badanie moczu u dziecka
Zdrowie i uroda Klaudia Kościelecka
Sprawdź pełną ofertę Aptelia.pl
Przeczytane 22372 razy

Badanie moczu dziecka ‒ kiedy wykonać, jak pobrać mocz, jak interpretować wyniki?

Badanie moczu dziecka jest podstawowym narzędziem diagnostycznym, które pozwala na ocenę jego stanu zdrowia. Analiza moczu daje wiele informacji na temat funkcjonowania nerek i układu moczowego, jak również całego organizmu. W przypadku niemowląt i małych dzieci badanie moczu może wydawać się nieco problematyczne, dlatego warto dowiedzieć się o nim nieco więcej. W poniższym artykule przedstawiamy najczęstsze wskazania do wykonania badania moczu u dzieci, zasady pobierania próbki moczu, a także wskazówki na temat interpretacji otrzymanych wyników.

Spis treści:


  1. Kiedy warto wykonać badanie moczu u dziecka?
  2. Jak pobrać mocz u niemowlaka?
  3. Pobranie moczu u niemowlaka na posiew
  4. Badanie moczu u starszych dzieci
  5. Jakie parametry są badane w badaniach moczu u dzieci?
  6. Jakie mogą być przyczyny zmian w badaniach moczu u dziecka?
  7. Wyniki badania moczu ‒ jak je interpretować?

Kiedy warto wykonać badanie moczu u dziecka?

Nie istnieją jednoznaczne wytyczne dotyczące profilaktycznego badania moczu u dziecka. Jedni specjaliści zalecają wykonywać je corocznie, z kolei inni są zdania, że wystarczy przeprowadzać je co 2-3 lata. Nie ulega jednak wątpliwości, że badanie moczu należy wykonać każdorazowo, gdy zauważymy niepokojące objawy, mogące świadczyć o rozwijającym się schorzeniu, zwłaszcza w obrębie układu moczowego. Najczęstszymi wskazaniami do wykonania badań moczu u dziecka są:

  • ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,

  • częste oddawanie małych ilości moczu,

  • obecność w moczu krwi lub ropy,

  • nieprzyjemny zapach moczu,

  • gorączka o nieustalonej przyczynie,

  • brak apetytu lub brak przyrostu masy ciała,

  • nadmierna senność i osłabienie,

  • ból brzucha lub ból w okolicy lędźwiowej,

  • obrzęk wokół oczu, nóg lub stóp.

Czy wiesz, że

zakażenie układu moczowego jest jednym z najczęściej występujących schorzeń u dzieci? Niestety, dolegliwości związane z tą chorobą zwykle są u najmłodszych pacjentów niecharakterystyczne. Zaobserwowanie takich symptomów jak niepokój, niechęć do jedzenia, gorączka czy intensywny zapach moczu u niemowlaka powinno być kojarzone z rozwijającym się zakażeniem układu moczowego i stać się przesłanką do wykonania badania moczu u dziecka.

Kup w aptece: Leki na układ moczowy

Jak pobrać mocz u niemowlaka?

Pobranie moczu u niemowlaka może wydawać się nie lada wyzwaniem. Istnieje jednak szybki i dość prosty sposób, by rozwiązać ten problem. U małych, niewspółpracujących jeszcze dzieci, próbkę na badanie ogólne moczu można pobrać do specjalnego woreczka na mocz, który można kupić w każdej aptece. Jak przykleić woreczek na mocz niemowlakowi? Czynność ta wymaga uprzedniego umycia okolic płciowych dziecka wodą z mydłem. Woreczek przykleja się wokół prącia lub warg sromowych dziecka i na bieżąco kontroluje jego zawartość. Należy pamiętać, że woreczek powinien zostać odklejony natychmiast po oddaniu przez dziecko moczu.

Kup w aptece: Domowe testy medyczne

Powiązane produkty

Pobranie moczu u niemowlaka na posiew

Z woreczka do pobierania moczu należy zrezygnować w przypadku konieczności wykonania posiewu moczu. Istnieje wtedy duże ryzyko, że pobrana próbka będzie zanieczyszczona drobnoustrojami obecnymi na skórze dziecka, co wpłynie znacząco na wiarygodność wyniku tego badania. W takim przypadku zaleca się pobranie moczu metodą „clean catch”, czyli zebranie próbki podczas spontanicznej mikcji dziecka – bezpośrednio do jałowego pojemnika na mocz.

Jak złapać mocz u niemowlaka? Najpierw należy dziecko rozebrać i dokładnie umyć okolicę krocza. Następnie konieczne jest obfite napojenie malucha. Samo pobranie próbki wymaga współpracy dwóch osób. Jedna osoba unosi dziecko w pozycji rozkrocznej, opierając je plecami o swoją klatkę piersiową, podczas gdy druga osoba czeka z jałowym pojemnikiem aż dziecko zacznie oddawać mocz. W celu przyspieszenia mikcji można delikatnie masować dziecko w okolicy lędźwiowej lub opukiwać lekko okolicę nadłonową.

Przeczytaj: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Badanie moczu u starszych dzieci

U starszych dzieci, które współpracują z rodzicem i kontrolują mikcję, zasady pobrania próbki moczu są takie same jak u dorosłych. Okolica krocza dziecka powinna być dokładnie umyta wodą z mydłem, a próbka pobrana ze środkowego strumienia moczu do jałowego pojemnika.

Co zrobić dalej z pobraną próbką? Mocz powinien zostać dostarczony do miejsca wykonywania badania w ciągu 1 godziny. Jeśli nie jest to możliwe, próbkę należy przechowywać w lodówce, maksymalnie przez 4 godziny.

Przeczytaj: Jak wykonać nasiadówkę?

Jakie parametry są badane w badaniach moczu u dzieci?

W badaniu ogólnym moczu dziecka oznacza się takie parametry jak:

  • barwa moczu,

  • klarowność moczu,

  • ciężar właściwy moczu,

  • pH, czyli odczyn moczu,

  • obecność białka,

  • obecność glukozy,

  • obecność bilirubiny,

  • obecność urobilinogenu,

  • obecność ciał ketonowych,

  • obecność krwi,

  • obecność leukocytów,

  • obecność azotynów.

Badanie moczu dziecka uwzględnia również analizę osadu moczu. W tym przypadku, szczególnie ważna jest ocena obecności w osadzie moczu nabłonków, wałeczków białkowych, erytrocytów, leukocytów, a także bakterii.

Czym jest posiew moczu dziecka?

Rodzice nierzadko zastanawiają się, jaka jest różnica pomiędzy badaniem ogólnym a posiewem moczu. Podczas gdy badanie ogólne moczu pozwala na analizę składu moczu, tak posiew jest badaniem mikrobiologicznym, umożliwiającym wykrycie i identyfikację patogenów, odpowiedzialnych za infekcję układu moczowego. Należy pamiętać, że wykonanie posiewu moczu u dziecka – w przeciwieństwie do badania ogólnego – wymaga pobrania próbki moczu do jałowego pojemnika.

Jakie mogą być przyczyny zmian w badaniach moczu u dziecka?

Najczęstszą przyczyną nieprawidłowości w badaniu moczu dziecka jest zakażenie układu moczowego patogennymi drobnoustrojami, najczęściej bakteriami. Wyróżnia się zakażenie dolnych dróg moczowych (zapalenie pęcherza moczowego) oraz zakażenie górnych dróg moczowych (ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek lub ostre infekcyjne cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek).

Nieprawidłowości w wyniku badania moczu dziecka mogą jednak świadczyć o rozwoju innych schorzeń, takich jak:

  • kłębuszkowe zapalenie nerek,

  • zespół nerczycowy,

  • nowotwory w obrębie układu moczowego,

  • kamica moczowa,

  • wielotorbielowatości nerek,

  • nefrokalcynoza.

Wszelkie nieprawidłowości w wynikach badania moczu dziecka zwykle wywołują u rodziców duży niepokój. Należy jednak zachować spokój i skonsultować otrzymane wyniki z lekarzem rodzinnym lub pediatrą. Specjalista, na podstawie badania moczu oraz ogólnego stanu dziecka, podejmie decyzję o konieczności wdrożenia leczenia lub wykonania dalszych badań diagnostycznych. 

Leukocyturia

Obecność leukocytów w moczu u niemowlaka lub starszego dziecka nie zawsze świadczy o leukocyturii. Wykrycie w odwirowanym moczu mniej niż 10 leukocytów w polu widzenia uznawane jest za normę i nie powinno być powodem do niepokoju. Leukocyturię stwierdza się dopiero w przypadku oznaczenia 10 i więcej leukocytów w polu widzenia. Nieprawidłowość ta najczęściej świadczy o rozwijającym się u dziecka zakażeniu układu moczowego. Warto jednak pamiętać, że nie zawsze leukocyty w moczu u niemowlaka i starszych dzieci związane są z zapaleniem pęcherza moczowego czy nerek. Do przyczyn leukocyturii zalicza się także gorączkę, intensywny wysiłek fizyczny, odwodnienie, obecność złogów w drogach moczowych czy stany zapalne.

Bakterie w moczu

Bakterie w moczu niemowląt, jak i starszych dzieci, w pierwszym momencie przywodzą na myśl zakażenie układu moczowego. Wykrycie bakterii w próbce moczu nie zawsze jednak jest oznaką trwającej infekcji. Wynik taki może być konsekwencją nieprawidłowego pobrania próbki moczu, najczęściej zanieczyszczenia jej bakteriami obecnymi na skórze dziecka. Bakterie w moczu dziecka mogą także świadczyć o bezobjawowej bakteriurii, która dotyczy około 1% dzieci. Bezobjawowa bakteriuria oznacza kolonizację dróg moczowych bakteriami, które nie wywołują stanu zapalnego. Jest to zjawisko przejściowe, ustępujące samoistnie, przez co większość przypadków nie wymaga wdrażania leczenia.

Glukoza w moczu

Glukozuria – czyli obecność glukozy w moczu dziecka – jest przesłanką do dalszej diagnostyki. Przede wszystkim, zaleca się wykonanie oznaczenia stężenia glukozy we krwi, ponieważ pojawienie się tego cukru w moczu najczęściej świadczy o cukrzycy i utrzymującej się hiperglikemii. Obecność glukozy w moczu dziecka, pomimo prawidłowej wartości glikemii, może być związana z innymi chorobami. Przyczyną takiego stanu mogą być przyjmowane leki, zaburzenia hormonalne czy uszkodzenie kanalików nerkowych.

Krwiomocz

Krwiomocz to obecność w moczu erytrocytów, które powodują jego czerwonawe zabarwienie. Choć jest to zdecydowanie niepokojący objaw, warto pamiętać, że czerwony kolor moczu dziecka nie zawsze oznacza patologię. Zmiana koloru moczu, przypominająca krwiomocz, występuje także po spożyciu niektórych pokarmów (buraków, rabarbaru czy jeżyn) oraz w trakcie przyjmowania leków, takich jak chlorochina, metronidazol, nitrofurantoina czy ryfampicyna. U starszych dziewcząt krwiomocz może być błędnie wykryty z powodu zanieczyszczenia próbki krwią obecną w pochwie w czasie menstruacji.

Po stwierdzeniu krwiomoczu u dziecka, warto udać się na konsultację do specjalisty, gdyż objaw ten może być także związany z takimi stanami jak:

  • kamica nerkowa,

  • nowotwory układu moczowego,

  • zakażenia układu moczowego,

  • wielotorbielowatość nerek,

  • nefrokalcynoza,

  • zakrzep lub zator żyły nerkowej,

  • zaburzenia anatomiczne,

  • uraz w obrębie dróg moczowych.

Białkomocz

Obecność białka w moczu jest dość często stwierdzana w trakcie rutynowego badania moczu u dzieci. Przyczyny tego stanu zwykle są łagodne, jednak zdarza się, że białkomocz ‒ zwłaszcza duży lub przewlekły ‒ wiąże się z uszkodzeniem miąższu nerek.

Białko w moczu u niemowlaka lub starszego dziecka najczęściej świadczy o białkomoczu przemijającym, który towarzyszy takim stanom jak gorączka, przegrzanie, stres emocjonalny, nadczynność tarczycy czy drgawki. Częstą przyczyną białkomoczu u dzieci jest także białkomocz ortostatyczny. Objawia się on obecnością niewielkiej ilości białka w moczu po kilku godzinach przebywania dziecka w pozycji stojącej. Białkomocz ortostatyczny jest stanem łagodnym, który nie świadczy o rozwijającej się chorobie dziecka i nie wymaga specjalistycznego leczenia.

 

Bibliografia

Queremel Milani DA, Jialal I. (2023), Urinalysis [w:] StatPearls. Treasure Island (FL), StatPearls Publishing, dostępny online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557685/.

Utsch B., Günter K. (2014), Urinalysis in children and adolescents, Deutsches Ärzteblatt international, t.111, nr 37, s. 617-625.


Wybór redakcji