Czym jest depresja – objawy, leczenie, sposoby wsparcia

Spis treści:

1. Czym jest depresja?
2. Przyczyny depresji
3. Objawy depresji
4. Jak rozpoznać depresję - diagnostyka
5. Leki na depresję – jak działają?
6. Skutki depresji:
7. Jak pomóc osobie z depresją?
8. Depresja – warto wiedzieć

Czym jest depresja? 

Depresja jest chorobą, którą klasyfikuje się jako zaburzenie afektywne (nastroju). Pojawia się niespodziewanie i rozwija powoli. Charakteryzuje się przede wszystkim długotrwałym obniżeniem nastroju, utrzymującym się uczuciem smutku, brakiem zainteresowania wcześniejszymi pasjami, obojętnością na to, co wcześniej dawało radość, zmniejszeniem energii i aktywności życiowej, przygnębieniem, apatią. W ciężkich stanach depresyjnych może dojść do pojawienia się myśli samobójczych, a nawet urzeczywistnienia ich. Takie objawy mogą utrzymywać się od dwóch tygodni do nawet kilku lat. 

Sprawdź oferty: Leki na sen bez recepty

Rodzaje depresji 

Według DSM-5 oraz ICD-10 depresja może mieć różne rodzaje. Są to: 

• depresja melancholiczna (typowa): charakteryzuje ją anhedonia (niezdolność do przeżywania radości), brak energii, obniżony nastrój, wahanie pobudzenia psychoruchowego, problemy ze snem, gorsze samopoczucie rano; 

• depresja atypowa (odwrócona): charakteryzuje się reaktywnością nastroju w stosunku do bieżących wydarzeń (odczuwanie zadowolenia w wyniku pozytywnych bodźców), zwiększeniem łaknienia i masy ciała, nadmierną sennością, paraliżem ołowianym (uczucie zmęczenia), zwiększoną wrażliwością na odrzucenie drugiej osoby, gorszym samopoczuciem wieczorem; 

• depresja krótkotrwała nawracająca: pojawia się raz w miesiącu i trwa kilka dni; 

• depresja sezonowa: nawracający rodzaj zaburzeń afektywnych, najczęściej pojawiający się w miesiącach, w których jest mniej słońca, a dni krótsze (jesień, zima, wczesna wiosna), przebiega w stopniu lekkim lub umiarkowanym; 

• depresja o przebiegu przewlekłym (dystymia): mówi się o niej, gdy objawy depresyjne utrzymują się ponad dwa lata; 

• depresja poporodowa: diagnozuje się ją u kobiet kilka tygodni po porodzie, u których stan obniżonego nastroju, poczucia bycia niewystarczająco dobrą matką i ogólne niezadowolenie z samej siebie utrzymuje się dłuższy czas; 

• depresja będąca reakcją na żałobę: charakteryzuje się tym, że trwa dłużej niż dwa miesiące; 

• depresja w wieku starczym (pseudootępienie depresyjne): występuje w wyniku upośledzenia funkcji poznawczych; 

• depresja maskowana: zaburzenia psychiczne są przykrywane przez inne choroby, na przykład zaburzenia lękowe, zaburzenia bólowe, męczliwość; 

• depresja psychotyczna: pojawiają się urojenia, może towarzyszyć jej zespół Cotarda. 

Inne rodzaje depresji to: 

• depresja anaklityczna (depresja u dzieci): zachowania zauważalne u niemowląt i noworodków w odpowiedzi na izolację od matki, objawia się brakiem apetytu, małą ruchliwością, zaburzeniem higieny snu; 

• depresja lękowa: charakteryzuje ją dominacja objawów psychicznych, behawioralnych oraz związanych z lękiem, obawami, poczuciem zagrożenia, często doprowadzających do popełnienia samobójstwa; 

• depresja anankastyczna: często towarzyszą jej natrętne czynności lub myśli; 

• depresja katatoniczna: ciężka depresja, którą charakteryzuje mocne zahamowanie psychoruchowe oraz mutyzm. 

Warto przeczytać: Bezsenność, kiedy można o niej mówić? Kiedy należy ją leczyć?

Przyczyny depresji 

Depresja nie ma jednego źródła, które ją wywołuje. Może powstać w wyniku innych chorób, różnych przeżyć, myśli czy nieoczekiwanych wydarzeń. Z tego względu dzielimy ją z uwzględnieniem: 

• chorób: depresja nawracająca lub jednorazowa, która trwa około dwóch tygodni – występuje w ChAD i mówi się, że jest to depresja dwubiegunowa; występuje naprzemiennie z okresami manii; 

• czynników biologicznych: zewnętrznych (depresja egzogenna) lub wewnętrznych (depresja endogenna), na przykład w wyniku licznych niepowodzeń, sytuacji zawodowej, czynników genetycznych; 

• specyficznych okoliczności, na które wpływ mają środowisko, kultura, przyczyniające się do pojawienia się schorzenia (na przykład poczucie samotności). 

Objawy depresji 

Wśród objawów depresji wymienia się: 

• obniżenie nastroju, 

• utratę zainteresowań, 

• zaburzenia snu, 

• zaburzenia funkcji poznawczych, 

• pesymistyczne widzenie przyszłości, 

• zmiany apetytu, 

• obniżenie poczucia własnej wartości, 

• myśli samobójcze. 

Jak rozpoznać depresję - diagnostyka 

Według klasyfikacji ICD-10, o wystąpieniu epizodu depresyjnego można mówić, gdy przez co najmniej dwa tygodnie występują od dwóch do trzech objawów takich jak: obniżenie nastroju, utrata zainteresowań oraz zdolności do cieszenia się, zmniejszenie energii, wzmożonej męczliwości, zmniejszenie aktywności oraz dwa lub więcej spośród poniższych objawów: osłabienie koncentracji i uwagi, zaniżona samoocena i mała wiara w siebie, poczucie winy i przeświadczenie o niskiej własnej wartości, pesymistyczne widzenie przyszłości, myśli i czyny samobójcze, problemy ze snem, zmniejszony apetyt. Depresję powinien diagnozować lekarz psychiatra na podstawie wywiadu i potwierdzenia powyższych objawów, ale diagnozę postawi również lekarz POZ lub psycholog.

Do jakiego lekarza zgłosić się z depresją?  

Specjaliści, do których można się zgłosić z prośbą o pomoc w walce z depresją, to: 

• lekarz POZ –  może zajmować się leczeniem depresji w stopniu lekkim oraz umiarkowanym, 

• psychiatra – warto się do niego zgłosić w przypadku silnych objawów depresji, 

• psycholog, psychoterapeuta – leczenie odbywa się za pomocą terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), interpersonalnej lub psychodynamicznej. 

Jakie hormony warto zbadać w depresji?  

Zdrowie psychiczne zależy od wielu czynników, na przykład od prawidłowej pracy układu hormonalnego, dzięki któremu wydzielają się hormony. Warto zdawać sobie sprawę z tego, że to właśnie one regulują funkcjonowanie całego organizmu. W momencie, gdy zauważymy obniżenie nastroju, problemy ze snem, odczuwanie lęku, warto zbadać poziom serotoniny – to właśnie ten hormon odpowiada za nasz nastrój. Niski poziom serotoniny może wzmagać złość. Istotnymi hormonami w diagnozowaniu depresji są również noradrenalina, prolaktyna, estrogen oraz progesteron. Jeśli chcemy zróżnicować depresję z innymi chorobami, dobrym tropem może być zbadanie TSH.

Dystymia a depresja – czym się różnią?  

Bardzo często te dwa pojęcia są ze sobą mylone i dystymię błędnie określa się jako przewlekłą depresję. W istocie, dystymia jest zaburzeniem o przewlekłym i uporczywym charakterze, ponieważ trwa minimum dwa lata, ale ma znacznie łagodniejszy przebieg oraz krótsze epizody. Depresja jest chorobą, w której następuje znaczne obniżenie nastroju wraz z wystąpieniem dodatkowych objawów, jak np. brak apetytu. 

Test na depresję: 

Jednymi z najpopularniejszych testów na depresję są:  

• Skala depresji Becka (test BECKA) – jest to skala samooceny, która służy do przesiewowego rozpoznania u siebie objawów choroby,  

• Test DASS 21 – jest to skala depresji, lęku oraz stresu, dzięki której można wykonać wstępne rozpoznanie i postawienie diagnozy.  

Wskazane powyżej testy można przeprowadzić w domowym zaciszu, a następnie udać się do specjalisty w celu postawienia prawidłowej diagnozy. Warto pamiętać, że tylko w taki sposób uzyskamy właściwą odpowiedź.  

Jak wyjść z depresji – leczenie 

Depresję leczy się przede wszystkim farmakologicznie i za pomocą psychoterapii. Możliwe jest również łączenie tych metod. Takie rozwiązanie jest zwykle najbardziej skuteczne.

Przeczytaj: Rodzaje chorób psychicznych

Leczenie farmakologiczne depresji 

Celem leczenia depresji jest dobranie odpowiednich metod i środków, mających na celu doprowadzenie do remisji objawowej i jak najszybszy powrót do funkcjonowania sprzed okresu wystąpienia choroby. Kluczowy jest tutaj odpowiedni dobór leków, które będą działały kompleksowo na cały organizm i wszystkie pojawiające się symptomy (nie tylko na wybrane). Lekami wydawanymi na receptę, branymi pod uwagę w pierwszej kolejności podczas leczenia depresji są: selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI).

Inne to m.in. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD), inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy, bloker receptora serotoninowego oraz inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny oraz modulator receptorów serotoninowych. Istnieją również preparaty dostępne bez recepty, charakteryzujące się jednak mniejszą skutecznością, choć mogące przyczynić się do poprawy nastroju przy łagodnym stopniu depresji lub w jej wczesnym stadium. Należą do nich np.: wyciąg z dziurawca pospolitego i/lub szafranu, ale również witaminy z grupy B. 

Psychoterapia depresji 

Oprócz przyjmowania środków leczniczych, psychoterapia jest jedną z najczęściej wybieranych oraz najskuteczniejszych metod leczenia depresji. Osiągnięcie oczekiwanych rezultatów wymaga poświęcenia czasu oraz determinacji chorego, czasami w połączeniu z farmakoterapią. Najczęściej wykorzystuje się: 

• psychoterapię poznawczo-behawioralną, która zakłada, że zachowania człowieka oraz jego emocje zależą od wyuczonego schematu reagowania na bodźce z otaczającego świata oraz sytuacji, które go dotykają. W leczeniu depresji terapia skupia się na zmianie negatywnych przekonań oraz sposobu postrzegania rzeczywistości wraz z pracą nad zachowaniami, które szkodzą pacjentowi. Trwa najczęściej od 6 tygodni do pół roku; 

• psychoterapię interpersonalną – zakładającą, że depresja jest mocno powiązana z relacjami międzyludzkimi. Terapia jest ukierunkowana na analizę relacji, na związane z nimi problemy, ich wpływ na stan psychiczny pacjenta oraz na znaczenie samych objawów depresji w kontekście tych relacji. Trwa najczęściej od 3 do 6 miesięcy; 

• psychoterapia psychodynamiczna – zakłada relację między pacjentem a terapeutą. Terapia polega na identyfikowaniu trudności w życiu pacjenta, których przyczyny często pojawiają się tam, gdzie świadomość przenika się z podświadomością. Terapeuta podąża za trudnościami pacjenta i prowadzi go przez ,,wyboje” w jego życiu, w celu wyjaśnienia i zrozumienia przyczyn i wypracowania rozwiązań. Trwa najczęściej od 2 do 5 lat. 

Elektrowstrząsy w leczeniu depresji 

Tej metody leczenia nie zaleca się każdemu i najczęściej stosuje się ją w przypadku ciężkiej depresji, gdy leki antydepresyjne nie zadziałały lub gdy na skutek ich przyjmowania wystąpiły działania niepożądane. Terapia elektrowstrząsami to bezbolesny cykl od 4 do 12 zabiegów, przeprowadzanych co 2-3 dni. Polega na elektrycznej stymulacji mózgu, poprawiając jego ukrwienie i wpływając na dwa neuroprzekaźniki: serotoninę i dopaminę. Jej skuteczność ocenia się na 90%. 

Leki na depresję – jak działają? 

Wielu pacjentów obawia się stosowania leków antydepresyjnych. Główne obawy to zmiana zachowania, brak kontroli nad sobą czy po prostu uprzedzenia do leków psychotropowych. W gabinetach pojawia się wiele pytań. Poniżej najczęstsze z nich.

Przeczytaj również: Nerwica lękowa, jakie daje objawy?

Leki na depresję a planowanie ciąży – czy nie zaszkodzą? 

Leczenie depresji za pomocą leków antydepresyjnych wymaga stałego kontaktu z psychiatrą, dodatkowej ostrożności oraz przeanalizowania korzyści i skutków ubocznych zarówno dla matki, jak i dziecka. Ze wszystkich dostępnych środków, najmniejsze ryzyko niesie za sobą stosowanie SSRI, z wyjątkiem paroksetyny (powoduje wyższe ryzyko wystąpienia wad serca). Niektóre preparaty mogą powodować niską wagę urodzeniową noworodka, nadciśnienie płucne oraz efekt odstawienny u płodu, rozdrażnienie. 

Leki na depresję a alkohol – czy można je łączyć? 

W czasie lekoterapii nie powinno się spożywać alkoholu oraz napojów alkoholowych, ponieważ może to doprowadzić do nasilenia depresji ze względu na upośledzenie działania leku oraz do skutków ubocznych takich jak: nadmierna senność, zawroty głowy, zaburzenie rytmu serca, spowolnienie percepcji. Może powodować również uzależnienie się od substancji psychoaktywnych. Bezpośrednio leki typu SSRI nie wchodzą w interakcję z alkoholem, warto jednak pamiętać, że spożywanie alkoholu może nasilać objawy depresji. Alkohol należy do depresantów, czyli substancji powodujących zaburzenia nastroju.

Czy możliwy jest nawrót depresji przy braniu leków? 

Tak. Z tego względu, gdy tylko pojawi się coś niepokojącego – warto się temu przyjrzeć, aby zapobiec nawrotowi. Przyczyną nawrotu depresji może być zbyt szybkie zmniejszenie dawki leku.  

Czym jest depresja lekoodporna? 

Jest to stan, w którym nie dochodzi do remisji choroby lub większej poprawy stanu zdrowia, nawet zmieniając lekarstwa (z rożnych grup lekowych), odpowiednio je stosując. Lekooporność występuje u 30% chorych na depresję, a 10% z nich pozostaje oporna nawet w połączeniu środków antydepresyjnych z psychoterapią.  

Skutki depresji: 

Najpoważniejszym skutkiem depresji jest samobójstwo. Inne z nich to: 

• stałe nawracanie nasilonych objawów depresji, 

•  rozwój zaburzeń lękowych, 

• zmiany osobowościowe, 

• choroby i zaburzenia somatyczne, 

• dolegliwości psychosomatyczne, 

• postępująca alienacja społeczna, 

• obniżona koncentracja i efektywność wykonywania czynności. 

Jak pomóc osobie z depresją? 

Oczywiście najlepszym rozwiązaniem jest wizyta u specjalisty, ale osobiście też można pomóc. Przede wszystkim należy być przy bliskim, dawać mu poczucie bezpieczeństwa i zrozumienia. Warto spędzać wspólnie czas, pomagać przy realizacji obowiązków, zachęcać do działania i edukować o leczeniu, jak i o tym, że można wygrać z depresją.  

Na czym powinna polegać prewencja depresji? 

Najlepszym sposobem na obronę przed depresją jest zadbanie o odpowiednią ilość snu, wprowadzenie zdrowego trybu życia (aktywności oraz prawidłowej diety), częstszych spotkań ze znajomymi, ograniczenie korzystania z technologii (szczególnie z telefonu i mediów społecznościowych). Warto pielęgnować w sobie uczucie wdzięczności za to, co się ma tu i teraz, starając się jak najmniej o wszystko martwić.  W przypadku osób, które doświadczyły epizodów depresyjnych, dobrym pomysłem jest kontakt z terapeutą w przypadku zaobserwowania pierwszych sygnałów o nawrocie depresji. 

Bibliografia