Wątroba – gdzie jest, jak działa?

Spis treści:

1. Wątroba – co to za narząd?
2. Wątroba – funkcje i działanie
3. Ból wątroby – co może oznaczać?
4. Marskość wątroby – co to za schorzenie?
5. Najczęstsze choroby wątroby – krótka charakterystyka schorzeń

Wątroba – co to za narząd? 

Wątroba znajduje się w jamie brzusznej, a dokładniej w prawym podżebrzu poniżej przepony, czyli mięśnia oddechowego oddzielającego klatkę piersiową od jamy brzusznej. Wątroba waży około 1500-1700 gramów u mężczyzn i zazwyczaj około 200 gramów mniej u kobiet. Sąsiaduje nie tylko z przeponą, ale również z jelitami oraz z żołądkiem. W prawidłowych warunkach nie sięga poza łuk żebrowy i nie jest wyczuwalna podczas badania palpacyjnego. Jeżeli wystaje istotnie poza łuk, świadczy to o jej powiększeniu i najprawdopodobniej o obecności jakiegoś schorzenia tego narządu.  

Zgodnie z typowym podziałem anatomicznym wątroby, wyróżniamy w jej budowie cztery płaty: 

• płat prawy,  

• płat lewy, 

• płat czworoboczny, 

• oraz płat ogoniasty.   

Za tętnicze unaczynienie wątroby odpowiada tętnica wątrobowa właściwa, która doprowadza do wątroby krew bogatą w tlen, z kolei za unaczynienie żylne (odprowadzanie krwi z wątroby) odpowiada żyła wrotna wątroby.

Gdzie jest wątroba?

Wątroba leży pod prawy żebrem w nadbrzuszu, niewielka jej część sięga aż do lewego podżebrza. Znajduje się pod przeponą a swoją tylną częścią sąsiaduje z żołądkiem i jelitami.

Wątroba – funkcje i działanie 

Jak już zostało wspomniane, wątroba to bardzo ważny gruczoł, pełniący w naszym organizmie wiele niezwykle istotnych funkcji. Poniżej przedstawiono najważniejsze z nich. 

Udział wątroby w przemianach metabolicznych 

Na początku należy wspomnieć, że wątroba to miejsce magazynowania tak zwanego zapasu energetycznego. W wątrobie obecny jest glikogen, który jest naszym zapasowym wielocukrem – może być on uwalniany w procesie glikogenolizy w momencie zwiększonego zapotrzebowania energetycznego. Wątroba bierze też udział w metabolizmie tłuszczów, ma tam bowiem miejsce przekształcanie cukrów w tłuszcze, a także rozkład (a więc hydroliza) lipidów do kwasów tłuszczowych. Warto dodać, że w wątrobie powstają także kwasy tłuszczowe (wytwarzane z cholesterolu). 

W gruczole tym dochodzi także do przemiany białek – syntetyzowane są tutaj między innymi białka osoczowe, w tym albumina oraz czynniki krzepnięcia (warto wspomnieć, że w przypadku niewydolności wątroby jednym z objawów klinicznych jest właśnie krwawienie, wynikające z niedoboru czynników krzepnięcia). Co więcej, wątroba gromadzi także witaminę B12, A, witaminę D oraz żelazo. Suplementy na wątrobę zawierają zwykle substancje wspierające jej pracę takie jak ekstrakt z liści karczocha, korzenia cykorii, ostryżu długiego czy ostrokrzewu paragwajskiego. 

Wątroba: wytwarzanie żółci i funkcje immunologiczne 

Wątroba to nie tylko metabolizowanie związków organicznych. W tym narządzie powstaje również żółć, która wykorzystywana jest do trawienia tłuszczów. Gruczoł ten produkuje średnio 250-1000 ml żółci na dobę.  

Ból wątroby – co może oznaczać? 

Bólem wątroby pacjenci nazywają dolegliwości i dyskomfort w prawym podżebrzu. O czym może świadczyć ból w tej lokalizacji? Nie ma jednej, konkretnej przyczyny, dlatego w przypadku wystąpienia tego rodzaju symptomów, nie warto opóźniać wizyty u lekarza (w pierwszym kroku najlepiej udać się do swojego lekarza rodzinnego). Ból w prawym podżebrzu może być spowodowany przez: 

• stany zapalne wątroby (ostre i przewlekłe zapalenie wątroby), 

• zapalenie pęcherzyka żółciowego, 

• chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, 

• odmiedniczkowe zapalenie nerek, inne stany zapalne nerek, 

• zastoinową niewydolność serca (w tym przypadku występuje przekrwienie wątroby, co jest przyczyną dolegliwości bólowych), 

• ropień podprzeponowy, 

• nieswoiste zapalenia jelit (należy tutaj wymienić wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna), 

• kolkę nerkową, 

• zapalenie trzustki (ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki), 

• zapalenie dolnego płata płuca, 

• niedrożność jelit – na przykład na tle nowotworowym, 

• zapalenie dróg żółciowych – wewnątrzwątrobowych, jak i zewnątrzwątrobowych, 

• zapalenie wyrostka robaczkowego (w przypadku jego położenia zakątniczego).  

Jak widać ból w rzucie wątroby może mieć różne przyczyny, dlatego nie warto go bagatelizować i odwlekać wizyty u lekarza.  

Przeczytaj: Czym jest dieta wątrobowa?

Marskość wątroby – co to za schorzenie? 

Marskość wątroby to schorzenie wynikające z uszkodzenia wątroby przez różne czynniki, które prowadzi do pojawienia się włóknienia w obrębie narządu i nieprawidłowej jego przebudowy. Im mniej jest prawidłowego miąższu wątroby (zastępują go tak zwane guzki regeneracyjne), tym gorzej zaczyna pracować wątroba i istotnie pogarsza się jej czynność. Zmiany strukturalne w obrębie wątroby prowadzą także do wzrostu ciśnienia w układzie wrotnym, czego konsekwencją może być przede wszystkim wodobrzusze i rozwój żylaków w obrębie przełyku, co stwarza ryzyko krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego.  

Sprawdź: Jakie są objawy chorej wątroby?

Marskość wątroby – przyczyny choroby 

Przyczyny marskości wątroby mogą być naprawdę różnorodne, najważniejsze z nich to: 

• nadużywanie alkoholu – to jedna z najczęstszych przyczyn marskości wątroby,  

• zapalenia wątroby, w tym wirusowe zapalenie wątroby (głównie WZW typu B,C) i autoimmunologiczne zapalenie wątroby, 

• niektóre schorzenia metaboliczne – w tym na przykład hemochromatoza, choroba Wilsona, mukowiscydoza, czy porfiria skórna późna,

• schorzenia dotykające drogi żółciowe (tutaj należy wymienić niedrożność dróg żółciowych oraz pierwotne zapalenie dróg żółciowych), 

• utrudnienia w odpływie krwi z żył w obrębie wątroby – w tym zespół Budda i Chiariego i prawokomorowa niewydolność serca, 

• niektóre leki – między innymi metotreksat (lek immunosupresyjny, czyli hamujący odpowiedź układu immunologicznego), metylodopa (lek stosowany w terapii nadciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży), amiodaron (lek przeciwarytmiczny). 

Marskość wątroby – objawy kliniczne 

Marskość wątroby charakteryzuje się wieloma różnorodnymi objawami klinicznymi. Zacznijmy od objawów ogólnych tego schorzenia. Możemy tutaj zaliczyć: 

• zmęczenie, silne osłabienie, 

• gorączkę (temperatura ciała powyżej 38 stopni Celsjusza) i stan podgorączkowy, 

• zmniejszenie masy ciała, 

• świąd skóry, 

• zaburzenia hormonalne, w tym zaburzenia miesiączkowania. 

Objawy marskości wątroby możemy zobaczyć również na skórze pacjenta. Chorzy z marskością mogą charakteryzować się zażółceniem skóry i białkówek oka (czyli żółtaczkę), rumień w obrębie dłoni i podeszew, obecność przebarwień. Warto dodać, że u pacjentów płci męskiej może wystąpić utrata owłosienia w obrębie klatki piersiowej i pod pachami. Ponadto wystąpić może również poszerzenie żył na skórze brzucha – jest to objaw nazywany „głową Meduzy” i jest on bardzo charakterystyczny dla marskości wątroby.   

Inne symptomy kliniczne, jakie mogą towarzyszyć marskości wątroby to: 

• objawy ze strony przewodu pokarmowego takie jak wzdęcia, nudności i wymioty,   

• odczuwanie bólu lub dyskomfortu w prawej okolicy podżebrowej, 

• powiększenie obwodu brzucha na skutek wodobrzusza (wodobrzusze to stan, którego istotą jest gromadzenie się płynu w jamie otrzewnej), 

• zaburzenia płodności, 

• spadek libido i zanik jąder u mężczyzn.  

Najczęstsze choroby wątroby – krótka charakterystyka schorzeń 

Jedną z najczęstszych chorób wątroby jest opisana już wyżej marskość wątroby. Inne schorzenia, z którymi również warto się zapoznać, to zdecydowanie: 

• ostra niewydolność wątroby – jest to bardzo szybkie, nagłe pogorszenie czynności tego gruczołu, do stanu tego może doprowadzić na przykład zatrucie muchomorem sromotnikowym, czy też przedawkowanie paracetamolu, 

• guzy wątroby – łagodne, jak i złośliwe. Najczęstszym złośliwym nowotworem wątroby jest rak wątrobowokomórkowy (HCC). Do zachorowania na raka wątrobowokomórkowego predysponuje między innymi przewlekłe zapalenie wątroby, marskość wątroby, jak i niektóre wrodzone choroby metaboliczne, 

• autoimmunologiczne zapalenie wątroby – jest to schorzenie o podłożu immunologicznym, któremu towarzyszą krążące we krwi przeciwciała, będące markerem tej choroby, schorzenie wyraźnie częściej występuje u kobiet, 

• polekowe uszkodzenie wątroby – wynika z uszkodzenia miąższu wątroby przez toksyczne działanie leku, preparatu ziołowego lub suplementu diety. Toksyczne preparaty mogą doprowadzić do ostrej lub przewlekłej niewydolności wątroby i jej objawów, 

• choroba Wilsona – jest to schorzenie wątroby, którego istotą jest upośledzone wydalanie miedzi (Cu) z żółcią i jej gromadzenie się w wątrobie, mózgu, nerkach, jak i w rogówce. Prowadzi to do pojawienia się charakterystycznych objawów choroby takich jak typowy dla tego schorzenia pierścień Kaysera i Fleischera, będący złogami miedzi widocznymi w obrębie rąbka rogówki. Choroba Wilsona może charakteryzować się również zaburzeniami natury psychicznej (np. zmianami zachowania i osobowości, objawami psychozy), powiększeniem wątroby, jej niewydolnością i żółtaczką, 

• ostra porfiria przerywana – istotą tego schorzenia jest niedobór enzymu syntazy hydroksymetylobilanu, prowadzący do kumulacji w organizmie toksycznych produktów ubocznych przemiany materii. Co ciekawe, choroba ta może imitować ostry brzuch – pojawia się bowiem silny, napadowy i nawracający kolkowy ból brzucha, co często w pierwszym etapie kieruje pacjentów do lekarza chirurga. 

Podsumowując, wątroba jest złożonym gruczołem, który spełnia kluczowe funkcje w naszym organizmie. Życie bez wątroby nie jest możliwe, dlatego w przypadku zaawansowanych schorzeń tego narządu – konieczne może być jego przeszczep. Schorzeniami wątroby zajmuje się lekarz specjalista hepatolog, jednak w pierwszym etapie, gdy podejrzewamy u siebie chorobę wątroby – warto udać się do lekarza rodzinnego, który po przeprowadzeniu wywiadu i dokładnym zbadaniu zadecyduje o dalszych krokach diagnostycznych. Ponadto wizyta u lekarza hepatologa wymaga posiadania skierowania. 

Bibliografia