Czarny bez – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Czarny bez to roślina znana i powszechnie ceniona za swoje wyjątkowe właściwości lecznicze. Stosowanie przetworów z niej pochodzących to jedna z popularniejszych, naturalnych metod wspomagających walkę z infekcjami sezonowymi u dzieci i dorosłych. Poniższy artykuł prezentuje zbiór najważniejszych informacji na temat czarnego bzu. Co warto wiedzieć na jego temat?   

Spis treści:

---

1. Czarny bez – charakterystyka, wygląd, kwitnienie 
2. Czarny bez – właściwości 
3. Czarny bez – działanie  
4. Co można zrobić z czarnego bzu? 
5. Czarny bez – warto wiedzieć 

Czarny bez – charakterystyka, wygląd, kwitnienie 

Czarny bez (łac. Sambucus nigra L.) – zwany także bzem lekarskim, aptekarskim, bzowinką, hyćką lub bzem białym – należy do rodziny przewiertniowatych (łac. Caprifoliaceae). Jest to krzew lub niewysokie drzewo, dorastające do kilku metrów, pokryte szarą lub brunatną korą. Występuje niemal w całej Europie, Azji oraz Afryce Północnej. W Polsce gatunek ten jest bardzo powszechny. Rośnie dziko przy drogach, w sąsiedztwie zabudowań oraz na nieużytkach.  

Kwiaty czarnego bzu kwitną w okresie od maja do czerwca. Są drobne, koloru kremowego, zebrane w duże, spłaszczone kwiatostany w kształcie baldachimów. Charakteryzuje je intensywny zapach, często określany jako duszący.  

Owoce natomiast to fioletowo-czarne, lśniące pestkowce zawierające od 3 do 6 nasion.  

Usadowione na krótkich ogonkach liście czarnego bzu są dość duże. Składają się z 5-7 eliptycznych, drobno piłkowanych na brzegach listków, ułożonych naprzeciwlegle.  

Sprawdź oferty: Preparaty z czarnym bzem dla dzieci

Czarny bez – właściwości 

W lecznictwie tradycyjnym wykorzystuje się kwiaty oraz owoce czarnego bzu. Jedne i drugie zawierają szereg związków aktywnych. W kwiatach dominują: flawonoidy (m.in. rutyna, kwercetyna), kwasy organiczne, garbniki oraz sole mineralne. Owoce natomiast stanowią bogactwo związków barwnikowych, jakimi są antocyjany. Zawierają ponadto pektyny, kwasy organiczne, witaminy z grupy B, witaminę C, karotenoidy, garbniki i sole mineralne.

Ponieważ bardzo często pojawia się pytanie, czy czarny bez jest trujący, warto wyjaśnić tę kwestię. Otóż w niedojrzałych owocach czarnego bzu obecna jest sambunigryna – glikozyd cyjanowodorowy, który może powodować szereg niepożądanych objawów (jak nudności, wymioty, biegunka).  W związku z tym nie należy ich spożywać, gdy są jeszcze zielone. Pewne ilości sambunigryny obecne są także w innych częściach rośliny – także kwiatach, jednak procesy związane z obróbką cieplną, a także suszenie powodują jej rozkład.  

Ekstrakty z czarnego bzu wykorzystuje się na szeroką skalę w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym i kosmetycznym.  

Czarny bez – działanie  

Działanie czarnego bzu jest szerokie: 

• kwiaty działają: napotnie, moczopędnie, wykrztuśnie, miejscowo przeciwzapalnie, 

• owoce działają: delikatnie przeczyszczająco, moczopędnie, przeciwgorączkowo, odtruwająco.  

Z uwagi na obecność flawonoidów (kwiaty) i antocyjanów (owoce), oba pozyskiwane z bzu czarnego związki stanowią bogate źródło antyoksydantów. 

Co można zrobić z czarnego bzu? 

A zatem co można zrobić z czarnego bzu i w jaki sposób go wykorzystać? Możliwości jest naprawdę sporo. Zarówno owoce, jak i kwiaty („hyćki”) stanowią niezwykle wdzięczne w obróbce surowce. Nawet w warunkach domowych bez trudu można z nich stworzyć rozmaite specyfiki o działaniu prozdrowotnym.   

	PREPARATY Z BZEM
	PREPARATY NA ODPORNOŚĆ
	HERBATY ZIOŁOWE

Sprawdź również: Jakie właściwości ma kurkuma?

Syrop z kwiatu czarnego bzu  

Syrop z czarnego bzu to najpopularniejszy środek przyrządzany z kwiatów tego gatunku. Najczęściej sporządza się go samodzielnie, według gotowych receptur (obejmujących np. zagotowanie naparu z kwiatów z odpowiednią ilością cukru). Wykorzystuje się go wspomagająco w leczeniu infekcji wirusowych, w tym przeziębienia oraz grypy.  

Sok z czarnego bzu 

Sok z owoców czarnego bzu jest środkiem o działaniu witaminizującym i przeciwzapalnym. Tradycyjnie stosuje się go w zakażeniach wirusowych i bakteryjnych, a także w celu wzmacniania odporności.  

Przeczytaj: Właściwości mniszka lekarskiego

Nalewka z kwiatów czarnego bzu 

Kolejnym sposobem na przetworzenie czarnego bzu jest sporządzenie nalewki z kwiatów. Podobnie jak w przypadku syropu, jej stosowanie (w niewielkich ilościach lub po rozcieńczeniu) wspomaga leczenie przeziębienia, działając napotnie i delikatnie wykrztuśnie. Ze względu na obecność alkoholu, nie zaleca się jej stosowania u dzieci.  

Wino z czarnego bzu 

Następna propozycja to wino z czarnego bzu. Ten specyfik najczęściej jest tradycyjnie stosowany przy łagodnych infekcjach dolnych dróg moczowych (wykazuje działanie moczopędne) oraz jako środek regulujący trawienie.  

Miód z kwiatów czarnego bzu 

Cenionym produktem jest także miód z kwiatów czarnego bzu. Szczególnie poleca się go przy wszelkiego rodzaju infekcjach górnych dróg oddechowych.  

Herbata z czarnego bzu 

Napary z czarnego bzu zaleca się stosować jako środek wspomagający leczenie infekcji sezonowych. Wykorzystuje się je także jako środek o działaniu delikatnie moczopędnym i przeczyszczającym.   

Dżem z czarnego bzu 

Sięgając po dżem z czarnego bzu również można czerpać pewne korzyści zdrowotne. Otóż zawiera on sporą ilość antyoksydantów (podobnie jak sok). Stanowi smaczny dodatek do kanapek, ale z powodzeniem sprawdzi się także jako uzupełnienie herbaty, np. w trakcie przeziębienia.  

Czarny bez – warto wiedzieć 

• Czy można podawać czarny bez dla dzieci? 

Europejska Agencja ds. Leków (EMA) nie zaleca podawania przetworów z kwiatów bzu czarnego dzieciom poniżej 12 r.ż., a z owoców poniżej 18 r.ż. Nie zmienia to jednak faktu, że stosowanie domowych przetworów z czarnego bzu uchodzi powszechnie za bezpieczne i praktykowane jest od pokoleń. Najlepiej jednak robić to z rozsądkiem. Co więcej, w aptekach dostępne są gotowe preparaty zawierające wyciągi z surowca, które dedykowane są najmłodszym już od 6. miesiąca życia.  

• Czy czarny bez w ciąży jest bezpieczny? 

W monografii opracowanej dla owoców czarnego bzu, EMA podaje, że w obliczu ograniczonych danych na temat bezpieczeństwa stosowania, nie zaleca się podawać ich u kobiet ciężarnych. Z drugiej zaś strony czarny bez na przeziębienie wykorzystywany jest przez przyszłe matki bardzo często, np. jako dodatek do herbaty (sok lub syrop). Ewentualne stosowanie najlepiej jednak skonsultować z lekarzem.   

• Jak pić sok z czarnego bzu? Dawkowanie 

Nie ma konkretnych wytycznych w zakresie dawkowania soku z czarnego bzu. Najczęściej zaleca się jego dzienne spożycie w ilości ok. 50-150 ml, głównie w zależności od potrzeb. Z uwagi na cierpki smak, picie soku z czarnego bzu nie dla każdego będzie przyjmne. Pomóc może rozcieńczenie go wodą lub osłodzenie niewielką ilością miodu.  

• Czy czarny bez obniża ciśnienie? 

Niektóre z badań wskazują, że stosowanie czarnego bzu może sprzyjać regulacji ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu. Najprawdopodobniej ma to związek z wysoką zawartością związków polifenolowych.  

Bibliografia