Czym jest niedosłuch?
Niedosłuchem określa się ubytek funkcji słuchu, utrudniający lub uniemożliwiający odbiór dźwięków docierających ze środowiska, w tym mowy.
Rodzaje niedosłuchu
Niedosłuch klasyfikuje się według różnych kryteriów. W zależności od stopnia uszkodzenia narządu słuchu mówimy o:
- lekkim upośledzeniu słuchu: 0–20 dB (pacjent nie słyszy szeptu);
- umiarkowanym upośledzeniu słuchu: 20–40 dB (pacjent nie słyszy mowy niewyraźnej);
- znaczne upośledzenie słuchu: 40–60 dB (pacjent nie słyszy dość głośnej mowy);
- głębokie upośledzenie słuchu: 60–80 dB (pacjent nie słyszy bardzo głośnej mowy);
- upośledzenie słuchu powyżej 80 dB sprawia, że dla pacjenta niesłyszalny jest krzyk.
Rzadziej stosuje się klasyfikację, w której ubytek słuchu określany jest w procentach. Przyjmuje się, że niedosłuch wynoszący 25 dB odpowiada uszkodzeniu słuchu o wartości 0%, natomiast 80 dB odpowiada uszkodzeniu 100%.
Inny rodzaj klasyfikacji uwzględnia lokalizację uszkodzenia. W tym zestawieniu wyróżnia się niedosłuch typu obwodowego (nieprawidłowości występują w obrębie narządu słuchu) i centralnego (dochodzi do uszkodzenia ośrodków w mózgu). Dodatkowo niedosłuch obwodowy dzieli się na:
- niedosłuch przewodzeniowy – uszkodzeniu ulega błona bębenkowa lub ucho środkowe, co prowadzi do pogorszenia słyszalności niskich dźwięków;
- niedosłuch odbiorczy – związany z uszkodzeniem komórek rzęsatych w uchu wewnętrznym lub nerwie słuchowym, który przesyła dźwięki do mózgu;
- niedosłuch mieszany (przewodzeniowo-odbiorczy) – początkowe uszkodzenie słuchu ma charakter przewodzeniowy, ale z upływem czasu pogłębia się i zyskuje również cechy niedosłuchu odbiorczego.
W zależności od przyczyny niedosłuchu, różne będą jego objawy. Osoby z niedosłuchem przewodzeniowym lepiej słyszą wysokie dźwięki: łatwiejszy do zrozumienia będzie dla nich szept niż mowa potoczna. Niższa wrażliwość na dźwięki sprawia, że trudniejsze do usłyszenia stają się przyimki, spójniki i końcówki fleksyjne. Natomiast jeśli niedosłuch przewodzeniowy wpłynął tylko na jedno ucho, odbierana mowa może być w pełni zrozumiała, nawet bez konieczności stosowania aparatów słuchowych.
W przypadku zaś niedosłuchu odbiorczego, pacjent ma znacznie obniżony próg słyszenia, a im wyższe dźwięki do niego docierają, tym trudniej mu je zrozumieć. Niedosłuch odbiorczy jest zwykle obustronny, a osoby nim dotknięte, słysząc, ale nie rozumiejąc rozmówcy, często próbują czytać z ruchu warg.
Przyczyny niedosłuchu
Ubytek słuchu może mieć wiele przyczyn. Zalicza się do nich:
- wady rozwojowe (nieprawidłowe wykształcenie struktur narządu słuchu);
- czynniki wrodzone (do uszkodzenia narządu słuchu dochodzi w życiu płodowym w wyniku przebytych przez matkę chorób – różyczki, opryszczki, świnki, ospy, grypy – lub przyjmowanych przez nią używek, toksyn, leków);
- zalegającą w uchu woskowinę lub ciało obce;
- nowotwory przewodu słuchowego lub nosogardła;
- stany zapalne ucha środkowego i wewnętrznego;
- urazy (np. perforacja błony bębenkowej, złamanie kości skroniowej);
- infekcje wirusowe (cytomegalia, różyczka, świnka, odra);
- choroba Ménière’a;
- otoskleroza (nadmierny rozrost tkanki kostnej w obrębie kosteczek słuchowych, zwykle strzemiączka);
- długotrwałe narażenie na hałas;
- przyjmowane leki (np. antybiotyki aminoglikozydowe czy niektóre leki moczopędne) lub terapie (np. radioterapia okolic głowy);
- choroby ogólnoukładowe (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, cukrzyca, niewydolność nerek, stwardnienie rozsiane);
- starzenie się.
Niedosłuch może więc mieć wiele różnych przyczyn. Niemniej niedosłuch przewodzeniowy rozwija się najczęściej w wyniku nagromadzenia woskowiny oraz jako powikłanie po urazach i infekcjach. Z kolei niedosłuch odbiorczy jest zwykle skutkiem naturalnych procesów starzenia się bądź ekspozycji na hałas.
Jak przebiega diagnozowanie niedosłuchu?
Podejrzewając niedosłuch, warto udać się do laryngologa, który po zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjenta może skierować na dalszą diagnostykę, której podstawę stanowią badania słuchu. Badania słuchu dzieli się na obiektywne (wykonywane za pomocą oprzyrządowania) i subiektywne (przeprowadzane z udziałem osoby badanej).
Najpopularniejszym obiektywnym badaniem słuchu jest tympanometria. Polega na wprowadzeniu do ucha sondy i ocenie podatności błony bębenkowej na zmiany ciśnienia w zewnętrznym przewodzie słuchowym. Jest to badanie nieinwazyjne i bezbolesne. Pozwala wykryć uszkodzenia błony bębenkowej i stany zapalne ucha środkowego.
Często wykonywanym badaniem subiektywnym, wymagającym współpracy badanego, jest z kolei audiometria tonalna. Pozwala ocenić najcichsze dźwięki słyszalne dla pacjenta. Dzięki audiometrii tonalnej możliwe jest zbadanie stopnia niedosłuchu oraz określenie, czy ubytek ma charakter przewodzeniowy czy odbiorczy. Jak przebiega to badanie? Jest bezbolesne i nieinwazyjne, ale wymaga aktywnego udziału badanego. Pacjent zakłada specjalne słuchawki. Gdy usłyszy jakikolwiek dźwięk, naciska przycisk. Po każdej prawidłowej reakcji zmniejszana jest głośność tonu. W ten sposób możliwe jest „wyłapanie” najcichszego sygnału słyszanego przez badanego.
