Czym jest insulina – normy, badanie, działanie, sposoby podawania

Spis treści:

1. Czym jest i co robi insulina?
2. Rodzaje insulin
3. Insulina i glukagon – czym się różnią?
4. Badanie insuliny
5. Insulina – normy
6. Zaburzenia w poziomie insuliny
7. Podawanie insuliny
8. Czy insulinę trzeba brać do końca życia?

Czym jest i co robi insulina? 

Insulina to hormon peptydowy wydzielany przez wyspecjalizowane komórki trzustki, tzw. komórki beta wysp Langerhansa. Bierze czynny udział w metabolizowaniu makroskładników (białek, tłuszczów i węglowodanów). Jest odpowiedzialna m.in. za transport glukozy do tkanki mięśniowej i tłuszczowej. Bez działania insuliny komórki nie są w stanie przyswajać energii nawet jeżeli poziom glukozy we krwi jest wysoki. To dlatego jednym z objawów insulinooporności jest przybieranie na wadze – glukoza zamiast zasilać organizm jest gromadzona pod postacią tkanki tłuszczowej. 

W warunkach dodatniego bilansu energetycznego insulina odpowiada za lipogenezę, czyli wytwarzanie tkanki tłuszczowej. 

Przeczytaj: Cukrzyca od A do Z – objawy, diagnoza, leczenie

Rodzaje insulin 

W leczeniu cukrzycy stosuje się różne rodzaje insulin, które różnią się między sobą m.in. czasem działania. Dzięki temu można dopasować terapię do aktywności fizycznej oraz zmian w diecie pacjenta i utrzymać glikemię na właściwym poziomie. Jakie typy insulin stosuje się w leczeniu? 

Insulina krótkodziałająca 

Insulinę krótkodziałającą można podawać bezpośrednio przed posiłkiem, ponieważ zaczyna ona działać znacznie szybciej niż ludzki hormon. Preparaty tego typu aktywują się już po 10-20 minutach od podania. 

Insulina o pośrednim czasie działania 

Insulina o pośrednim czasie działania zaczyna działać po około godzinie, a maksymalne stężenie osiąga w zależności od preparatu między 3. a 10. godziną. Maksymalny czas działania to nawet 20 godzin. Preparaty te określa się mianem insulin podstawowych. 

Sprawdź oferty: Produkty dla diabetyków 

Insulina długodziałająca 

Insulina długodziałająca ma za zadanie przez długi czas utrzymywać stabilny poziom glukozy we krwi. Te leki są przydatne, kiedy chory planuje długotrwałą aktywność lub wydłużoną przerwę między posiłkami. W zależności od preparatu insulina może utrzymywać się we krwi od kilku godzin (6-8) do nawet 24 godzin, a jej aktywność zaczyna być odczuwalna po około godzinie. 

Insuliny analogowe 

Insuliny analogowe powstają w wyniku rekombinacji DNA hormonu ludzkiego. Zmiana ich struktury pozwala na uzyskanie preparatów o bardzo długim lub przeciwnie, bardzo krótkim czasie działania. W ten sposób preparat można wybrać tak, aby przyjmować go wyłącznie raz dziennie, co jest szczególnie wygodne w przypadku dzieci. 

Insulina i glukagon – czym się różnią? 

Glukagon to hormon antagonistyczny dla insuliny. O ile stężenie insuliny wzrasta, kiedy poziom glukozy we krwi rośnie, o tyle glukagon wydziela się w momencie, kiedy zawartość glukozy jest niska i pozwala na zachowanie poziomu glukozy w normie. Jest to kluczowe przede wszystkim dla prawidłowego działania mózgu i układu nerwowego. 

Podobnie jak insulina, glukagon również produkowany jest przez trzustkę, ale komórki alfa, a nie beta. 

Badanie insuliny 

Badanie insuliny jest zalecane w przypadku podejrzenia insulinooporności albo nowotworu trzustki. Przeprowadza się je w drodze testu diagnostycznego z krwi żylnej. 

Przeczytaj: Czym jest krzywa cukrzycowa? Kiedy wykonuje się to badanie?

Jak się przygotować? 

Badanie poziomu insuliny powinno być wykonane na czczo (ostatni posiłek należy zjeść najpóźniej o godzinie 18:00 poprzedniego dnia). W dniu badania zaleca się unikanie wysiłku fizycznego i stresu. Na wyniki badań insuliny czeka się zwykle od 24 do 48 godzin. 

Czy badanie insuliny jest refundowane? 

Badanie poziomu insuliny może być refundowane w niektórych przypadkach i musi być zlecone przez lekarza specjalistę (m.in. endokrynologa, ginekologa). W przypadku badań zlecanych prywatnie należy liczyć się z wydatkiem rzędu 40-70 zł. 

Insulina – normy 

Norma insuliny może różnić się w zależności od wartości referencyjnych dla danego laboratorium (te z kolei zależą od wykorzystanego do analizy próbki sprzętu). Za typowy zakres standardowy można jednak przyjąć: 

• poniżej 25 mlU/L na czczo; 

• 30-230 mlU/L w 30 minut po przyjęciu glukozy; 

• 18-276 mlU/L w godzinę po przyjęciu glukozy; 

• 16-166 mlU/L w 2 godziny po przyjęciu glukozy. 

Zaburzenia w poziomie insuliny 

Niedobór lub nadmiar hormonu może sygnalizować poważne problemy zdrowotne Jak go rozpoznać? 

Nadmiar insuliny – objawy 

Nadmiar insuliny prowadzi do hipoglikemii, czyli spadku poziomu glukozy we krwi poniżej bezpiecznego poziomu. Do typowych objawów hipoglikemii zalicza się drżenie mięśniowe, uczucie niepokoju, napady łaknienia, pocenie się, ogólne osłabienie. 

Przyczynami podwyższonego poziomu insuliny może być m.in. nietolerancja fruktozy lub galaktozy, zespół Cushinga, akromegalia lub przyjmowanie preparatów m.in. z grupy leków alfa-adrenergicznych lub beta blokerów. 

Niski poziom insuliny – objawy 

Niedobór insuliny prowadzi do hiperglikemii, czyli gwałtownego wzrostu poziomu glukozy. Objawia się ono uczuciem osłabienia, sennością, oddawaniem dużych ilości moczu, zawrotami i bólami głowy, wzmożonym pragnieniem. 

Podawanie insuliny 

Podawanie insuliny powinno być zaordynowane przez lekarza. Po krótkim przeszkoleniu osoba chora na cukrzycę może podawać sobie hormon samodzielnie. O czym warto pamiętać? 

Wskazania 

Wskazaniami do podawania insuliny jest przede wszystkim cukrzyca typu 1. Przy cukrzycy typu 2 priorytetowe znaczenie ma farmakoterapia i zmiana nawyków żywieniowych. Dopiero w przypadku kiedy te działania okażą się nieskuteczne, choremu należy podawać hormon. 

W przypadku cukrzycy ciążowej w pierwszej kolejności wdraża się modyfikacje odżywiania, choć nie można wykluczyć również podawania zastrzyków. 

Przeczytaj: Cukrzyca ciążowa, skąd się bierze?

Jak przebiega podawanie insuliny? 

Insulinę podaje się w formie zastrzyków w tkankę tłuszczową znajdującą się pod warstwą skóry. Zastrzyki są wtedy mniej bolesne niż aplikowane w mięsień, a sama substancja czynna wchłania się dłużej. 

Jakich urządzeń potrzeba, by podać insulinę? 

Insulinę podaje się za pomocą strzykawki lub pompy insulinowej. To pierwsze rozwiązanie wymaga obsługi manualnej i jest znacznie tańsze. Pompy zwykle sterowane są komputerowo, a za porę oraz ilość wstrzykiwanego hormonu odpowiada oprogramowanie. Nowoczesne pompy insulinowe kosztują od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. 

W jakie miejsca podaje się insulinę? 

Najszybciej wchłania się insulina wstrzykiwana w rejonie brzucha, a następnie zewnętrza ud. Hormon wolniej wchłania się w przypadku iniekcji w ramię lub pośladek. 

Jak podawać insulinę – przed czy po posiłku? 

Insulinę należy podawać przed posiłkiem, choć dokładny czas aplikacji zależy od rodzaju wykorzystanego preparatu oraz poziomu cukru u chorego. Szybkodziałające analogi można podawać bezpośrednio przed posiłkiem. W przypadku działania insuliny krótko działającej zaleca się odczekanie od około 30 minut do nawet 1 godziny od podania hormonu do posiłku. 

Czy insulinę trzeba brać do końca życia? 

Insulinę należy brać tak długo, aż uda się unormować glikemię u pacjenta. W przypadku cukrzycy typu 1, kiedy organizm nie wytwarza insuliny najprawdopodobniej lek trzeba będzie przyjmować do końca życia. Przy cukrzycy typu 2 pacjent może dbać o poziom glukozy poprzez odpowiednią dietę, ruch oraz farmakoterapię. 

Badanie i kontrola poziomu insuliny pozwala zadbać o zdrowie pacjenta. Jest to szczególnie istotne w przypadku diabetyków, ponieważ umożliwia zapanowanie nad rozwojem cukrzycy, a niekiedy nawet całkowite jej wyleczenie. 

Bibliografia