Kortyzol – czym jest, jaka jest norma i jak go obniżyć?

Spis treści

1. Czym jest kortyzol?
2. Jak wygląda badanie kortyzolu?
3. Jaka jest norma kortyzolu i jakie są objawy jego nadmiaru?
4. Jak obniżyć poziom kortyzolu?

Kortyzol to hormon stresu, który pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Jednocześnie podwyższony poziom tego hormonu może świadczyć o różnych chorobach i zaburzeniach, takich jak otyłość, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia tarczycy i inne.

Czym jest kortyzol?

Kortyzol jest hormonem steroidowym, produkowanym w warstwie pasmowatej kory nadnerczy. Stężenie poziomu kortyzolu we krwi człowieka jest zmienne, w zależności od pory dnia oraz aktywności fizycznej. Podstawową i najważniejszą funkcją kortyzolu jest podwyższanie poziomu glukozy we krwi, zwłaszcza w trakcie ruchu oraz podczas odczuwania stresu. Dodatkowo kortyzol wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową.

Kup w aptece: Witaminy i minerały

Hormon ten ujawnia się szczególnie wtedy, gdy człowiek potrzebuje dużo energii, na przykład w trudnych sytuacjach stresogennych oraz w trakcie aktywności. Takie działanie kortyzolu jest związane z ewolucyjną reakcją organizmu „walcz lub uciekaj”, która pojawia się w momencie, gdy człowiek spotyka zagrożenie. Warto zaznaczyć, że setki lat temu zagrożeniem tym były dzikie zwierzęta lub napastnicy, natomiast obecnie może być to również stres w pracy lub przed egzaminem. Współcześnie stres występuje więc w sposób ciągły i nie znika tak szybko jak w przypadku ucieczki przed napastnikiem. Ewolucyjnie człowiek potrzebuje jednak więcej energii w momentach pełnych stresu i właśnie wtedy wzrasta poziom kortyzolu.

Sprawdź także: Jak sobie radzić ze stresem?

Jak wygląda badanie kortyzolu?

Badanie kortyzolu polega na sprawdzeniu poziomu tego hormonu we krwi człowieka. Wystarczy więc pobrać krew i zbadać ją w laboratorium diagnostycznym. Badanie kortyzolu jest wskazane w następujących sytuacjach:

• zespół Cushinga (w tej chorobie pojawiają się takie objawy, jak depresja, bezsenność, wzrost tkanki tłuszczowej na twarzy, a także bóle głowy i nadciśnienie tętnicze). W zespole Cushinga wzrasta poziom kortyzolu, a spora część symptomów jest właśnie tego konsekwencją;

• niedoczynność i nadczynność tarczycy, zaburzenia hormonów steroidowych;

• bezsenność, depresja, chroniczne zmęczenie u pacjenta.

Dodatkowo poziom kortyzolu warto zbadać przed rozpoczęciem odchudzania i zmiany stylu życia, głównie przed wizytą u dietetyka. Na tej podstawie specjalista może ocenić, w jaki sposób dopasować dietę do indywidualnych potrzeb.

Przed badaniem kortyzolu, najlepiej być na czczo przez osiem godzin. W niektórych przypadkach pobiera się krew kilka razy w ciągu dnia, na przykład rano, w południe i wieczorem, dlatego pacjent musi kilka razy przyjść do laboratorium.

Przeczytaj również: Poznaj przyczyny i leczenie otyłości

Jaka jest norma kortyzolu i jakie są objawy jego nadmiaru?

W godzinach porannych norma kortyzolu wynosi 7–25 µg/dl, a wieczorem 2–9 µg/dl. Oznacza to, że poziom kortyzolu zmienia się w ciągu dnia. W przypadku gdy u pacjenta występuje nadmiar kortyzolu, to pojawić się mogą różne objawy, takie jak:

• otyłość,

• nadciśnienie tętnicze,

• zaburzona gospodarka hormonalna,

• nagłe zmiany budowy ciała, między innymi zwiększenie się ilości tłuszczu na twarzy, przez co wygląda ona jak „księżyc w pełni”,

• duże pragnienie i częste oddawanie moczu,

• zaburzenie nastroju, depresja oraz bezsenność.

Zbyt wysoki poziom kortyzolu może świadczyć o guzach nadnerczy, nowotworze płuc bądź depresji. Dodatkowo jednak taki podwyższony poziom może wskazywać na bardzo duży poziom stresu przed badaniem. Warto zaznaczyć, że badanie należy powtórzyć w sytuacji, gdy przed nim pacjent wykazywał wysoką aktywność fizyczną lub był mocno zdenerwowany.

Warto wiedzieć: Dieta nie działa – trenujesz, pilnujesz diety i nie możesz schudnąć? 

Jak obniżyć poziom kortyzolu?

Podstawowym działaniem służącym obniżeniu poziomu kortyzolu jest zmniejszenie codziennego stresu i zrelaksowanie się. Warto wdrożyć tutaj następujące metody:

• wysypianie się,

• odstawienie używek,

• odizolowanie się od nadmiernego stresu,

• relaksowanie się, wypoczywanie.

Dodatkowo szczególne znaczenie ma odpowiednia dieta, w skład której powinny wchodzić m.in. warzywa, owoce, herbata zielona, jogurty naturalne, pełnoziarniste pieczywo. Spore znaczenie ma też ograniczenie ilości spożywanego cukru. W ten sposób można przywrócić dobrą gospodarkę hormonalną organizmu, chyba że wzrost poziomu kortyzolu jest spowodowany innymi chorobami lub zaburzeniami.

Sprawdź ofertę: Herbaty ziołowe

Bibliografia