Czym jest salmonella? Objawy zakażenia, przyczyny i leczenie

Spis treści:

1. Czym jest salmonella?
2. Salmonella ‒ przyczyny
3. Objawy zakażenia salmonellą
4. Badania na salmonellę ‒ diagnostyka
5. Jak pozbyć się salmonelli z organizmu?
6. Salmonella ‒ profilaktyka

Czym jest salmonella? 

Salmonella nie jest precyzyjnym określeniem. Potocznie określa się tak zarówno pałeczki z rodzaju Salmonella, jak i jedną z chorób przez nie wywoływanych, czyli salmonellozę. Temat ten jest jednak dużo bardziej skomplikowany. 

Pałeczki salmonelli to niezwykle szeroka grupa Gram-ujemnych bakterii, z których większość należy do gatunku Salmonella enterica. W obrębie tego gatunku wyróżnia się dodatkowo ponad 2500 odrębnych serotypów. Do najważniejszych zalicza się serowary: 

• Salmonella Typhi, wywołujące dur brzuszny; 

• Salmonella Paratyphi, wywołujące paradur; 

• Salmonella Enteritidis, Salmonella Typhimurium, Salmonella Newport i Salmonella javiana, wywołujące salmonellozą. 

W Polsce przypadki zakażenia durem brzusznym i paradurem należą do rzadkości, dlatego mianem salmonelli określa się głównie salmonellozę. Choroba ta najczęściej przebiega pod postacią nieżytu żołądkowo-jelitowego, choć może również prowadzić do uogólnionej bakteriemii czy zlokalizowanych narządowo zakażeń ropnych. 

Przeczytaj również: Jakie są objawy półpaśca? Jak przebiega leczenie?

Salmonella ‒ przyczyny 

Naturalnym miejscem bytowania pałeczek salmonelli jest przewód pokarmowy człowieka, ale także wielu zwierząt. Salmonella w kale opuszcza zarażony organizm i dostaje się do środowiska zewnętrznego. To tam dochodzi do skażenia salmonellą wody oraz produktów spożywczych. 

Przeczytaj: Szczepionka przeciw ospie wietrznej i półpaścowi

Jak można zarazić się salmonellą? 

Do zatrucia salmonellą dochodzi najczęściej na drodze pokarmowej, na skutek spożycia żywności lub wody skażonej bakteriami. Schorzenie to nazywane bywa chorobą brudnych rąk, gdyż wykazano bezpośredni związek między rozprzestrzenianiem się choroby a przestrzeganiem zasad higienicznych w miejscach wytwórstwa i przechowywania żywności. 

Wiele osób wciąż sądzi, że głównym źródłem choroby są jajka. Salmonella może jednak skazić wiele innych produktów spożywczych, w tym także mięso (zwłaszcza mięso drobiowe), warzywa i owoce, a także mleko i jego przetwory. Należy również pamiętać, że źródłem zakażenia mogą być również skażone przedmioty, takie jak deski do krojenia, blaty czy sztućce.

Często pojawia się pytanie ‒ czy salmonellą można zarazić się od człowieka? Tak, w niektórych przypadkach salmonella jest zaraźliwa, a choroba może przenosić się między ludźmi. Dzieje się tak szczególnie w obrębie szpitali czy domów opieki, gdzie zakażenie salmonellą może szerzyć się drogą kontaktową lub powietrzną. 

Sprawdź oferty: Leki przeciwbólowe

Objawy zakażenia salmonellą 

U większości osób zakażenie salmonellą ma postać samoograniczającego się zatrucia pokarmowego, które trwa zwykle od 2 do 7 dni. Choroba zwykle ma gwałtowny początek, a pierwsze objawy salmonelli pojawiają się od 6 do nawet 48 godzin po spożyciu skażonej żywności lub wody. Do najczęstszych symptomów tego schorzenia zalicza się: 

• intensywną biegunka, niekiedy z domieszką krwi lub śluzu; 

• mdłości i wymioty; 

• dreszcze i gorączka w granicach 38-39℃; 

• bóle mięśni i głowy; 

• kolkowy ból brzucha; 

• zmęczenie i osłabienie. 

Badania na salmonellę ‒ diagnostyka 

Objawy zatrucia salmonellą są niecharakterystyczne i zbliżone do nieżytu żołądkowo-jelitowy wywołanego innymi powszechnymi drobnoustrojami. Do zdiagnozowania choroby niezbędne jest zatem wykonanie specjalistycznych badań, mających na celu wykrycie bakterii salmonelli w organizmie chorego. 

Badania kału 

W diagnostyce salmonelli złotym standardem jest badanie kału. Najczęściej wykonywane jest badanie mikrobiologiczne, które polega na namnożeniu i zidentyfikowaniu drobnoustrojów obecnych w pobranej próbce kału. Badanie kału na salmonellę powinno być przeprowadzone kilkukrotnie, ponieważ pałeczki salmonelli wydalane są z przewodu pokarmowego okresowo. 

Badania na salmonellę z krwi 

Badań na salmonellę z krwi nie wykonuje się rutynowo, choć w określonych sytuacjach bywają one pomocne. Najczęściej wykonuje się oznaczenie przeciwciał IgG, IgM i IgA specyficznych dla antygenów bakterii Salmonella w próbce krwi żylnej. Badanie to pozwala określić orientacyjny czas, w jakim doszło do zakażenia salmonellą.  

W diagnostyce salmonelli wykorzystuje się również badanie mikrobiologiczne krwi. Posiew próbki krwi wykonuje się zwykle w przypadku podejrzenia bakteriemii, czyli zakażenia salmonellą krwi. 

Przeczytaj: Jakie są objawy odwodnienia przy biegunce i wymiotach?

Jak pozbyć się salmonelli z organizmu? 

Jak wcześniej wspomniano, zatrucie salmonellą zwykle ma charakter samoograniczający się, a objawy choroby ustępują w ciągu kilku dni. Leczenie salmonelli powinno być zatem objawowe i skupiać się na nawadnianiu chorego i zapobieganiu rozwojowi zaburzeń elektrolitowych. Rutynowe leczenie salmonelli antybiotykami jest odradzane, ponieważ wydłuża czas wydalania pałeczek salmonelli z kałem oraz zwiększa ryzyko bezobjawowego nosicielstwa salmonelli. Wyjątkiem od tej reguły są najmłodsze dzieci oraz osoby immunoniekompetentne. 

Domowe leczenie salmonelli jest możliwe w przypadku, gdy choroba ma łagodny przebieg. Ciężkie zakażenia, a zwłaszcza zakażenia ogólnoustrojowe, wymagają bezwzględnie hospitalizacji. Wizyta w szpitalu może okazać się nieunikniona także w przypadku salmonelli u dzieci, a zwłaszcza salmonelli u niemowląt, u których ryzyko wystąpienia groźnych powikłań jest największe. 

Przeczytaj: Dieta przy wymiotach, jak wzmocnić organizm?

Czy salmonella jest śmiertelna? 

Choć salmonelloza może wydawać się zwykłym zatruciem pokarmowym, choroba ta może prowadzić do zgonu. Zagrożone są zwłaszcza osoby znajdujące się w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu tej choroby, czyli małe dzieci, seniorzy, a także osoby z obniżoną odpornością. U tych chorych można spodziewać się powikłań salmonelli, dlatego należy dążyć do ich wczesnej hospitalizacji. 

Salmonella ‒ profilaktyka 

W prewencji zatruć pokarmowych wywołanych pałeczkami salmonelli największe znaczenie ma codzienna profilaktyka dotycząca kupowania, przechowywania, obróbki oraz spożywania żywności. Specjaliści zalecają, by: 

• dokładnie myć ręce, zwłaszcza przed przygotowywaniem i spożyciem posiłku; 

• przechowywać jaja, surowe mięso czy ryby unikając ich kontaktu z innymi produktami spożywczymi; 

• zrezygnować z zamrażania produktów spożywczych, które były uprzednio rozmrożone; 

• unikać spożywania tatara czy carpaccio z surowego mięsa, zwłaszcza z nieznanego pochodzenia; 

• unikać spożywania potraw niedogotowanych czy niedopieczonych; 

• właściwie myć i dezynfekować powierzchnie robocze w kuchni, na których przygotowywane było surowe mięso; 

• unikać kupowania produktów spożywczych w miejscach, w których istnieje podejrzenie nieprzestrzegania norm ich przechowywania. 

W jakiej temperaturze ginie salmonella? Przyjmuje się, że wystarczą 4 minuty obróbki termicznej w temperaturze 70℃, by zniszczyć wszystkie drobnoustroje. W przypadku pieczenia lub gotowania w temperaturze 60℃ czas ten wydłuża się do 10-20 minut. 

Bibliografia