Płaskostopie od A do Z – czym jest, jak się rozpoznaje i leczy platfusa?

Spis treści:

1. Czym jest płaskostopie
2. Rodzaje płaskostopia
3. Przyczyny płaskostopia
4. Jak rozpoznać płaskostopie? Objawy
5. Jak leczyć płaskostopie
6. Płaskostopie – skutki nieleczenia
7. Jak zapobiegać płaskostopiu?

Czym jest płaskostopie? 

Płaskostopie, powszechnie określane jako platfus, jest rodzajem deformacji stopy, w wyniku którego dochodzi do zaniku jej fizjologicznych sklepień. Stopa, która rozwija się i funkcjonuje w sposób prawidłowy, dotyka podłoża trzema obszarami – piętą oraz głową pierwszej i piątej kości śródstopia. Osoba, u której wykryto płaskostopie, dotyka powierzchni całą lub niemal całą stopą. 

Zniekształcenie może pojawić się zarówno u dzieci, jak i u dorosłych i wynikać z wielu zróżnicowanych objawów – od wad wrodzonych po wieloletnie przeciążenie. Szacuje się, że problem występuje u ponad 30% osób dorosłych, choć zwykle nie jest na tyle poważny, aby wymagał konsultacji ortopedycznej. 

Płaskostopie bardzo łatwo dostrzec podczas spaceru po wilgotnym piasku. Prawidłowo wykształcona krzywizna stopy sprawia, że powinniśmy zobaczyć charakterystyczne wycięcie w śladzie od jego wewnętrznej strony. Jeśli stopa odbija się w całości, może to sugerować zasadność dalszych badań w kierunku platfusa. 

Sprawdź ofertę: Kosmetyki do stóp 

Rodzaje płaskostopia

Ortopedzi wyróżniają dwa rodzaje płaskostopia, zależnie od tego, który łuk stopy uległ deformacji: 

Płaskostopie podłużne 

W stopie wyróżnia się kilka łuków, które określają kierunki rozkładania się napięć i obciążeń w fazach ruchu i spoczynku. Zaburzenie naturalnej równowagi może skutkować wykształceniem się płaskostopia. O platfusie podłużnym mówi się, kiedy deformacji uległ jeden z łuków podłużnych (zwłaszcza łuk podłużny przyśrodkowy). 

W rezultacie dochodzi do utraty naturalnej amortyzacji oraz powstawania sztywności i przeciążeń, które mogą skutkować kontuzją. 

Płaskostopie poprzeczne

W odróżnieniu od platfusa podłużnego, płaskostopie poprzeczne prowadzi do deformacji łuków poprzecznych, najczęściej łuku w obrębie przodostopia. Skutkiem zmian jest poszerzenie stopy, a także jej nadmierne obciążanie w przedniej części. 

Choć w teorii wyróżnia się dwa rodzaje płaskostopia, w praktyce najczęściej występują one równolegle. 

Przeczytaj: Bolące stopy, o czym mogą świadczyć? 

Przyczyny płaskostopia 

Przyczyn płaskostopia może być bardzo wiele. Niekiedy ma ono charakter wrodzony i wynika z wiotkości stawów i więzadeł w obrębie stopy. Tkanki przemieszczają się wtedy w znacznie większym – niż fizjologiczny – zakresie ruchu, a ich prawidłowe położenie nie jest stabilizowane. 

Zmiany w obrębie stopy może powodować nieprawidłowo dobrane obuwie, np. za ciasne lub zbyt sztywne, niepozwalające na naturalny ruch śródstopia. Zmianom sprzyja wieloletnia nadwaga oraz przeciążanie organizmu (np. w wyniku pracy fizycznej). Na chorobę narażone są zarówno osoby młode, jak i w pacjenci w podeszłym wieku, u których dodatkowo dochodzi do naturalnego osłabienia struktur stawowo-mięśniowo-więzadłowych. Ryzyko płaskostopia zwiększa się w przypadku osób, u których występuje reumatoidalne zapalenie stawów. 

Do płaskostopia może prowadzić też cukrzyca. Dzieje się tak, ponieważ stopniowe uszkadzanie nerwów obwodowych (również w stopach) prowadzi do osłabienia mięśni oraz usztywniania się ścięgien i powięzi. Konsekwencją są m.in. deformacje w obrębie stóp. 

Sprawdź oferty: Wkładki ortopedyczne

Jak rozpoznać płaskostopie? Objawy 

Płaskostopie najłatwiej rozpoznać stając na mokrej nawierzchni i obserwując odcisk stopy. Inne objawy obejmują uczucie sztywności i ból w stopach, a w miarę rozwoju deformacji również bóle kolan, miednicy i kręgosłupa. Pacjenci często narzekają na obrzęki oraz bolesność w okolicy łydek. 

Jak leczyć płaskostopie?

Leczenie platfusa może przebiegać na wielu różnych płaszczyznach jednocześnie. Duże znaczenie mają regularne ćwiczenia na płaskostopie. Może to być np. turlanie piłki stopą, chodzenie po macie na płaskostopie lub rysowanie stopami kształtów. Część metod walki z płaskostopiem przypomina dziecięce zabawy, ale bardzo duże znaczenie ma ich regularność. 

Osobom cierpiącym z powodu deformacji zaleca się noszenie wkładek ortopedycznych na płaskostopie. Stosuje się specjalne wkładki na płaskostopie poprzeczne (tzw. peloty ortopedyczne). Fizjoterapia płaskostopia oprócz masaży obejmuje też kinesiotaping. 

Choć osoby aktywne fizycznie zasadniczo nie są narażone na płaskostopie, to warto wiedzieć, że deformacja podłużnych łuków podparcia powoduje eliminację naturalnej amortyzacji, przez co ćwiczący jest narażony na znacznie większe przeciążenia. Należy o tym pamiętać, dobierając specjalne wkładki lub obuwie ze zwiększoną ilością amortyzacji. 

Możliwa jest też operacja płaskostopia, m.in. poprzez wszczepienie implantu lub przecięciu kości i jej stabilizacji w odpowiednim położeniu. 

Jakie buty nosić przy płaskostopiu? 

W przypadku platfusa należy wybrać obuwie, które jest dobrze dopasowane, wyściełane miękką wkładką. Warto zadbać o buty z oddychającą cholewką oraz elastyczną podeszwą, która będzie stymulowała stopę do naturalnego ruchu. 

Czy płaskostopie można wyleczyć całkowicie? 

Zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych płaskostopie można wyleczyć, choć wymaga to konsekwencji. Duże znaczenie ma jak najszybsze zaczęcie terapii, zwłaszcza u młodych pacjentów, u których struktury są w większym stopniu elastyczne. Zabiegi operacyjne stosuje się wyłącznie w przypadku zaawansowanych deformacji. 

Płaskostopie – skutki nieleczenia

Nieleczone płaskostopie objawia się przede wszystkim nawracającymi odciskami, pęcherzami i otarciami. Istotnym problemem są też większe przeciążenia i szybsze zużywanie się stawów. Pacjenci są narażeni na deformację palców. Dodatkowo mogą występować bóle w obrębie stawów kolanowych, biodrowych i kręgosłupa. 

Jak zapobiegać płaskostopiu?

Aby zapobiec pojawianiu się płaskostopia, warto postawić na aktywność fizyczną. Regularne spacery i bieganie skutecznie wzmacniają mięśnie i więzadła. Warto zwracać uwagę na nadmierną masę ciała i odpowiednio reagować, np. zmieniając nawyki żywieniowe. Dzieci powinny być przede wszystkim zachęcane do ruchu. Liczy się też właściwy dobór obuwia. W razie wątpliwości pomocna może okazać się konsultacja ortopedyczna lub fizjoterapeutyczna. 

Bibliografia