Kiedy zrobić cytologię? Przygotowanie, przebieg, wyniki

Spis treści:

1. Cytologia – co to za badanie?
2. Kiedy zrobić cytologię? Wskazania do badania
3. Cytologia – przygotowanie i przebieg badania
4. Co może wykryć cytologia? Wynik i jego interpretacja
5. Cytologia – warto wiedzieć

Cytologia – co to za badanie? 

Cytologia to podstawowe badanie przesiewowe, pozwalające zdiagnozować zmiany, mogące świadczyć o raku szyjki macicy, będącym w ścisłej czołówce diagnozowanych nowotworów. Choć nie może ono stanowić samo w sobie podstawy do postawienia jednoznacznej diagnozy, pozwala uzyskać cenne informacje na temat stanu zdrowia pacjentki, a w przypadku wykrycia nieprawidłowości skłania lekarza do podjęcia dalszego postępowania diagnostycznego. 

Jak wygląda cytologia? Badanie polega na pobraniu za pomocą specjalnej szczoteczki komórek z tarczy i kanału szyjki macicy. Następnie wykonywany jest z nich rozmaz, który podlega dokładnej ocenie pod mikroskopem. Umożliwia to wykrycie nie tylko zmian nowotworowych, ale również innych nieprawidłowości, które mogą z czasem predysponować do rozwoju raka szyjki macicy. 

Obecnie wyróżniane są dwa rodzaje badania cytologicznego: 

• cytologia konwencjonalna, 

• cytologia cienkowarstwowa (inaczej cytologia LBC, cytologia na podłożu płynnym) – o znacznie większej czułości, pozwalająca na wykonanie dodatkowych testów, m.in. na obecność wirusa HPV; jest wykonywana wówczas, gdy konieczna jest od razu szersza diagnostyka. 

Kup a aptece: Wszystko dla zdrowia intymnego

Kiedy zrobić cytologię? Wskazania do badania 

Niestety, pomimo zagrożenia jakie niesie za sobą rak szyjki macicy, wiele kobiet wciąż zapomina o regularnym wykonywaniu badania. Jak często powinno się ją powtarzać? Zgodnie z wytycznymi ekspertów na całym świecie, a także Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego cytologia powinna być wykonywana u wszystkich kobiet w wieku rozrodczym co najmniej raz na 3 lata, a w niektórych przypadkach nawet co roku.  

Wskazaniami do częstego wykonywania cytologii są między innymi: 

• predyspozycje genetyczne, 

• długotrwałe osłabienie odporności, np. przy zakażeniu wirusem HIV czy stosowaniu immunosupresji, 

• nosicielstwo HPV, 

• diagnozowane u pacjentki w przeszłości nieprawidłowości w obrębie komórek macicy (np. nadżerki czy stany zapalne). 

Pierwsza cytologia powinna zostać wykonana nie później niż przed ukończeniem 25. roku życia. Zwykle też badanie to robi się jakiś czas po rozpoczęciu współżycia seksualnego (maksymalnie do 3 lat od inicjacji), gdyż wśród czynników ryzyka zakażenia HPV (odpowiedzialnego za raka szyjki macicy) wskazywane są m.in. intensywna aktywność seksualna i wielokrotne zmiany partnerów. 

Przeczytaj: Jajniki od A do Z, gdzie są, jak działają, najczęstsze choroby jajników

Ważną kwestią, o której powinny pamiętać pacjentki umawiając wizytę u ginekologa, jest także czas wykonania badania w odniesieniu do cyklu. W którym dniu cyklu najlepiej więc pobrać materiał do analizy? Za optymalny moment uznaje się środkową część cyklu miesiączkowego. Nie zaleca się wykonywania cytologii wcześniej niż 4 dni po zakończeniu krwawienia, a także bezpośrednio przed kolejną miesiączką (do 4 dni przed jej rozpoczęciem). 

Cytologia – przygotowanie i przebieg badania 

Jeżeli chodzi o cytologię, jest ona badaniem całkowicie bezpiecznym i bezbolesnym, a cała procedura trwa zaledwie kilka minut. 

Jak należy przygotować się do badania? Najważniejsze, o czym należy pamiętać, aby uzyskany wynik był w pełni wiarygodny, to przestrzeganie kilku zasad: 

• na kilka dni przed badaniem zrezygnuj z irygacji pochwy i odstaw leki dopochwowe, 

• na 3-4 dni przed badaniem zrezygnuj z aktywności seksualnej, 

• dzień przed badaniem zrezygnuj z kąpieli w wannie, 

• bezpośrednio przed wizytą w gabinecie, podmyj delikatnie okolice intymne. 

Cytologia to badanie, które wykonywane jest w trakcie badania ginekologicznego na fotelu ginekologicznym. Po użyciu przez lekarza ginekologa lub przeszkoloną położną wziernika, specjalna szczoteczka do cytologii wprowadzana jest w głąb dróg rodnych, tak by możliwe było pobranie komórek z kanału szyjki macicy. Po pobraniu materiału do cytologii, lekarz może wykonać standardowe badanie lekarskie. Choć cytologia sama w sobie nie jest bolesna, warto w trakcie pobierania materiału oddychać głęboko, co pozwala rozluźnić mięśnie i zminimalizuje ewentualny dyskomfort. 

W przypadku cytologii konwencjonalnej, materiał ze szczoteczki do cytologii jest przenoszony bezpośrednio na szkiełko mikroskopowe. Cytologia cienkowarstwowa wymaga natomiast, by materiał w pierwszej kolejności został przeniesiony na podłoże płynne, zawierające substancje utrwalające. 

Przeczytaj: Wszystko, co trzeba wiedzieć o macicy

Co może wykryć cytologia? Wynik i jego interpretacja 

Cytologia to badanie, które pozwala wykryć nie tylko komórki rakowe, ale również zmiany przednowotworowe, które zwiększają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy w przyszłości. Pamiętajmy, że interpretacja otrzymanego wyniku zawsze powinna być wykonywana przez lekarza ginekologa. 

Do oceny materiału pobranego w ramach cytologii stosuje się obecnie system Bethesda (TBS), rekomendowany na całym świecie. Ma on charakter opisowy i uwzględnia: 

• typ preparatu, 

• jakość materiału (czy rozmaz nadaje się do oceny), 

• ogólną charakterystykę, 

• szczegółową interpretację obrazu, 

• informację na temat urządzenia wykorzystywanego do oceny oraz wyniki ewentualnych badań dodatkowych, 

• komentarz specjalisty dokonującego oceny (patomorfolog) odnośnie dalszego postępowania. 

Wyróżnia się następujące kategorie wyniku: 

• NILM – wynik prawidłowy, brak podejrzenia śródnabłonkowej neoplazji oraz raka, 

• ASC – atypowe komórki nabłonka płaskiego, świadczące o stanie zapalnym, 

• SIL (L-SIL lub H-SIL) – zmiany śródnabłonkowe – oznacza to, że w macicy pojawiły się komórki zdolne do procesu nowotworzenia, mogące świadczyć o zakażeniu HPV, 

• AGC – atypowe zmiany w komórkach gruczołowych, 

• CIS – rak płaskonabłonkowy in situ, czyli o charakterze miejscowym, 

• AIS – rak gruczołowy in situ. 

W przypadku omawianego badania, jeśli wykryte zostaną nieprawidłowości, wynik zazwyczaj opatrzony zostaje dodatkowym opisem, np. CIN – uwzględniającym nieprawidłowości w budowie szyjki macicy. W takim przypadku, wyróżnia się trzy stopnie zaawansowania zmian, które mogą prowadzić do nowotworu, przy czym CIN1 uznaje się za najmniejsze, a CIN3 za największe ryzyko nowotworzenia. 

Dawniej do oceny rozmazów cytologicznych wykorzystywany był pięciostopniowy system Papanicolau – niektóre laboratoria wciąż stosują również ten opis na wyniku. 

Warto pamiętać, że nieprawidłowy wynik cytologii nie zawsze musi oznaczać raka. Gdy będzie to konieczne, lekarz z pewnością zleci dalszą diagnostykę, objemującą: 

• kolposkopię, 

• biopsję, 

• badania w kierunku HPV. 

Ile się czeka na wyniki cytologii? 

Cytologia to krótkie badanie, a sam moment pobrania materiału to zaledwie kilka sekund. Całe badanie, włącznie z przygotowaniem, trwa zaś od kilku do kilkunastu minut. Wynik cytologii zwykle jest gotowy do odbioru po kilkunastu dniach do maksymalnie miesiąca, licząc od dnia wykonania badania. Wynika to z faktu, iż ocena mikroskopowa dokonywana jest zwykle w placówce zewnętrznej, zatrudniającej wyspecjalizowany personel, mający specjalizację z patomorfologii. 

Cytologia – warto wiedzieć 

Choć cytologia to jedno z częściej wykonywanych badań diagnostycznych z zakresu ginekologii, wciąż rodzi wiele pytań i wątpliwości. Poniżej znajdziesz odpowiedzi na te najczęściej zadawane.[Podział zawijania tekstu] 

Cytologia w ciąży – czy jest bezpieczna? 

W myśl wytycznych Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego i Ministerstwa Zdrowia, cytologia to jedno z badań, które jest obowiązkowe w trakcie ciąży. Jego wykonanie zaleca się już na pierwszej wizycie położniczej – wyjątek stanowi posiadanie przez pacjentkę świeżego, aktualnego wyniku (maksymalnie 6 miesięcy przed ciążą). Badanie nie stanowi żadnego zagrożenia dla płodu i w szczególnych przypadkach może być przeprowadzone nawet w ostatnim trymestrze ciąży. 

Czy możliwa jest cytologia u dziewicy? 

Wbrew niektórym opiniom, cytologia to badanie, które może być przeprowadzone u dziewicy. Zwykle jednak czeka się z jego wykonaniem do rozpoczęcia przez pacjentkę współżycia seksualnego. Jeżeli jednak do inicjacji seksualnej nie doszło przed ukończeniem 25. roku życia, badanie można przeprowadzić, używając tzw. wziernik dziewiczy, minimalizujący ryzyko uszkodzenia błony dziewiczej. 

Czy cytologia boli? 

Cytologia z zasady jest badaniem bezbolesnym. U niektórych pacjentek zdarza się jednak, że moment, w którym szczoteczka do cytologii jest wprowadzana do dróg rodnych, powoduje niewielki dyskomfort. 

Plamienie po cytologii – czy to normalne? 

Badanie cytologiczne może się wiązać z niewielkim plamieniem. Wynika to z faktu, iż szczoteczka do cytologii złuszcza komórki nabłonka szyjki macicy. Krwawienie zazwyczaj jednak jest niewielkie i ustępuje samoistnie po maksymalnie kilku dniach. Jeżeli tak się nie stanie – należy skonsultować się z lekarzem ginekologiem. 

Bibliografia