Wirus HPV – objawy, sposoby zakażenia, leczenie i profilaktyka

Spis treści:

1. Czym dokładnie jest wirus HPV?
2. Rodzaje wirusów HPV
3. Wirus HPV – jak można się zarazić?
4. Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) – objawy zakażenia
5. Diagnostyka – badania na HPV
6. Leczenie i eliminacja wirusa HPV z organizmu
7. Zakażenie HPV – czy można wyleczyć je całkowicie?
8. Życie z HPV
9. Profilaktyka HPV – szczepienie
10. Wirus brodawczaka ludzkiego – warto wiedzieć

Czym dokładnie jest wirus HPV? 

HPV (ang. human papillomavirus), czyli wirus brodawczaka ludzkiego to patogen, należący do wirusów DNA, co oznacza, że jego materiałem genetycznym jest kwas deoksyrybonukleinowy – a więc właśnie DNA. Ofiarą tego wirusa padają komórki naskórka i nabłonków płaskich naszego organizmu.  

Warto wspomnieć, że jedynym rezerwuarem wirusa HPV jest człowiek. Jak podają dane medyczne, istnieje ponad 200 typów wirusa HPV, różniących się zarówno manifestacją kliniczną, jak i potencjałem onkogennym, a więc zdolnością do wywoływania zmian nowotworowych. Poszczególne typy wirusa brodawczaka ludzkiego opisywane są za pomocą liczb, o czym więcej informacji poniżej.  

Sprawdź oferty: Antykoncepcja i seks

Rodzaje wirusów HPV 

W medycynie najprostszy podział wirusów HPV dzieli je na te o niskim i wysokim potencjale onkogennym. Do typów o małej zdolności do wywoływania nowotworów zaliczamy typy 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 72, zaś do typów o wysokiej zdolności do wywoływania nowotworów zaliczamy typy: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59. Właśnie te wirusy mają zdolność do łączenia się z DNA (materiałem genetycznym) człowieka, co powoduje, że mogą prowadzić do nowotworzenia (powstawania nowotworów). Wirusy o niskim potencjale onkogennym prowadzą najczęściej do pojawienia się zmian łagodnych, takich jak na przykład brodawki wirusowe.  

Zauważono także, że najczęściej z przemianą nowotworową związane są dwa typy opisywanych powyżej wirusów, a mianowicie typ 16 i 18. Te typy wirusa brodawczaka ludzkiego predysponują do zachorowania na nowotwory szyjki macicy, głowy i szyi, a także na nowotwory dotykające prącia, sromu, pochwy i odbytu. Badania pokazują, że niektóre typy wirusa brodawczaka ludzkiego sprzyjają zachorowaniu na nowotwory złośliwe przełyku i płuc.  

Przeczytaj: Kurzajka na palcu, jak ją usunąć?

Wirus HPV – jak można się zarazić? 

Jak już wspomniano, jedynym rezerwuarem wirusa brodawczaka ludzkiego jest człowiek, więc zakażenie przenosi z jednej osoby na drugą drogą bezpośrednią, a więc poprzez kontakty seksualne, ale także kontakt ze zmianami skórnymi lub zmianami zlokalizowanymi na śluzówkach danej osoby. Możliwe jest także zakażenie noworodka podczas porodu, choć jak podaje literatura medyczna, ryzyko to jest stosunkowo niskie, w porównaniu z innymi drogami zakażenia. Okres wylęgania, a więc czas od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby, wynosi od kilku tygodni do nawet 6-8 miesięcy.   

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) – objawy zakażenia 

Jak już zostało wspomniane, zakażenie wirusem HPV może manifestować się zarówno na skórze, jak i błonach śluzowych. Poniżej omówiono kilka najczęstszych jednostek chorobowych powodowanych przez wirusy HPV. Należy jednak zaznaczyć, że to zakażenie wirusowe nie zawsze wiąże się z wystąpieniem symptomów i może być całkowicie bezobjawowe.  

Sprawdź oferty: Preparaty przeciwwirusowe

HPV na skórze – brodawki zwykłe 

Typem powodującym wystąpienie brodawek zwykłych jest najczęściej HPV 2, ale mogą do nich predysponować także inne typy wirusa, w tym HPV 1. Brodawki zwykłe mają postać szarawych grudek, które mają nierówną, brodawkowatą powierzchnię i często lokalizują się w okolicy palców, wałów paznokciowych, ale mogą pojawić się tak naprawdę w każdym miejscu na ciele. Z czasem liczba grudek powiększa się, a nowe zmiany pojawiają się typowo wokół już istniejących.  

Infekcja HPV – brodawki stóp  

Brodawki stóp wywołuje często typ HPV 1. Dzielimy je na brodawki powierzchowne i brodawki głębokie (tak zwane myrmecia). Brodawki powierzchowne cechują się tym, że występują w postaci zlewających się zmian i często nawracają, z kolei brodawki głębokie są mniej liczne i wywołują większy odczyn zapalny, jednak rzadziej nawracają.  

Brodawki płaskie młodocianych  

Mają one postać płaskich, lekko połyskujących grudek i lokalizują się na grzbietach rąk oraz w okolicy twarzy. Odpowiadają za nie najczęściej typy HPV 10, 27,28. Najczęściej przyjmują barwę podobną do otaczającej je skóry, czasami lekko brunatnieją. Mogą znikać samoistnie.  

Kłykciny kończyste 

Kłykciny kończyste nazywane są także brodawkami płciowymi. Mają najczęściej postać miękkich, różowawych tworów o nierównej, brodawkowatej powierzchni. Są to zmiany typowo łagodne. Początkowo cechują się niewielkimi rozmiarami (ok. 1-6 mm), jednak z czasem mogą się powiększać i przyjmować ciemniejszą, brunatną barwę. Większe kłykciny kończyste przyjmują kształt kalafiorowaty. Choć najczęściej są bezobjawowe, to czasami mogą wiązać się z wystąpieniem świądu.  

Wirus HPV u mężczyzn – lokalizacja brodawek płciowych 

U mężczyzn kłykciny kończyste występują w okolicy brzegu żołędzi prącia, w okolicy wędzidełka, a także na wewnętrznej blaszce napletka. Brodawki płciowe można także spotkać przy ujściu cewki moczowej, w pachwinach oraz na skórze moszny. Należy zaznaczyć, że badania naukowe potwierdzają związek nowotworzenia w obrębie prącia z zakażeniami niektórymi typami wirusa HPV.  

Kłykciny i HPV u kobiet. Czy HPV na języku to możliwa lokalizacja? 

U kobiet brodawki płciowe lokalizują się typowo w okolicy warg sromowych większych i mniejszych, można je także znaleźć w przedsionku pochwy. Co więcej, kłykciny mogą być obecne również w obrębie szyjki macicy. Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn brodawki płciowe występują w okolicach odbytu, a także w jamie ustnej – głównie na języku i czerwieni wargowej.  

Diagnostyka – badania na HPV 

W większości przypadków, szczególnie w sytuacji zmian łagodnych, rozpoznanie stawia się na podstawie obrazu klinicznego. W ginekologii – w przypadku nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego – lekarz może zdecydować o konieczności wykonania testów w kierunku HPV. Są to badania opierające się na metodzie PCR, pozwalające na stwierdzenie obecności materiału genetycznego pewnych typów wirusa.

Można także wykonać badania identyfikujące mRNA wirusowe, co pozwala na ocenę, czy dana pacjentka jest narażona na rozwój stanów przednowotworowych i raka szyjki macicy. Należy wspomnieć, że nie sprowadzi się w tej kwestii badań na zwierzętach, ponieważ nie istnieje możliwość zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego zwierząt.  

U osób zakażonych wirusem brodawczaka ludzkiego warto wykonać także inne badania, które diagnozują schorzenia przenoszone drogą kontaktów seksualnych – przede wszystkim warto pomyśleć o badaniach w kierunku kiły, HIV, wirusowych zakażeń wątroby (HBV i HCV) oraz rzeżączki, czy też chlamydiozy. 

Leczenie i eliminacja wirusa HPV z organizmu 

Niestety, aktualnie nie istnieje lek, który pozwoliłby na całkowite pozbycie się HPV i szybkie wyleczenie pacjenta. Terapia polega na ograniczaniu następstw chorobotwórczego wpływu wirusa brodawczaka ludzkiego na organizm człowieka.  

W przypadku brodawek zwykłych, czy brodawek stóp stosuje się powszechnie kriochirurgię (czyli wymrażanie z wykorzystaniem ciekłego azotu), ale także elektrokoagulację i laseroterapię. W sytuacji kłykcin kończystych korzysta się także z leczenia chirurgicznego. Mamy do dyspozycji również leki stosowane miejscowo, w tym leki antyproliferacyjne, które ograniczają namnażanie się wirusa w komórkach.  

Zakażenie HPV – czy można wyleczyć je całkowicie? 

W przypadku prawidłowo działającego układu odpornościowego w większości sytuacji organizm sam zwalcza infekcję wirusem HPV. Szacuje się, że nawet 80-90% osób, które zostały zarażone wirusem HPV, zwalczają tę infekcję samoistnie, nadal jednak pozostaje około 10-20% szans na to, że infekcja przejdzie w formę przerwałą i zależnie od typu wirusa będzie mogła prowadzić do powikłań, w tym do nowotworzenia.  

Życie z HPV 

Co powinny wiedzieć osoby, które mają świadomość, że są nosicielami wirusa HPV?

• Mam HPV – co z seksem? Jak żyć z partnerem z HPV? 

W przypadku posiadania jednego, stałego partnera prawdopodobnie on także jest zakażony wirusem HPV. Warto wykonać odpowiednie badania, jednak należy mieć świadomość, że większość społeczeństwa również jest zakażona, dlatego decyzję o współżyciu należy podejmować indywidualnie, najlepiej w porozumieniu ze swoim ginekologiem. W przypadku obecności kłykcin kończystych warto poczekać do wyleczenia zmian, ponieważ mikrouszkodzenia skóry i błon śluzowych podczas kontaktu seksualnego mogą predysponować do pojawienia się nowych wykwitów.  

Profilaktyka HPV – szczepienie 

Warto wiedzieć, że dostępna jest szczepionka przeciw wirusowi HPV.

• Kto i kiedy może wykonać szczepienie przeciw HPV? 

Zgodnie z wytycznymi, szczepienie przeciwko HPV powinno być zalecone dziewczynkom, jak i chłopcom powyżej 9. roku życia. Jak donoszą jednak dane naukowe, szczepienie warto rozważyć również do 45, roku życia, nawet pomimo podejmowanej aktywności seksualnej.  

• Ile kosztuje szczepienie na HPV? 

W Polsce zarejestrowane są aktualnie trzy preparaty szczepionek przeciwko HPV: 

• Cervarix – jest to szczepionka 2-walentna, ta szczepionka chroni przed HPV 16 i 18, które odpowiadają za ryzyko nowotworzenia, jej cena to około 250-300 zł, warto wiedzieć, że istnieje możliwość refundacji tego preparatu (50%),  

• Gardasil – szczepionka 4-walentna, jej cena to około 300-500 zł,   

• Gardasil 9 – szczepionka 9-walentna, cena tej szczepionki w zależności od apteki wynosi ok. 500 - 800 zł.  

Walentność mówi nam o ochronie, jaką zapewnia dana szczepionka. Im większa walentność, tym jesteśmy chronieni przed większą liczbą typów wirusa HPV. Szczepionki Gardasil i Gardasil 9 chronią także przed typami powodującymi wystąpienie brodawek płciowych. Zaszczepienie się nie zwalnia jednak z przeprowadzania regularnego badania cytologicznego.  

• Szczepionka HPV – gdzie kupić i czy można bez recepty? 

Szczepionki przeciwko HPV są dostępne w wielu aptekach, jednak czasami możemy mieć problem z dostępnością. To, czy dana apteka posiada preparat można sprawdzić np. na stronie ktomalek.pl. Szczepionki przeciwko HPV możemy zakupić, jeżeli posiadamy receptę na dany preparat.  

• Szczepionka HPV po zakażeniu – czy ma sens? 

Jak podają artykuły naukowe, skuteczność utrzymuje się przez około 8 lat, ale przypuszcza się, że trwa znacznie dłużej. Przyjęcie dowolnej szczepionki w zalecanym schemacie zmniejsza ryzyko rozwoju raka szyjki macicy o co najmniej 70%. Ponadto, szczepionki Gardasil i Gardasil 9 chronią też przed rozwojem kłykcin kończystych. Zakażenie wirusem HPV nie jest przeciwwskazaniem do realizacji szczepienia, chroni ono bowiem nadal przed tymi typami, którymi kobieta nie została zakażona.  

Wirus brodawczaka ludzkiego – warto wiedzieć 

Co jeszcze warto wiedzieć na temat HPV, czyli wirusa brodawczaka ludzkiego?

• Czy prezerwatywa chroni przed HPV? 

Stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem HPV, jednak nie eliminuje go w 100%. Każdy kontakt ze skórą lub błonami śluzowymi osoby zakażonej wiąże się z dużym ryzykiem. Aby zmniejszyć możliwość zakażenia się HPV, należy zrezygnować z ryzykownych kontaktów seksualnych. 

• Czy HPV w ciąży jest niebezpieczne dla dziecka? 

Ryzyko przeniesienia wirusa HPV w czasie porodu jest niskie, tak samo jak możliwość zakażenia wewnątrzmacicznego płodu. Zakażenie wirusem HPV nie jest również wskazaniem do wykonywania cięcia cesarskiego, chyba, że obecne są olbrzymie kłykciny kończyste, które utrudniałyby znacznie poród siłami natury.   

• Zakażenie HPV bez współżycia – czy jest możliwe? 

Do zakażenia HPV nie jest konieczny stosunek seksualny, wystarczy kontakt z błonami śluzowymi lub skórą osoby zakażonej danym typem wirusa (kontakt skóra – skóra, błona śluzowa – błona śluzowa). Istnieje także pewne ryzyko zakażenia w przypadku obecności uszkodzeń skóry i błon śluzowych i kontakcie z wirusem HPV.  

Podsumowując, w przypadku wystąpienia zmian mogących świadczyć o zakażeniu wirusem HPV warto skonsultować się z lekarzem. Należy mieć świadomość o istnieniu skutecznych szczepień ochronnych oraz o konieczności wykonywania regularnego badania cytologicznego u kobiet.  

Bibliografia