wątrobę. Europejska Agencja ds. Leków (EMA) uznaje mniszka za tradycyjny leczniczy produkt roślinny stosowany w zaburzeniach trawienia (takich jak uczucie pełności, wzdęcia, spowolnione trawienie, brak apetytu) oraz środek zwiększający ilość oddawanego moczu.  

Mniszek lekarski – przeciwwskazania i skutki uboczne 

Przeciwwskazania do stosowania mniszka lekarskiego obejmują: 

• uczulenie na rośliny z rodziny astrowatych; 

• okres ciąży oraz laktacji; 

• niedrożność dróg żółciowych i jelit. 

W przypadku zdiagnozowanej kamicy żółciowej, ewentualne stosowanie preparatów mniszka należy skonsultować z lekarzem. Warto także pamiętać, że mogą one wpływać na działanie niektórych leków syntetycznych (np. leki moczopędne lub hipoglikemiczne).  

Na co pomaga mniszek lekarski? 

Kiedy zatem warto sięgać po mniszka lekarskiego? Jego stosowanie może okazać się pomocne w łagodzeniu niezbyt nasilonych objawów ze strony dolnych dróg moczowych (stany zapalne) oraz przy niestrawności wynikającej z przejedzenia lub spożycia ciężkostrawnych potraw.  

Tradycyjnie rekomenduje się także preparaty z korzenia i ziela mniszka w początkowych stadiach cukrzycy (jako środek o umiarkowanym działaniu hipoglikemicznym) oraz w celu poprawy profilu lipidowego (przy podniesionym poziomie cholesterolu).  

Poza tym, domowej roboty środki na bazie kwiatów mniszka lekarskiego (np. syrop) wykorzystywane są w łagodzeniu objawów typowych dla infekcji sezonowych, w szczególności z towarzyszącym kaszlem.  

Co jeszcze można zrobić z mniszka lekarskiego? Okazuje się, że surowiec ten znakomicie sprawdza się także w kuchni. Liście Taraxacum officinale z powodzeniem wykorzystuje się do sporządzania pesto. Inne pożywne i bogate w witaminy danie na bazie tej rośliny to sałatka z mniszka lekarskiego. 

Jaką formę mniszka lekarskiego wybrać? 

Forma zażywania mniszka lekarskiego uzależniona jest przede wszystkim od potrzeb, ale i od elementu rośliny, który jest wykorzystywany (kwiaty, ziele, korzeń).  Najczęściej stosowane przetwory to wyciągi wodno-alkoholowe, napary oraz syropy.  

Syrop z mniszka lekarskiego 

Ten specyfik sprawdza się przede wszystkim w łagodzeniu dolegliwości typowych dla infekcji wirusowych, takich jak ból i podrażnienie gardła oraz kaszel. Najczęściej sporządza się go samodzielnie, w warunkach domowych ze świeżych kwiatów. Syrop z mniszka lekarskiego może być podawany zarówno dorosłym jak i dzieciom.  

Miód z mniszka lekarskiego 

Miód z mniszka lekarskiego słynie z właściwości przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych. Jego stosowanie najprawdopodobniej wspiera organizm w walce z wirusami i bakteriami, stąd często wykorzystuje się go w przebiegu przeziębienia. 

Nalewka z mniszka lekarskiego 

Stosowanie rozcieńczonej nalewki z mniszka lekarskiego najczęściej jest praktykowane przy dolegliwościach trawiennych oraz stanach zapalnych dróg moczowych.  

Herbata z mniszka lekarskiego  

Napary z ziela lub korzenia T. officinale to popularny sposób na naturalne „oczyszczanie” organizmu. Na ich stosowaniu skorzystają przede wszystkim osoby borykające z zaburzeniami gastrycznymi. Ciekawą propozycję stanowi także kawa z mniszka lekarskiego, którą uzyskuje się poprzez prażenie korzeni. Często podkreśla się, że jej picie pozytywnie wpływa na pracę jelit, co ma związek z wysoką zawartością inuliny. 

Jak stosować mniszek lekarski? 

Stosowanie mniszka lekarskiego zależy od formy, w jakiej go podajemy.

Ile razy dziennie? 

Zalecana dzienna dawka mniszka lekarskiego wynosi: 

• korzeń: 3 gramy surowca w trzech dawkach podzielonych (po 1 g na odwar)  

• ziele: 12 gramów surowca w trzech dawkach podzielonych (po 4 g na odwar)  

Jak suszyć mniszek lekarski? 

Dokonując samodzielnego zbioru mniszka, warto zadbać o prawidłowe suszenie surowca. Zbierane późną jesienią lub wczesną wiosną korzenie należy suszyć w ciemnym, przewiewnym miejscu lub w suszarni w temp. do 30°C. Z kolei ziele mniszka zbierane wczesną wiosną można suszyć w temp. nie przekraczającej 40°C. 

Bibliografia