Antykoncepcja hormonalna ‒ tabletki, plastry czy może implant?
Antykoncepcja hormonalna jest najpopularniejszą metodą zapobiegania ciąży w krajach rozwiniętych. Działanie antykoncepcyjne wynika w tym przypadku z właściwości hormonów ‒ głównie gestagenu, ale niekiedy również estrogenu.
Gestageny to hormony płciowe, które hamują owulację, poprzez zahamowanie wydzielania hormonu luteinizującego (LH). Ich dodatkowym działaniem jest zagęszczenie śluzu szyjkowego, zatrzymanie wzrostu endometrium oraz zmniejszenie perystaltyki jajowodów. Metody antykoncepcji zawierające wyłącznie gestagen to minipigułka, zastrzyk, a także implant antykoncepcyjny.
Antykoncepcja hormonalna, oprócz gestagenu, może dodatkowo zawierać estrogen. Hormon ten hamuje wydzielanie hormonu folikulotropowego (FSH), dzięki czemu hamuje również selekcję i dojrzewanie pęcherzyka. Jego dodatkową zaletą jest zapobieganie niepożądanym krwawieniom. Do metod antykoncepcji, zawierających zarówno gestageny, jak i estrogeny, zalicza się dwuskładnikową tabletkę antykoncepcyjną, plastry antykoncepcyjne, a także krążek dopochwowy.
Sprawdź oferty: Antykoncepcja i seks
Antykoncepcja hormonalna ‒ wady i zalety
Do zalet antykoncepcji hormonalnej należy zaliczyć przede wszystkim wysoką skuteczność. Rzeczywisty indeks Pearla dla tabletki dwuskładnikowej wynosi 8, a dla jednoskładnikowej ‒ 3. Metody zaliczane do antykoncepcji hormonalnej zmniejszają bolesność i obfitość krwawień miesięcznych, a tym samym ryzyko niedokrwistości z niedoboru żelaza. W literaturze naukowej podkreśla się również zmniejszenie częstości występowania niektórych chorób ginekologicznych, w tym zapalenia przydatków i torbieli czynnościowych jajnika. Warto także podkreślić, że antykoncepcja hormonalna zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jajnika i raka endometrium.
Niestety, antykoncepcja hormonalna nie jest pozbawiona wad. Jednym z częściej zgłaszanych działań niepożądanych tabletek czy plastrów antykoncepcyjnych są krwawienia i plamienia, zwłaszcza na początku terapii. Problemem mogą być także bóle głowy, nudności, zwiększenie masy ciała czy spadek libido. Co istotne, badania naukowe potwierdzają, że stosowanie antykoncepcji hormonalnej może zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
IUD, czyli domaciczna wkładka antykoncepcyjna
Antykoncepcyjna wkładka wewnątrzmaciczna, nazywana potocznie spiralą antykoncepcyjną, jest jedną z najstarszych metod zapobiegania ciąży. Przyjmuje ona postać niewielkiej, elastycznej spirali, którą lekarz umieszcza przezpochwowo wewnątrz macicy na okres od 3 do nawet 10 lat. Obecnie wyróżnia się dwa typy spirali antykoncepcyjnych – wkładki zawierające miedź oraz wkładki z lewonorgestrelem.
Wkładka antykoncepcyjna zawierająca miedź nie ingeruje w układ hormonalny kobiety. Zapobiega ona zapłodnieniu poprzez wywoływanie miejscowego odczynu zapalnego. Spirala uwalnia też jony miedzi, które upośledzają prawidłowy ruch plemników, zmieniają funkcjonowanie endometrium, a także przyspieszają wydalanie komórki jajowej.
Spirala antykoncepcyjna zawierająca lewonorgestrel, pomimo uwalniania hormonu, nie wpływa ogólnoustrojowo. Działanie tego progestagenu objawia się miejscowo, poprzez wpływ na funkcjonowanie błony śluzowej macicy, a także zagęszczanie śluzu i zmniejszenie jego przenikalności dla plemników. Dodatkowym działaniem wkładki domacicznej z lewonorgestrelem jest znacznie zmniejszenie krwawienia miesiączkowego lub jego całkowity zanik.
Wkładki antykoncepcyjne uznawane są za jedną z najskuteczniejszych metod antykoncepcji. Rzeczywisty wskaźnik Pearla dla wkładki zawierającej miedź to 0,8, a dla wkładki z lewonorgestrelem ‒ 0,2.
Antykoncepcja mechaniczna ‒ kapturek naszyjkowy czy błona dopochwowa?
Zadaniem mechanicznych metod antykoncepcji jest przede wszystkim uniemożliwienie przedostania się plemników do kanału szyjki macicy. Kapturki naszyjkowe czy błony dopochwowe zakładane są bezpośrednio na szyjkę macicy tuż przed stosunkiem, a następnie pozostawia się w pochwie przez co najmniej 8 kolejnych godzin.
Rzeczywisty indeks Pearla dla kapturka naszyjkowego wynosi 20 u kobiety, która jeszcze nie rodziła oraz 40 u kobiety, która została już mamą. Nieco lepiej prezentuje się skuteczność błony dopochwowej połączonej ze środkiem plemnikobójczym.
Czym jest antykoncepcja chemiczna?
Do chemicznych metod antykoncepcji zalicza się głównie środki plemnikobójcze. Dostępne są one na rynku w postaci kremów, globulek, żeli, gąbek czy pianek, które należy zaaplikować głęboko do pochwy na kilkadziesiąt minut przed planowanym stosunkiem. Środki plemnikobójcze zawierają w swym składzie związki chemiczne, które uszkadzają błonę komórkową plemnika, a niektóre z nich mogą również działać przeciwwirusowo czy przeciwgrzybiczo.
Rzeczywisty wskaźnik Pearla dla środków plemnikobójczych to 25,7, co sprawia, że samodzielnie aplikowane chemiczne metody antykoncepcji nie są powszechnie uznawane za zbyt skuteczne.
Co warto wiedzieć o naturalnych metodach antykoncepcji?
Naturalne metody antykoncepcji opierają się głównie na obserwacji fizjologicznych zmian, które zachodzą w organizmie kobiety w trakcie okresu płodnego, czyli owulacji. Przyjmując średnią długość życia komórki jajowej oraz przeżywalność plemników, można określić dni, w których może dojść do potencjalnego zapłodnienia. Podstawą tej metody antykoncepcji jest zatem abstynencja seksualna w dniach okołoowulacyjnych.
Do naturalnych metod antykoncepcji zalicza się przede wszystkim:
-
metodę kalendarzową, która polega na wyznaczeniu dni płodnych na podstawie półrocznej obserwacji długości cyklu kobiety;
-
metodę termiczną, która polega na wyliczeniu daty owulacji w oparciu o fizjologiczny wzrost podstawowej temperatury ciała w II fazie cyklu;
-
metodę śluzową, która polega na określaniu dni płodnych i niepłodnych na podstawie obserwacji wyglądu śluzu szyjkowego;
-
metodę objawowo-termiczną, która jest połączeniem metody termicznej i obserwacji śluzu.
-
Czy naturalne metody antykoncepcji są skuteczne? Niestety, rzeczywisty wskaźnik Pearla dla wszystkich powyższych metod wynosi około 20,5.
Czy istnieje antykoncepcja dla mężczyzn?
Za metodę antykoncepcji dla mężczyzn uważana jest prezerwatywa. To jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży, która jest ogólnodostępna i atrakcyjna cenowo. Do niewątpliwych zalet prezerwatywy należy zapobieganie transmisji chorób przenoszonych drogą płciową, takich jak kiła, rzeżączka czy HIV. W przypadku prezerwatywy rzeczywisty indeks Pearla wynosi 13,9.
Inną metodą antykoncepcji męskiej jest wazektomia. Polega ona na chirurgicznym przecięciu nasieniowodów i jest potencjalnie odwracalna. Choć wazektomia jest metodą antykoncepcji oficjalnie uznaną przez Światową Organizację Zdrowia, wciąż brak jest odpowiednich regulacji w polskim prawie dotyczących legalności wykonania tego zabiegu.
Przeczytaj: Jak używać prezerwatyw? Rozmiary, rodzaje, poprawne zakładanie
Ile kosztuje antykoncepcja?
Ceny poszczególnych metod antykoncepcji znacznie się od siebie różnią ‒ od kilku złotych za prezerwatywę do nawet kilkuset złotych za hormonalną wkładkę antykoncepcyjną. Do najtańszych metod zalicza się antykoncepcję bez recepty, czyli wspomniane wcześniej prezerwatywy, a także środki plemnikobójcze czy kapturki naszyjkowe. Cena antykoncepcji hormonalnej zwykle nie przekracza 50 zł za miesiąc. Niewiele więcej kosztuje spirala antykoncepcyjna zawierająca miedź, przy czym jej działanie utrzymuje się przez kilka lat.
Kto może wypisać receptę na antykoncepcję?
W temacie tabletek czy plastrów antykoncepcyjnych często pojawia się pytanie: czy lekarz rodzinny może wypisać antykoncepcję? Receptę na środki antykoncepcyjne może w Polsce wypisać każdy lekarz, niezależnie od posiadanej specjalizacji.
Pierwszą receptę na środki antykoncepcyjne warto jednak uzyskać od ginekologa. Taką wizytę można połączyć z okresowym badaniem ginekologicznym, które wykluczy ewentualne przeciwwskazania do wybranej metody antykoncepcji. Ponadto, specjalista ginekolog rozwieje wszelkie wątpliwości i dokładnie wytłumaczy, jak stosować daną metodę antykoncepcji, żeby była ona w pełni skuteczna.
W przypadku, gdy wybrane tabletki czy plastry antykoncepcyjne są dobrze tolerowane przez kobietę, nie musi ona każdorazowo zgłaszać się do ginekologa w celu przedłużenia recepty. Receptę może wystawić lekarz pierwszego kontaktu.
Jaką metodę antykoncepcji wybrać?
Plastry antykoncepcyjne czy tabletki dwuskładnikowe? Implant antykoncepcyjny czy spirala domaciczna? Wybór odpowiedniej metody antykoncepcji może być nie lada wyzwaniem. Na co warto zwracać uwagę przy wyborze? Kryteria przedstawione przez Johna Guillebauda, specjalistę z zakresu planowania rodziny, wskazują, że idealna metoda antykoncepcji powinna być:
-
w pełni bezpieczna, bez groźnych czy uciążliwych objawów niepożądanych;
-
w pełni skuteczna i niewymagająca dodatkowych czynności przed stosunkiem;
-
odwracalna;
-
łatwa do odstawienia;
-
prosta i intuicyjna w zastosowaniu;
-
możliwa do zastosowania bez nadzoru personelu medycznego;
-
ogólnie dostępna i przystępna cenowo;
-
akceptowana przez każdą kulturę, religię i pogląd polityczny.
Czy istnieje idealna metoda antykoncepcji, która spełnia wszystkie te wymagania? Niestety nie. Nawet najpopularniejsze metody, takie jak wkładka czy tabletki antykoncepcyjne, mają pewne minusy. Wybór warto więc omówić z lekarzem ginekologiem, który podpowie, która metoda najlepiej spełni indywidualne oczekiwania danej kobiety.
