Zawał serca – objawy, pierwsza pomoc, profilaktyka

Spis treści:

1. Czym właściwie jest zawał serca?
2. Zawał serca – objawy
3. Jak reagować w czasie zawału serca – pierwsza pomoc
4. Zawał serca – leczenie 
5. Zawał serce – warto wiedzieć

Czym właściwie jest zawał serca?

Zawał serca, określany niekiedy jako atak serca, to martwica tkanki mięśnia sercowego wywołana jej niedokrwieniem. Wskutek zatoru tętnice wieńcowe stają się niedrożne i przestają odżywiać tkankę. Komórki mięśnia sercowego, tzw. kardiomiocyty rozpadają się, uwalniając swoją zawartość do krwi. W praktyce wyróżnia się różne rodzaje zawałów serca, które kardiolog jest w stanie ocenić patrząc na zapis EKG i jego charakterystyczne cechy. Zawał serca można dzielić ze względu na lokalizację (np. zawał ściany przedniej lub ściany dolnej) oraz przebieg (zawał ostry, cichy oraz tzw. stan przedzawałowy).

Poza objawami wyraźnie odczuwanymi przez chorego zawał serca diagnozuje się poprzez ocenę poziomu poszczególnych markerów, czyli substancji uwalnianych do krwi. U chorego można wykryć różne wskaźniki martwicy miokardium, do których zalicza się m.in.:

• h-FABP – sercowe białko wiążące kwasy tłuszczowe;
• mioglobinę – białko biorące udział w magazynowaniu tlenu w mięśniach czerwonych;
• CK-MB – frakcja sercowa kinazy kreatynowej;
• troponiny sercowe – znane są 2 typy: troponiny T oraz I, różnicuje je odmienny czas utrzymywania wysokiego stężenia we krwi.

Wykrywalność poszczególnych markerów waha się od bardzo wczesnego do późnego. Poszczególne markery są oznaczane w ramach diagnostyki laboratoryjnej lub we wczesnej diagnostyce szpitalnej.

Kup w aptece: Leki na serce i układ krążenia

Przyczyny zawału serca

Zawał mięśnia sercowego jest konsekwencją choroby niedokrwiennej, która może utrzymywać się latami. Bezpośrednią przyczyną zawału serca jest powstanie zakrzepu, który zamyka tętnicę wieńcową. Wśród przyczyn, które zwiększają ryzyko zatoru można wymienić nadciśnienie tętnicze, nadwagę i otyłość oraz cukrzycę.

Dodatkowo pośrednią przyczyną zawału jest często nieprawidłowa dieta – bogata w nasycone kwasy tłuszczowe, sól, cukier zwiększa ryzyko powstania miażdżycy (blaszek miażdżycowych zamykającej światło tętnic), a w dalszej kolejności, choroby wieńcowej.

Za ograniczenie odżywiania serca winę ponosi m.in.:

• nieprawidłowa dieta;
• zmiany miażdżycowe;
• brak aktywności fizycznej;
• nadciśnienie tętnicze

Zawał serca – objawy

Klasyczne objawy zawału serca obejmują przede wszystkim ból na wysokości mostka. Oprócz niego u pacjentów występują napady lęku lub duszności, a także:

• bladość skóry;
• wzmożona potliwość;
• tachykardia;
• podwyższona temperatura;
• uczucie osłabienia, które nie mija nawet w spoczynku;
• zawroty głowy lub omdlenie;
• drętwienie lewej ręki.

Nie u wszystkich chorych musi wystąpić komplet objawów. Bywa tak, że zgon następuje bardzo szybko i jest jednocześnie pierwszym i ostatnim symptomem. Tak dzieje się np. u pacjentów w podeszłym wieku z rozległym obszarem martwicy.

Warto wiedzieć, że w wielu przypadkach w ciągu 3 do 6 godzin nieodwracalnie obumiera cały obszar serca zaopatrywany przez niedrożną tętnicę.

Zawały serca zdarzają się nie tylko u osób w podeszłym wieku, ale również u młodych pacjentów, w tym czynnych sportowców. W piśmiennictwie wskazuje się, że u osób aktywnych fizycznie do nagłego zawału prowadzą głównie wrodzone zaburzenia rytmu serca. Pomimo rozpowszechnianych w mediach informacji rokowania medyczne są dobre, ponieważ osoby młode nie są obciążone jeszcze tyloma czynnikami ryzyka, co osoby w podeszłym wieku (np. cukrzyca, nadciśnienie).

Zawał serca u mężczyzny a u kobiety. Czy objawy się różnią?

Objawy zawału serca u kobiet i mężczyzn objawiają się w zasadzie identycznie i mogą obejmować ból w klatce piersiowej na wysokości mostka. Czasami można pomylić go z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, ponieważ ból promieniuje do nadbrzusza lub między żebra i nie jest bardzo intensywny. Taką lokalizację bólu określa się jako maska brzuszna zawału serca.

Zawał mięśnia sercowego u kobiet pojawia się później niż u mężczyzn z powodu ochronnego działania estrogenów. Jego ryzyko rośnie jednak po menopauzie, kiedy hormony nie zapewniają już „płaszcza ochronnego”. Wieloletnie przyjmowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych również zwiększa zagrożenie. Wieloletnie przyjmowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych również zwiększa zagrożenie.

Kup w aptece: Preparaty na menopauzę

Jak reagować w czasie zawału serca – pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc powinna obejmować niezwłoczne wezwanie karetki, ponieważ aż 60% pacjentów ze zdiagnozowanym później zawałem umiera z powodu braku fachowej pomocy. Chory powinien został ułożony w pozycji półsiedzącej lub bocznej ustalonej, jeśli jest nieprzytomny. Jeśli u osoby ustanie oddech lub tętno niezbędne jest rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej do czasu przybycia pomocy lub przywrócenia krążenia.

Należy zachować daleko idącą ostrożność z podawaniem leków. Zaleca się duże dawki aspiryny (nawet 500 mg), ale lekarze przestrzegają przed aplikacją leków nasercowych lub nadciśnieniowych w domowych warunkach.

Zawał serca – leczenie

Leczenie zawału serca odbywa się pod ścisłą kontrolą lekarza. Dolegliwości bólowe leczy się, podając choremu nitroglicerynę lub opioidy. Aby zwiększyć dopływ krwi do serca aplikuje się wazodylatory.

W celu zmniejszenia ryzyka zablokowania naczyń krwionośnych pacjentom podaje się leki przeciwzakrzepowe, jak heparyna oraz wysokie dawki aspiryny. Jeżeli już doszło do powstania skrzepu, rozpuszcza się go za pomocą leków trombolitycznych, np. streptokinazy.

Operacyjne leczenie może polegać na likwidacji blaszek miażdżycowych (np. poprzez przezskórną interwencję wieńcową, PCI).

Zawał serce – warto wiedzieć

Choć zawał serca to choroba dobrze znana medycynie, nadal budzi ona wiele wątpliwości, zwłaszcza u osób znajdujących się w grupie ryzyka (osoby w podeszłym wieku, pacjenci z otyłością). Co jeszcze warto o nim wiedzieć?

Jak zmniejszyć ryzyko zawału serca – profilaktyka

Profilaktyka zawału obejmuje szereg drobnych kroków, które pomagają zmienić codzienne życie. Przede wszystkim należy ograniczyć występowanie czynników ryzyka – rzucić palenie, ograniczyć spożycie alkoholu, zrzucić zbędne kilogramy.

Dla odżywienia serca ogromne znaczenie ma aktywność fizyczna. Umiarkowane treningi realizowane w strefie tlenowej pozwalają dokrwić i wzmocnić mięsień sercowy. Doskonale sprawdzają się takie dyscypliny, jak:

• bieganie;
• jazda na rowerze;
• nordic walking.

Warto przyjrzeć się diecie i wyeliminować z niej tłuste mięsa i nabiał słodycze, fastfoody, potrawy smażone. Zamiast nich na talerzu powinny pojawić się warzywa, tłuste ryby, chude mięso, oleje i oliwy pochodzenia roślinnego, węglowodany złożone (np. makaron razowy, ryż brązowy). Obecnie za dietę najzdrowszą dla serca uważa się DASH, czyli Dietary Approach to Stop Hypertension.

Przeczytaj również: Indeks glikemiczny, czym jest?

Ile trwa zawał serca?

Jednym z subiektywnych objawów zbliżającego się zawału serca jest ból utrzymujący się powyżej 20 minut w rejonie klatki piersiowej za mostkiem. Pacjenci opisują dolegliwości bólowe na różne sposoby jako rozpierające, dławiące, piekące. Często też promieniują one na brzuch lub plecy. Sam zawał trwa zwykle kilka minut i kluczowe staje się niezwłoczne udzielenie pomocy.

Od zawału serca należy odróżnić stan przedzawałowy, kiedy tkanki mięśnia sercowego otrzymują jeszcze tlen, choć w ilości niewystarczającej do w pełni prawidłowego funkcjonowania. Również objawia się on bólem, choć mniej dolegliwym niż zawał. Symptomy stanu przedzawałowego mogą utrzymywać się nawet kilka dni lub tygodni.

Jakie mogą być powikłania zawału serca?

Powikłania po zawale serca są bezpośrednio związane z obszarem, na jakim wystąpiło niedokrwienie tkanek. Obecnie śmiertelność szpitalna z tego powodu jest bardzo niska w związku ze stosowaniem nowoczesnej farmakoterapii, nadal jednak problemem pozostaje liczba zgonów poszpitalnych w kolejnych latach.

W ciągu roku od zawału umiera średnio 1 na 5 pacjentów.

Do typowych powikłań bezpośrednio związanych z zawałem zalicza się m.in. zaburzenia rytmu serca i przewodnictwa. Wzrasta również ryzyko tętniaka serca oraz udaru mózgu. Rzadziej zdarzają się przypadki pęknięć ściany serca lub przegrody międzykomorowej. Osoby, u których wystąpił zawał serca są w przyszłości bardziej narażone na kolejne epizody choroby niedokrwiennej.

Zawał serca wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. W przeciwnym razie znacząco wzrasta ryzyko śmierci pacjenta. Warto pamiętać, że wiele osób po zawale prowadzi normalne życie, a problemy kardiologiczne nie wykluczają nawet aktywności fizycznej.

Bibliografia