Jakie choroby powoduje palenie papierosów? Poznaj zagrożenia nikotynizmu!

Powszechnie wiadomo, że palenie tytoniu powoduje raka i choroby serca. Co więcej, choroby płuc wywołane paleniem prowadzą do trwałej przebudowy miąższu płuc, upośledzając właściwą wentylację i wymianę gazową. Dym tytoniowy zawiera szereg szkodliwych substancji, które negatywnie oddziałują na palących i osoby przebywające w ich otoczeniu.

Spis treści:

1. Papierosy – co zawierają i czym nam szkodzą?
2. Jakie choroby powoduje palenie?
3. Choroby po rzuceniu palenia – czy ich ryzyko spada?
4. Palenie a niepokojące objawy – na co zwrócić uwagę?

Papierosy – co zawierają i czym nam szkodzą?

Papierosy, a dokładniej dym papierosowy, to prawdziwa trucizna. Średnio jeden papieros zawiera nawet 70 substancji o udowodnionym działaniu rakotwórczym. Ponadto dym papierosowy mieści całościowo około 7 tys. związków chemicznych, które w różnorodny sposób szkodzą całemu organizmowi. Obok nikotyny znajdują się substancje toksyczne i drażniące, takie jak:

• tlenek węgla (tzw. czad) – silnie toksyczny gaz, który trwale łączy się z hemoglobiną i uniemożliwia przenoszenie cząsteczek tlenu. W efekcie dochodzi do zmniejszonych dostaw życiodajnego tlenu do poszczególnych komórek, spadku saturacji i niedotlenienia;

• amoniak – to właśnie ten gaz odpowiada za ostry smak dymu papierosowego i niebezpiecznie podrażnia delikatne receptory dróg oddechowych;

• cyjanowodór – wysoce szkodliwa substancja, która upośledza fizjologiczny ruch rzęsek, tym samym utrudniając usuwanie nadmiernie wytwarzanego śluzu;

• tlenki azotu – dwutlenek azotu bezpośrednio uszkadza nabłonek dróg oddechowych i tworzy rakotwórcze związki N-nitrozoaminy;

• formaldehyd – samodzielnie nie wykazuje właściwości rakotwórczych, natomiast przy obecności czynników bezpośrednio karcynogennych znacznie wzmacnia efekt tworzenia komórek nowotworowych.

Ponadto papieros to prawdziwa skarbnica związków rakotwórczych, do których należą np.:

• benzen,

• etylometylonitrozoamina,

• chlorek winylu,

• fenol, uretan – związki odpowiedzialne za zapoczątkowywanie mutacji w obrębie DNA komórkowego, jakie prowadzą do rozwoju nowotworu. 

Polskie ustawodawstwo reguluje ilość konkretnych substancji w papierosie. 1 papieros może zawierać do 10 mg substancji smolistych, 1 mg nikotyny i 10 mg tlenku węgla.

Sprawdź ofertę: Skuteczne preparaty na rzucanie palenia

Jakie choroby powoduje palenie?

Ostatnie 2 dekady przyniosły znaczne zmniejszenie tendencji do palenia papierosów wśród populacji osób po 15 roku życia. Mimo to aż 26 proc. dorosłych Polaków przyznaje się do częstego sięgania po papierosy. Z kolei wśród palących ponad 80 proc. to osoby regularnie zażywające wyroby nikotynowe, głównie papierosy. Dane statystyczne pokazują, że życie palacza jest średnio krótsze o 14 lat w porównaniu z niepalącymi. Co więcej, to właśnie palenie tytoniu zajmuje czołowe miejsce wśród przyczyn zgonów obywateli Unii Europejskiej. Na tym konsekwencje palenia papierosów się nie kończą. Zatem jakie choroby powoduje palenie papierosów?

Choroby płuc spowodowane paleniem

Palenie papierosów uszkadza górne, jak i dolne drogi oddechowe. Prowadzi do upośledzenia aparatu rzęskowego, który odpowiada za efektywne oczyszczanie dróg oddechowych ze śluzu oraz zanieczyszczeń. Zaburzenie ruchu rzęsek sprzyja zaleganiu śluzu, który zwiększa ryzyko zakażeń oskrzeli i płuc. Co więcej, dochodzi do przerostu gruczołów odpowiedzialnych za produkcję opisywanego śluzu. W efekcie wzrasta ilość wydzielanego śluzu, co u palaczy objawia się jako charakterystyczne odkrztuszanie białej flegmy, szczególnie w godzinach porannych.

Najczęstsze choroby płuc spowodowane paleniem to przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) i przewlekłe zapalenie oskrzeli. POChP w 80% przypadków wynika właśnie z długotrwałego palenia papierosów. Gęsty śluz zwęża światło oskrzeli i małych oskrzelików, przez co dochodzi do znacznego ograniczenia przepływu powietrza. Co więcej, spora ilość powietrza zostaje zatrzymana w płucach, prowadząc do rozdęcia i w efekcie rozedmy płuc głównie w górnych płatach. Pojawiają się objawy niedotlenienia, a wraz z nimi dochodzi do skurczu tętnic płucnych i rozwoju nadciśnienia płucnego. To z kolei może prowadzić do przerostu prawej komory serca.

Pacjenci z POChP uskarżają się na objawy takie, jak:

• silna duszność podczas wysiłku,

• przewlekły kaszel,

• odkrztuszanie dużej ilości plwociny, szczególnie w godzinach porannych,

• zwiększona męczliwość.

Jak wspomniano, jedną z chorób wywołanych przez palenie tytoniu jest przewlekłe zapalenie oskrzeli (towarzyszy również POChP). Podstawą rozpoznania jest stwierdzenie suchego kaszlu lub kaszlu z odkrztuszaniem niewielkiej ilości śluzu, który trwa co najmniej 3 miesiące.

Przeczytaj także: Jak rzucić palenie?

Palenie tytoniu a choroby nowotworowe

Nikotynizm stanowi główną przyczynę rozwoju raka płuc (90%), natomiast nie jest to jedyna choroba nowotworowa, w której palenie papierosów odgrywa kluczową rolę. Ponadto ryzyko choroby nowotworowej wzrasta wraz z liczbą i częstotliwością wypalanych papierosów, a także długością trwania nałogu. Dane z 2020 roku wskazały, że rak płuc pozostaje główną przyczyną zgonów wśród kobiet i mężczyzn chorujących na nowotwory. Dodatkowo stanowi drugą, najczęściej występującą chorobę nowotworową w populacji Polski. Rak płuc dzieli się na 2 główne grupy — raki niedrobnokomórkowe (85% wszystkich przypadków) i drobnokomórkowe. U palaczy najczęściej rozpoznaje się niedrobnokomórkowy rak w postaci płaskonabłonkowej.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać kaszel palacza?

Choroby nowotworowe płuc mogą objawiać się pod postacią:

• niewyjaśnionej i niezamierzonej utraty masy ciała,

• krwioplucia,

• przewlekłego kaszlu lub wyraźnej zmiany jego charakteru,

• bólu w klatce piersiowej,

• nawracających, uporczywych infekcji dolnych dróg oddechowych, np. zapalenie płuc.

   Pozostałe, najczęstsze nowotworowe choroby spowodowane paleniem to rak:

• jamy ustnej,

• gardła,

• krtani,

• przełyku,

• nerek,

• wątroby

Palenie tytoniu a choroby serca

Palenie tytoniu negatywnie wpływa na układ sercowo-naczyniowy, zwiększając ryzyko chorób serca, a nawet udaru mózgu. Palenie papierosów stanowi główną przyczynę choroby niedokrwiennej serca, kiedy to tętnice wieńcowe nie dostarczają mięśniowi sercowemu wystarczającej ilości tlenu. Wówczas tworzą się metabolity, które powodują silne uczucie zamostkowego bólu, dławienia, pieczenia, gniecenia. Choroba niedokrwienna serca stanowi również podłoże zawału serca, kiedy to dochodzi do martwicy określonego obszaru mięśnia sercowego.

Sprawdź ofertę: Wspomaganie serca i układu krążenia

Dodatkowo palenie papierosów podwyższa ciśnienie tętnicze krwi, obniża wydolność fizyczną, zwiększa krzepliwość krwi i zmniejsza poziom dobrego cholesterolu (frakcja HDL). Wszystkie wymienione czynniki również zwieszają ryzyko zawału serca i udaru mózgu.

Ponadto palenie papierosów przyczynia się do choroby tętnic obwodowych. Wówczas dochodzi do zwężenia kluczowych tętnic doprowadzających krew do głowy i kończyn w skutek odkładania blaszek miażdżycowych. Niestety, nikotynizm jest także częstą przyczyną tętniaków aorty brzusznej, które mogą pęknąć, powodując krwotok wewnętrzny zagrażający życiu.

Choroby po rzuceniu palenia – czy ich ryzyko spada?

Skutki uboczne nałogowego palenia papierosów są częściowo odwracalne. Jak podaje WHO, już w 20 minut od ostatniego papierosa dochodzi do unormowania pracy serca i przywrócenia właściwych wartości ciśnienia tętniczego. Po 12 godzinach poziom tlenku węgla we krwi spada do fizjologicznych wartości. W czasie od 2 do 12 tygodni dochodzi do znacznej poprawy krążenia krwi i wydolności płuc. Kaszel, jak i duszności ustępują lub zmniejszają się w czasie 9 miesięcy od zaprzestania palenia. 1 rok nikotynowej abstynencji zmniejsza o 50% ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej serca. 5-letni okres abstynencji zmniejsza ryzyko udaru mózgu do poziomu, jaki występuje u niepalących. 10 lat bez palenia papierosów redukuje o połowę prawdopodobieństwo wystąpienia najczęstszych nowotworów związanych z nikotynizmem, w tym raka płuc. Ryzyko choroby wieńcowej wraca do wartości typowych dla niepalących dopiero po 15 latach od rzucenia palenia papierosów. 

Palenie a niepokojące objawy – na co zwrócić uwagę

Jak już wspomniano, palenie tytoniu powoduje raka i choroby serca. Wiele schorzeń rozwija się latami, dając niespecyficzne objawy, które pacjenci często lekceważą. Warto zwrócić szczególną uwagę na poniżej wymienione symptomy i odpowiednio wcześnie udać się do lekarza:

• codzienne odkrztuszanie dużej ilości śluzowej wydzieliny lub flegmy o białym bądź zielonym zabarwieniu (zmiana koloru może świadczyć o nadkażeniu bakteryjnym),

• obecność krwi w plwocinie,

• kaszel utrzymujący się powyżej 8 tygodni,

• niezamierzona utrata masy ciała,

• uczucie piekącego, gniotącego lub palącego bólu za mostkiem, który pojawia się po wysiłku fizycznym, w wyniku silnych emocji lub podczas niskich temperatur powietrza – cechy choroby wieńcowej serca, 

• silna duszność w trakcie aktywności fizycznej,

• ból klatki piersiowej,

• częste i nawracające zakażenia dróg oddechowych,

• ciśnienie krwi przekraczające 130/80 mm Hg podczas domowych pomiarów.

Bibliografia