Przeziębienie – czym jest, skąd się bierze?

Spis treści:

1. Czym jest przeziębienie?
2. Objawy przeziębienia
3. Jak leczyć przeziębienie?
4. Jak wzmacniać odporność, żeby się nie przeziębiać?

Czym jest przeziębienie? 

Potoczna nazwa przeziębienia odnosi się do zapalenia gardła, błony śluzowej gardła oraz zapalenia nosa i krtani. Jest ono wywoływane przez ponad 200 różnych wirusów, wśród których pojawiają się m.in.: 

• rynowirusy,

• pikornawirusy,

• ludzkie koronawirusy,

• wirusy grypy i paragrypy,

• syncytialne wirusy oddechowe, tzw. RSV. 

Każdy z tych grup wirusów wyróżnia się nieco inną budową i cechami szczególnymi, ale wywoływane przez nie objawy będą bardzo podobne. 

Zakażenie wirusowe jednym z powyższych patogenów zwykle ma ostry przebieg i ulega samowyleczeniu z biegiem czasu. Zaniedbane przeziębienie może jednak prowadzić do wielu powikłań, m.in. zapalenia zatok, zapalenia oskrzeli lub płuc, dlatego bardzo ważne jest przechorowanie objawów w domu aż do całkowitego ich ustąpienia. 

Ze względu na dużą różnorodność wirusów wywołujących przeziębienie ludzki organizm nie jest w stanie zabezpieczyć się przed wszystkimi możliwymi patogenami. Z tego względu każda osoba powinna być przygotowana na „słabsze dni”, które zwykle występują w okresie wiosennym i jesiennym, kiedy odnotowuje się wzmożoną aktywność wirusów. 

Na przeziębienie najrzadziej zapadają osoby starsze. Z jednej strony ich organizm nauczył się już radzić sobie z wieloma różnymi wirusami. Z drugiej ich układ immunologiczny jest mniej reaktywny, a zatem sama odpowiedź na kontakt z patogenem jest mniej intensywna. 

Wyodrębnia się dwie drogi rozprzestrzeniania patogenów odpowiedzialnych za przeziębienie. Najczęściej dochodzi do tego poprzez drogę kropelkową. Poprzez kichanie lub kasłanie chory rozprzestrzenia drobiny wirusa w środowisku, w którym przebywa. Drugim sposobem zarażenia jest kontakt z powierzchnią, na której znalazły się wirusy. Może do tego dojść np. poprzez dotknięcie wózka w supermarkecie albo komputera w miejscu pracy. Następnie nieświadomie osoba zdrowa przenosi wirusa w okolice błon śluzowych (oczu, ust lub nosa), za pośrednictwem których wnikają one do wnętrza organizmu. 

Przeczytaj: Jak zapobiec grypie i przeziębieniu w okresie infekcyjnym?

Objawy przeziębienia 

Objawy przeziębienia utrzymują się zwykle około 7 dni. Nasilają się po 3 do 4 dniach i stopniowo zaczynają słabnąć, a po 7 dniach najczęściej ustępują. Zwykle w tym czasie nie ma potrzeby zasięgania porady lekarskiej. Wyjątkiem są sytuacje, w których chory zignorował przebieg przeziębienia czym doprowadził do powikłań choroby. Inaczej przeziębienie mogą przechodzić również osoby cierpiące na deficyt odporności z powodu nowotworu, zakażenia wirusem HIV, z zespołem Di George’a lub zespołem Wiskotta-Aldrichta. 

Pierwsze objawy przeziębienia pojawiają się po 1 do 2 dni i obejmują uczucie osłabienia organizmu, ogólnego „rozbicia”, problemy koncentracją, bóle głowy, mięśni i stawów, a także stany podgorączkowe (temperatura osiąga do 38⁰C). 

Objawem wirusowej infekcji błony śluzowej nosa jest wodnisty, trudny do zatamowania katar. W miarę jak organizm uruchomi odpowiedź immunologiczną konsystencja kataru zmienia się gęstą, a barwa na żółtawą lub zielonkawą. To akurat dobry objaw, który świadczy o zwiększonym wydzielaniu makrofagów. Z kolei objawami infekcji gardła jest ból gardła, chrypa i kaszel suchy lub mokry. 

Poszczególne objawy ustępują z różną częstotliwością, a katar lub kaszel potrafią utrzymywać się nawet 2-3 tygodnie. U dzieci objawy przebiegają ostrzej niż u dorosłych ze względu na wysoką pobudliwość układu immunologicznego oraz niewykształcenie przez młody organizm pamięci immunologicznej. 

Jeżeli opisywane objawy utrzymują się przez dłuższy czas może to oznaczać, że chory zapadł nie na przeziębienie, ale na grypę. Niestety, lekarze podkreślają, że objawy w obu przypadkach mogą być takie same, dlatego praktycznie niemożliwe jest odróżnienie zwykłego przeziębienia od grypy. Zasadnicza różnica polega na tym, że powikłania po grypie mogą być znacznie poważniejsze i obejmują nawet: 

• niewydolność krążeniową,

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

• zaostrzenie współistniejących chorób przewlekłych (np. cukrzyca, POChP, astmy),

• niewydolność mięśnia sercowego. 

Lekarz, który ma wątpliwości co do stanu zdrowia pacjenta może rozważyć skierowanie chorego na test przeciwko grypie, a także wirusa SARS-CoV-2, aby wykluczyć cięższe choroby. 

Jak leczyć przeziębienie? 

Niestety, nie ma uniwersalnego sposobu na to, jak szybko wyleczyć przeziębienie. Leki na przeziębienie i grypę dostępne w aptece raczej łagodzą objawy i poprawiają doraźnie samopoczucie chorego niż rzeczywiście likwidują przyczynę choroby. W praktyce bardzo często równie skuteczne okazują się domowe sposoby na przeziębienie. 

Imbir na przeziębienie działa wykrztuśnie, przeciwwirusowo i przeciwzapalnie. Swoje dobroczynne właściwości imbir zawdzięcza roślinnym polifenolom – tzw. gingerolom (a dokładniej gingerolowi-6). Warto pamiętać, aby domowy syrop na bazie imbiru przygotowywać na bazie świeżego korzenia, który zawiera sok przesycony gingerolami. W sklepach można też kupić suszony imbir sproszkowany, ale nie ma on wiele wspólnego z korzeniem poza aromatem. 

Innym sposobem walki z chorobą jest czosnek na przeziębienie (alternatywnie cebula). Oba warzywa zawierają silnie skoncentrowane związki siarki (zwłaszcza alliiny i jej pochodnych), które wspomagają organizm likwidując patogeny. 

Herbaty na przeziębienie to dobry pomysł, jeśli osoba chora potrzebuje rozgrzać organizm. Napar z lipy działa napotnie, z kolei czarna herbata wspomaga koncentrację dzięki zawartości teaflawiny. Warto też wymiennie stosować zieloną herbatę. Choć w smaku jest delikatna, nie brakuje w niej katechin, które działają antybakteryjnie. 

Herbatkę na przeziębienie można uzupełnić sokiem z cytryny, pokrojonym drobno imbirem albo miodem. Należy jednak pamiętać, aby nie zalewać takiego naparu wrzątkiem. Wysoka temperatura wody skutecznie niszczy wartościowe związki o działaniu protekcyjnym. 

Dopiero jeśli domowe sposoby nie pomagają można sięgnąć po leki na przeziębienie. Wprawdzie nie zlikwidują one przyczyny problemu, ale sprawią, że chory szybko poczuje się lepiej. 

Tabletki na przeziębienie mogą zawierać paracetamol (acetaminofen). Działa on przeciwbólowo oraz przeciwgorączkowo, ale już nie przeciwzapalnie. Równie często stosuje się różnego rodzaju NLPZ, np. popularną aspirynę (kwas acetylosalicylowy). Ze względu na działanie napotne zaleca się jednak przyjmowanie jej w godzinach wieczornych lub nocnych. Trzecią substancją stosowaną jako lek na przeziębienie, również z grupy NLPZ jest ibuprofen. 

Na przyjmowanie NLPZ powinny uważać przede wszystkim kobiety planujące macierzyństwo oraz kobiety w ciąży. Niektóre z leków należących do tej grupy mogą zaburzać owulację, a także oddziaływać negatywnie na płód. 

Jeszcze innym sposobem leczenia choroby są saszetki na przeziębienie. Choć po rozpuszczeniu w wodzie przypominają one zwykłą herbatę, w składzie często znajdują się różne substancje czynne, w tym często te o silnym działaniu, np.: 

• paracetamol,

• chlorowodorek fenylefryny,

• kwas askorbinowy. 

Rzeczywiście mogą okazać się one skuteczne, ale należy je stosować raczej doraźnie w razie gwałtownego pogorszenia samopoczucia. 

Niezależnie od wszystkich wymienionych sposobów leczenia choremu należy zapewnić przede wszystkim spokój, ciszę i możliwość nieprzerwanego wypoczynku. W czasie, kiedy organizm jest przeziębiony nie należy dopuszczać do wychłodzenia organizmu. Odradza się również podejmowanie intensywnej aktywności fizycznej. 

Jak wzmacniać odporność, żeby się nie przeziębiać? 

Przeziębienie może zdarzyć sią każdemu z nas bez względu na wiek i płeć. Wysoka odporność nie tylko sprawia jednak, że chorujemy rzadziej, ale przede wszystkim, że objawy infekcji są słabsze i szybciej ustępują. Na szczęście odporność w dużej mierze można kształtować na co dzień. Jak robić to skutecznie? 

Podstawą powinna być zróżnicowana i zbilansowana dieta dopasowana do zapotrzebowania energetycznego i stanu zdrowia danej osoby. Nie powinno zabraknąć w niej świeżych warzyw i owoców. To źródła witamin, minerałów, fitoskładników, ale też przeciwutleniaczy, których zadaniem jest likwidacja wolnych rodników. 

W okresie wzmożonych zachorowań dietę można wspomóc dodatkowo suplementacją. Istotne znaczenie ma zwłaszcza witamina D3 i C oraz cynk, żelazo i selen. Jeżeli w codziennej diecie brakuje tłustych ryb (np. śledź, łosoś, węgorz, pstrąg) pomocne mogą okazać się kwasy tłuszczowe EPA i DHA. 

Kolejnym sposobem jest głęboki, nieprzerwany i odpowiednio długi sen. Przyjmuje się, że osoby dorosłe powinny spać 7-8 godzin dziennie, a dzieci nawet 9 do 10. Podczas snu w organizmie najefektywniej przebiegają wszystkie procesy regeneracyjne. 

Warto zadbać, aby na minimum godzinę przed snem nie sięgać po telefon komórkowy, tablet, laptopa i nie oglądać telewizji. Zostało wykazane, że niebieskie światło nadmiernie pobudza fale mózgowe. W rezultacie trudniej jest nam zasnąć, a sam odpoczynek jest gorszej jakości. 

Odporność poprawia również regularna aktywność fizyczna. Nie musi być ona wykonywana na bardzo wysokim poziomie. Wystarczą spacery, jazda na rowerze, a także amatorskie bieganie lub siłownia. Ruch sprzyja zwiększeniu ilości oraz aktywności makrofagów. Przyczynia się też do wzrostu ilości limfocytów Th oraz stężenia przeciwciał IgM oraz IgG. 

Z drugiej strony aktywność zbyt intensywna lub o za dużej objętości (liczba, czas trwania treningów) może prowadzić do okresowego spadku odporności organizmu. Winę za to przypisuje się m.in. zwiększonemu wydzielaniu kortyzolu i stresowi psycho-fizycznemu. 

Przeziębienie nie jest chorobą groźną dla zdrowia, a rokowania pacjentów są dobre. Należy jednak uważać, aby nie zignorować objawów choroby i z odpowiednim wyprzedzeniem podjąć skuteczne leczenie. Najczęściej przeziębienie udaje się „przeleżeć”. Kontakt z lekarzem jest zalecany jedynie w przypadku niespodziewanego pogorszenia stanu zdrowia chorego. 

Bibliografia