Zapalenie spojówek – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Jedną z najczęściej występujących chorób oczu jest zapalenie spojówek. Jak rozpoznać objawy tej dolegliwości? Czy można je wyleczyć sposobami domowymi, a może jednak warto zasięgnąć pomocy lekarza? 

Spis treści:

---

1. Czym jest zapalenie spojówek? Objawy
2. Zapalenie spojówek – przyczyny i rodzaje stanów zapalnych
3. Zapalenie spojówek – leczenie
4. Ile trwa zapalenie spojówek?

Czym jest zapalenie spojówek? Objawy 

Zapalenie spojówek możemy podzielić na ostre, podostre i przewlekłe. W zależności od rodzaju zapalenia może mieć ono nieco inne objawy, jednak niezależnie od tego, do najczęściej występujących objawów należą: 

• silne przekrwienie gałki ocznej („czerwone oko”), 

• surowicza lub śluzowo-ropna wydzielina z gałki ocznej,  

• obrzęk spojówki, 

• odczucie swędzenia, pieczenia oka, 

• światłowstręt, 

• łzawienie, 

• zwężenie szpary powiekowej.

Przeczytaj: Oko – budowa, funkcje, najczęstsze choroby oczu

Zapalenie spojówek – przyczyny i rodzaje stanów zapalnych 

Zapalenie spojówek, w zależności od jego przyczyny może mieć różne cechy morfologiczne. Rozróżnia się: 

• zapalenie proste – nie jest wywołane zakażeniem, ale powodowane przez czynniki fizyczne (np. promieniowanie UV), chemiczne (np. dym, opary), przewlekły brak snu,  

• zapalenie brodawkowate, 

• zapalenie olbrzymiokomórkowe, 

• zapalenie grudkowe – może występować w chorobach wirusowych, wtrętowych i powodowanych przez chlamydie, 

• zapalenie błoniaste i rzekomobłoniaste – np. w zakażeniu błonicą, rzeżączką, czy przy ciężkich zapaleniach adenowirusowych, 

Zapalenia spojówek możemy również podzielić ze względu na etiologię, czyli drobnoustrój, który spowodował zapalenie. Wyróżniamy: 

• alergiczne zapalenie spojówek, 

• wirusowe zapalenie spojówek, 

• bakteryjne zapalenie spojówek, 

• chlamydiowe zapalenie spojówek, 

• rzeżączkowe zapalenie spojówek. 

Alergiczne zapalenie spojówek 

Alergiczne zapalenie spojówek często ma charakter przewlekły i nawracający. U osób uczulonych na pyłki kwitnących traw towarzyszy mu najczęściej katar sienny. Jego leczenie przyczynowe jest zwykle dobierane do konkretnego przypadku przez lekarza alergologa. W okresie zaostrzeń, można miejscowo zastosować krople do oczu, działające przeciwhistaminowo, co pomoże złagodzić objawy zapalenia. 

Przeczytaj: Jęczmień na oku 

Wirusowe zapalenie spojówek  

Z wirusowych zapaleń spojówek najczęściej występują zapalenia adenowirusowe i opryszczkowe. Adenowirusowe zapalenie spojówek przenoszone jest przez kontakt z wydzielinami dróg oddechowych i oczu, z zakażonymi przedmiotami oraz korzystanie z zanieczyszczonych basenów. Zakażenie to może mieć różne przejawy kliniczne: 

• Proste grudkowe zapalenie spojówek – zwykle ma łagodny przebieg i nie wymaga pomocy lekarskiej.

• Gorączka gardłowo-spojówkowa – dominują objawy grypowe, czyli ból gardła i powiększenie węzłów chłonnych. Objawy dotyczące oczu są łagodniejsze i często nie wymagają interwencji okulistycznej. 

• Nagminne zapalenie rogówki i spojówek – w tym przypadku zmiany oczne trwają dłużej i ich leczenie wymaga wizyty u okulisty.  

Opryszczkowe zapalenie spojówek jest wywoływane z kolei przez wirusa opryszczki typu 1. (Herpes simplex I) i najczęściej współistnieje z opryszczkowym zapaleniem rogówki. Jego leczenie wymaga zastosowania środków przeciwwirusowych. Zapalenie spojówek może również wystąpić w przypadku infekcji koronawirusem, ale nie należy do jego częstych manifestacji klinicznych. 

Bakteryjne zapalenie spojówek 

Jest to zwykle ostre zapalenie ropne występujące głównie u dzieci, które brudnymi rękami mogą przenosić bakterie w okolice oczu. Bakteryjne zapalenie spojówek może również rozwinąć się w wyniku przeniesienia się infekcji z zatok przynosowych lub z nosa. Do bakterii najczęściej wywołujących to zapalenie należą: 

• paciorkowce (S.pneumoniae), 

• gronkowce (S.aureus), 

• pałeczka grypy (H. influenzae). 

Chlamydiowe zapalenie spojówek  

Chlamydie mogą powodować kilka rodzajów zapaleń spojówek. Są to: 

• Jaglica – wywoływana przez Chlamydia trachomatis. Jest szczególnie ciężkim, przewlekłym zapaleniem spojówek, którego powikłania prowadzą do utraty wzroku. Na szczęście choroba ta została praktycznie w całości wyeliminowana w Europie.

• Chlamydiowe zapalenie spojówek u noworodków – wywoływane przez Chlamydia oculogenitalis. Jest ostrym, ropnym zakażeniem spowodowanym przeniesieniem drobnoustroju z dróg rodnych matki. Często zajęte jest tylko jedno oko. 

• Wtrętowe zapalenie spojówek – jest to zakażenie Chlamydia oculogenitalis występujące u dorosłych. Zwykle łączy się z zapaleniem cewki moczowej u mężczyzn lub zapaleniem szyjki macicy u kobiet. Może być konsekwencją bezpośredniego przeniesienia drobnoustrojów z organów płciowych lub zakażenia nimi w sposób pośredni, np. na pływalniach. Często zajęte jest tylko jedno oko. Na początku choroby duży obrzęk spojówki powiekowej powoduje rzekome opadanie powieki górnej.  

Rzeżączkowe zapalenie spojówek 

Rzeżączkowe zapalenie spojówek spowodowane jest przez dwoinkę rzeżączki N. gonorrhoeae. Zapalenie to ma gwałtowny początek i objawia się silnym ropotokiem. Najczęściej występuje u noworodków w 2.-4. dniu po urodzeniu i wywołane jest przeniesieniem zakażenia z dróg rodnych matki. Charakteryzuje się ono bardzo dużym obrzękiem powiek, który powoduje zamknięcie szpary powiekowej. Często powiększone są także przyuszne węzły chłonne.  

Ropne zapalenie spojówek   

Zwykle jest to ostre, ropne zapalenie spowodowane zakażeniem bakteryjnym i trwa około 2 tygodni. Najczęściej jest spowodowane bakteriami przenoszonymi przez brudne ręce, przejściem zakażenia z nosa lub zatok przynosowych. 

Atopowe zapalenie spojówek 

Atopowe zapalenie spojówek występuje najczęściej u osób chorujących na AZS, czyli atopowe zapalenie skóry. Występuje na ogół łącznie z astmą oskrzelową i katarem siennym. Objawy tej choroby utrzymują się przez wiele lat. Niekiedy u osób dotkniętych tą chorobą dochodzi do powstania stożka rogówki i zaćmy przedstarczej. Jego leczenie, w ciężkich przypadkach, może wymagać podawania leków immunosupresyjnych. 

Grudkowe zapalenie spojówek  

Zapalenie grudkowe jest wynikiem reakcji tkanki limfatycznej na czynnik wywołujący zapalenie. Zwykle występuje ono w obrębie dolnego sklepienia worka spojówkowego. Ostre zapalenia grudkowe pojawiają się zazwyczaj w przebiegu zakażeń wirusowych, wtrętowych i wywoływanych przez Chlamydie. 

Brodawkowe zapalenie spojówek 

Zapalenie brodawkowate występuje, gdy zmiany zapalne, przekrwienie, przesięk i nacieki komórkowe powodują tworzenie się brodawek w obrębie tarczkowej części spojówki, głównie powieki górnej. Często występuje w przebiegu atopowego zapalenia spojówek.  

Zapalenie spojówek – leczenie 

Leczenie zapalenia spojówek powinno być indywidualnie dobrane do konkretnego przypadku. Niektóre schorzenia wymagają leczenia miejscowego za pomocą kropli do oczu (np. z antybiotykiem), inne wymagają leczenia przeciwwirusowego, a jeszcze inne alergicznego lub immunosupresyjnego.  

Domowe sposoby na zapalenie spojówek 

Leczenie zapalenia spojówek preparatami zalecanymi przez lekarza można wesprzeć za pomocą sposobów domowych. Najczęściej stosowany jest napar z rumianku, który przykłada się do oka za pomocą nasączonego wacika, co pomaga w otwarciu posklejanych wydzieliną powiek.  

Ile trwa zapalenie spojówek? 

Czas trwania zapalenia spojówek może być różny. Zapalenia ostre zwykle trwają do 2 tygodni, zaś zapalenia przewlekłe mogą trwać nawet powyżej 4 tygodni.  

Leczone prawidłowo zapalenie spojówek zwykle nie powoduje powikłań. Istnieją jednak przypadki, w których przez brak leczenia dochodzi np. do powstawania nacieków na rogówce. Jeśli dojdzie do uszkodzenia rogówki, może nastąpić pogorszenie ostrości wzroku, jednak nie występuje to często.  

Czy zapalenie spojówek przejdzie samo? 

Istnieją typy zapalenia spojówek, które są samoograniczające i nie wymagają leczenia, jak np. proste grudkowe zapalenie spojówek, wywołane przez adenowirusy. W znacznej większości przypadków zapalenie spojówek wymaga jednak leczenia i nie ustąpi samoistnie. 

Czy zawsze jest potrzebny antybiotyk na zapalenie spojówek? Antybiotyk nie zawsze jest konieczny, bowiem stosujemy je tylko w przypadku zakażeń bakteryjnych. Możemy stosować antybiotyki miejscowo, w formie kropli do oczu, jednak w niektórych sytuacjach konieczne jest zastosowanie antybiotyku o działaniu ogólnoustrojowym w formie doustnej. Zapalenia o etiologii innej niż bakteryjna, czyli np. wirusowe lub alergiczne, nie wymagają leczenia antybiotykami.  

Bibliografia