Niedoczynność tarczycy ‒ objawy, diagnostyka, sposoby leczenia i dieta

Spis treści:

1. Czym jest niedoczynność tarczycy?
2. Przyczyny niedoczynności tarczycy
3. Objawy niedoczynności tarczycy
4. Diagnostyka ‒ badania na niedoczynność tarczycy
5. Jakie są sposoby leczenia niedoczynności tarczycy?
6. Dieta przy niedoczynności tarczycy
7. Jakie mogą być skutki nieleczonej niedoczynności tarczycy?

Czym jest niedoczynność tarczycy? 

Niedoczynność tarczycy to zespół kliniczny, wywołany niedoborem hormonu tarczycy ‒ tyroksyny. Stan ten zwykle wynika z upośledzenia funkcji wydzielniczej gruczołu tarczowego, choć może być też konsekwencją zmniejszonej wrażliwości tkanek na hormony tarczycy.

Sprawdź ofertę: Polecane suplementy diety na niedobory

Niedoczynność tarczycy ‒ pierwotna czy wtórna? 

Pierwotna niedoczynność tarczycy to stan, w którym niedobór hormonów tarczycy związany jest z dysfunkcją w obrębie tego narządu. W tym przypadku stężenie wolnej frakcji tyroksyny (fT4) w surowicy krwi jest zmniejszone, a stężenie hormonu tyreotropowego (TSH) podwyższone. Inny mechanizm występuje we wtórnej niedoczynności tarczycy, która wynika z zaburzeń funkcjonowania przysadki mózgowej. Zmniejszenie – lub brak wydzielania TSH przez przysadkę – wiąże się z brakiem pobudzenia gruczołu tarczowego, w następstwie czego zmniejsza się stężenie fT4 w surowicy krwi. 

Dowiedz się więcej: Tarczyca – budowa, funkcje, objawy chorej tarczycy

Subkliniczna niedoczynność tarczycy 

Subkliniczna niedoczynność tarczycy, nazywana także utajoną niedoczynnością tarczycy, to stan, w którym obserwuje się nieznaczne podwyższenie stężenia hormonu tyreotropowego, przy jednoczesnym utrzymywaniu się stężenia tyroksyny w pobliżu dolnej granicy normy. W przebiegu subklinicznej niedoczynności tarczycy zazwyczaj nie obserwuje się typowych objawów niedoczynności tarczycy.  

Przyczyny niedoczynności tarczycy 

Szacuje się, że blisko 90% przypadków niedoczynności tarczycy wśród Polaków wywołane jest autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, zwanym także chorobą Hashimoto. Niedoczynność tarczycy w przebiegu tego schorzenia rozwija się skrycie długimi miesiącami, a nawet latami. 

Wśród przyczyn niedoczynności tarczycy wymienia się także: 

• znaczny niedobór jodu w środowisku, 

• stan po całkowitej resekcji tarczycy, 

• leczenie radioaktywnym izotopem jodu, 

• przyjmowanie związków litu, amiodaronu, fenytoiny czy nitroprusydku sodu (mowa wtedy o polekowej niedoczynności tarczycy), 

• przedawkowanie leków przeciwtarczycowych, 

• niedoczynność przysadki.

Przeczytaj także: Nadczynność tarczycy

Objawy niedoczynności tarczycy 

Objawy niedoczynności tarczycy mogą dotyczyć niemal każdego. Do najczęściej występujących symptomów zalicza się: 

• przyrost masy ciała, 

• senność i uczucie zmęczenia, 

• zmniejszoną tolerancję wysiłku, 

• zmniejszenie siły mięśniowej, 

• pogorszenie tolerancji niskiej temperatury otoczenia, 

• spowolnienie psychomotoryczne, 

• zaburzenia miesiączkowania, 

• spadek koncentracji i uwagi, 

• przewlekłe zaparcia. 

W niedoczynności tarczycy objawy skórne nie należą do rzadkości. Skóra chorych osób jest wysuszona i zimna, niekiedy ma też żółtawe zabarwienie. Na skórze łokci lub kolan może pojawić się nadmierne rogowacenie. Warto także pamiętać, że w niedoczynności tarczycy wygląd twarzy może ulec gwałtownej zmianie. Charakterystyczne jest występowanie obrzęku okołooczodołowego, pogrubienia rysów twarzy, a  niekiedy także przerzedzenia brwi.  

Diagnostyka ‒ badania na niedoczynność tarczycy 

Najważniejszym badaniem, pozwalającym na wykrycie nadczynności i niedoczynności tarczycy, jest badanie laboratoryjne krwi. Pierwszym krokiem w diagnostyce zaburzeń funkcjonowania tego narządu jest oznaczenie stężeń: 

• hormonu tyreotropowego, czyli TSH, 

• wolnej frakcji tyroksyny, czyli fT4, 

• wolnej frakcji trójjodotyroniny, czyli fT3. 

Wskazujące na niedoczynność tarczycy wyniki warto skonsultować ze specjalistą endokrynologiem. Pokieruje on dalszym procesem diagnostycznym, który pozwoli ustalić przyczynę zaburzeń funkcjonowania gruczołu tarczowego. 

Jakie są sposoby leczenia niedoczynności tarczycy? 

Subkliniczna niedoczynność tarczycy zwykle nie wymaga wprowadzenia terapii, o ile nie towarzyszą jej objawy kliniczne. W przypadku pełnoobjawowej choroby konieczne jest wdrożenie leczenia substytucyjnego. Leczenie niedoczynności tarczycy zwykle jest długotrwałe, nierzadko pacjenci przyjmują leki do końca życia. 

Leki na niedoczynność tarczycy 

Głównym lekiem stosowanym w leczeniu niedoczynności tarczycy jest lewotyroksyna, która jest syntetycznym analogiem wytwarzanej przez tarczycę tyroksyny. Związek ten wywiera podobne działanie do naturalnego hormonu, dzięki czemu przywraca homeostazę organizmu. 

Czy można kupić leki na niedoczynność tarczycy bez recepty? Absolutnie nie! Preparaty zawierające lewotyroksynę mają duży wpływ na cały organizm człowieka. Zbyt duża dawka leku stwarza ryzyko przejścia z niedoczynności w nadczynność tarczycy, a w nielicznych przypadkach może nawet wywołać groźne dla zdrowia i życia powikłania. Właśnie dlatego leki na niedoczynność tarczycy nie powinny być stosowane przez pacjentów samodzielnie, bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. 

Dieta przy niedoczynności tarczycy 

Dieta w niedoczynności tarczycy powinna przede wszystkim dostarczać komplet niezbędnych składników odżywczych. Posiłki muszą być zatem różnorodne i dobrze zbilansowane. Jeśli chora osoba nie cierpi na nietolerancję pokarmową, nie ma potrzeby wprowadzać diety eliminacyjnej wykluczającej gluten czy laktozę. 

Dodatkową uwagę warto zwrócić na prawidłową podaż minerałów i witamin. Przy niedoczynności tarczycy szczególnie duże znaczenie ma jod, selen, żelazo oraz witamina D.

Czego nie jeść przy niedoczynności tarczycy? Specjaliści polecają zmniejszyć w diecie ilość żywności bogatej w goitrogeny, czyli substancje wolotwórcze, które upośledzają wchłanianie jodu. Dieta w niedoczynności tarczycy powinna więc ograniczać warzywa kapustne, warzywa krzyżowe (kalafior, brokuł czy jarmuż), orzeszki arachidowe czy rośliny strączkowe.

Przeczytaj: Jodek potasu – czym jest i jak działa?

Jakie mogą być skutki nieleczonej niedoczynności tarczycy? 

Nieleczona niedoczynność tarczycy nie tylko znacząco obniża jakość życia chorej osoby, ale może również stanowić zagrożenie dla jej zdrowia, a nawet życia. Ciężki niedobór hormonów tarczycy wiąże się nie tylko z ogólnoustrojowymi powikłaniami, ale może być także przyczyną śpiączki hipometabolicznej. 

Szczególnie niebezpieczne jest występowanie niedoczynności tarczycy w ciąży. Nieodpowiednie leczenie – lub jego brak – obarczone jest ryzykiem powikłań okołoporodowych, takich jak poród przedwczesny, odklejenie się łożyska czy nadciśnienie ciążowe. Nieleczona niedoczynność tarczycy wiąże się również z upośledzeniem rozwoju płodu. 

Bibliografia