Oczopląsem nazywa się mimowolne ruchy gałek ocznych: chaotyczne, niekontrolowane, powtarzające się rytmicznie. Oczopląs nie jest chorobą, a objawem. Może być fizjologiczny, jednak zdecydowanie częściej stanowi objaw wad wzroku lub chorób o podłożu laryngologicznym lub neurologicznym. Zakres wdrażanego leczenia oczopląsu uzależniony jest od przyczyny zaburzenia: przede wszystkim należy skutecznie kontrolować chorobę, która doprowadziła do wystąpienia oczopląsu. Dlatego oczopląsu nie powinno się bagatelizować. Należy koniecznie zgłosić się do lekarza, który poprowadzi przez cały proces diagnostyczny, często wymagający konsultacji kilku lekarzy specjalistów.
- Oczopląs – jakie daje objawy?
- Rodzaje oczopląsu
- Jakie są przyczyny oczopląsu?
- Leczenie oczopląsu
- Czy oczopląs jest groźny?
- Oczopląs – diagnostyka
Oczopląsem nazywa się mimowolne ruchy oczu. Podstawowym objawem oczopląsu jest niekontrolowany ruch gałek ocznych, powtarzający się w rytmicznym cyklu. Gałki oczne bardzo szybko i chaotycznie poruszają się na boki, w górę i w dół. Kierunek ich ruchu jest nieregularny. Dodatkowym objawem oczopląsu są zaburzenia widzenia: chory nie może skupić wzroku na wybranym punkcie, obraz jest nieostry. Mogą temu towarzyszyć zaburzenia równowagi i koordynacji, a także zawroty głowy. U niektórych pacjentów wyrównawcze ustawienie głowy wycisza ruchy oczopląsowe – jest to tzw. strefa neutralna lub strefa ciszy.
Występują różne rodzaje oczopląsu. Klasyfikuje się go ze względu na kierunek i rodzaj ruchów, jakie wykonują gałki oczne. Dodatkowym kryterium podziału może być lokalizacja przyczyny zaburzenia.
Ze względu na kierunek poruszania się gałek ocznych wyróżnia się oczopląs:
- poziomy – gałki oczne poruszają się na boki, w prawo i w lewo;
- pionowy – gałki oczne wykonują ruchy góra-dół;
- rotacyjny – mimowolne ruchy odbywają się wokół osi przednio-tylnej gałek ocznych.
Ze względu na rodzaj ruchu, jaki wykonują gałki oczne, wyróżnia się oczopląs:
- wahadłowy – ruch gałek ocznych jest jednostajny;
- skaczący – ruch w jednym kierunku jest szybszy niż w drugim;
- grubofalisty – ruch gałek ocznych w każdym kierunku ma tę samą amplitudę.
Ze względu na umiejscowienie przyczyny wywołującej zaburzenie wyróżnia się oczopląs:
- oczny – przyczyną choroby są nieprawidłowości w obrębie samych oczu i mięśni kontrolujących ich pracę;
- ośrodkowy – towarzyszy chorobom ośrodkowego układu nerwowego;
- błędnikowy – występuje w przypadku chorób błędnika znajdującego się w uchu wewnętrznym;
- przedsionkowy – wywołany asymetrią w dwóch jądrach przedsionkowych w pniu mózgu. Ten rodzaj oczopląsu może być aktywowany bodźcem termicznym lub kinetycznym;
- móżdżkowy – związany z uszkodzeniami móżdżka i rdzenia kręgowego.
U niektórych pacjentów oczopląs występuje fizjologicznie i nie jest związany z żadną jednostką chorobową. Wynika z naturalnych uwarunkowań pracy gałek ocznych. Może aktywować się podczas patrzenia na szybko przemieszczające się przedmioty, np. przejeżdżający samochód lub obracający się bęben. Mówimy wtedy o oczopląsie optokinetycznym. Oczopląs fizjologiczny pojawia się również u niektórych osób podczas patrzenia skrajnie w bok.
Można również wyodrębnić oczopląs wrodzony (rozpoznawany u dziecka krótko po urodzeniu, zwykle jako jeden z objawów innych chorób wrodzonych: albinizmu, niedorozwoju nerwu wzrokowego czy aniridii) i nabyty – stwierdzany w życiu dorosłym.
Przyczyny oczopląsu wrodzonego, który ujawnia się krótko po urodzeniu, nie są dokładnie znane. Oczopląs nabyty (zdecydowanie najczęściej jest to oczopląs przedsionkowy) stanowi zwykle objaw chorób o podłożu neurologicznym lub laryngologicznym, m.in.:
Oczopląs może także wystąpić po ciężkich urazach ośrodkowego układu nerwowego. Przyczyną mimowolnych ruchów gałek ocznych może być również spożywanie nadmiernych ilości alkoholu bądź substancji odurzających – zwykle towarzyszą mu wtedy zawroty głowy.
Zakres leczenia oczopląsu zależy od przyczyny nieprawidłowości i nasilenia problemu. Celem leczenia jest ograniczenie mimowolnych ruchów gałek ocznych. W łagodniejszych przypadkach udaje się to osiągnąć metodami zachowawczymi, które polegają na:
- stosowaniu soczewek kontaktowych lub szkieł korekcyjnych odpowiednio dobranych do wady wzroku. W przypadku bielactwa stosuje się dodatkowo szkła przyciemniane;
- stosowaniu szkieł pryzmatycznych w celu poprawy widzenia i zmniejszenia kompensacyjnego ustawienia głowy;
- ćwiczeniach pleoptycznych i ortoptycznych;
- farmakoterapii: baklofen czy karbamazepina są stosowane w przypadku leczenia oczopląsu z przyczyn neurologicznych lub laryngologicznych. Różnego rodzaju żele czy krople do oczu zaleca się wspomagająco przy wadach wzroku.
Sprawdź leki bez recepty na wzrok i słuch na aptelii
Niektórzy pacjenci wymagają interwencji zabiegowej, która może obejmować:
- wstrzyknięcie toksyny botulinowej do mięśni prostych zewnątrzgałkowych: ograniczają zakres i amplitudę ruchów mimowolnych, zapobiegają kręczowi szyi;
- chirurgiczne przesunięcie oczu w kierunku przeciwnym do strefy ciszy. Operacja polega na skróceniu odpowiednich mięśni zewnątrzgałkowych, aby skorygować nieprawidłowe ustawienie głowy i zmniejszyć intensywność oczopląsu.
Pacjenci często zastanawiają się, czy oczopląs może zagrażać ich zdrowiu czy życiu. Na pytanie nie da się jednoznacznie odpowiedzieć bez przeprowadzenia dokładnej diagnostyki. Może się okazać, że oczopląs jest fizjologiczny i nie wymaga interwencji medycznych. Objawów nie należy jednak bagatelizować – pamiętajmy, że oczopląs może zwiastować choroby neurologiczne lub laryngologiczne, a także problemy ze wzrokiem. W takiej sytuacji, po przeprowadzonej diagnostyce, zwykle konieczne jest ukierunkowane leczenie. Nie tylko łagodzi uporczywe dolegliwości, ale poprawia też komfort życia pacjenta.
Wystąpienie oczopląsu jest przesłanką do wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, który na podstawie opisanych objawów kieruje pacjenta do innych specjalistów. W pierwszej kolejności wskazane jest wykonanie pełnego badania okulistycznego. Wykluczenie przyczyn ocznych wymaga pogłębionej diagnostyki: konsultacji laryngologicznej i neurologicznej. W rozpoznaniu oczopląsu przydatne są badania obrazowe, przede wszystkim rezonans magnetyczny głowy, pozwalające stwierdzić, czy przyczyną objawów nie są np. zmiany rozrostowe w strukturach mózgu. Postawienie ostatecznej diagnozy oczopląsu nie zawsze jest łatwe. Poza dokładnym wywiadem lekarskim często koniecznych jest kilka wizyt u różnych specjalistów, a także przeprowadzenie dokładniejszych badań.
