Ból to nieprzyjemne doznanie dla zmysłów i emocji. Jest spowodowany urazem lub chorobą i stanowi sygnał ostrzegawczy dla organizmu. Może mieć różne nasilenie i czas trwania. Wpływa na codzienne, prawidłowe i komfortowe funkcjonowanie, a źle leczony może nieść wiele przykrych konsekwencji. Co robić w sytuacji, kiedy bolą stawy i potrzebujemy leku bez recepty w oczekiwaniu na wizytę u reumatologa?
Spis treści:
- Polecane preparaty na ból stawów
- Witaminy na ból stawów - jakich witamin brakuje, gdy bolą stawy
- Domowe sposoby na ból stawów
- Dieta przy bólu stawów - co jeść?
Ból stawów może mieć różne przyczyny i jeśli się pojawi, zawsze należy skonsultować się z lekarzem, celem przeprowadzenia diagnostyki i wdrożenia właściwego postępowania w zakresie leczenia, suplementacji i rehabilitacji.
Inne środki i metody zastosujemy na ból stawów po urazie, w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), dny moczanowej czy choroby zwyrodnieniowej (ChZS). Lekami, które można zastosować w każdym bólu stawów niezależnie od przyczyny są przeciwbólowe środki lecznicze z paracetamolem, opioidami czy należące do grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).
Wykazano, że w przypadku łagodzenia bólu po urazie żadna z wyżej wymienionych grup nie wykazuje się wyższą skutecznością. W przypadku RZS i ChZS lekami z wyboru to te należące do NLPZ zarówno doustne, pozajelitowe czy stosowane miejscowo w postaci maści, żeli i plastrów. Formy do stosowania na skórę powinny być preferowane, ze względu na znaczne ograniczenie działań niepożądanych przy zachowaniu wysokiej skuteczności.
Liczne badania wykazały, że najlepsze wyniki w terapii bólu stawów uzyskano u pacjentów stosujących miejscowo leki z diklofenakiem. Działał najsilniej przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Bardzo rzadko po miejscowym zastosowaniu diklofenaku występują również reakcje fotowrażliwości. Nowe rekomendacje w ChZS dotyczą również stosowania leków z siarczanem chondroityny, paracetamolu i kapsaicyny.
Stosowanie kwasu hialuronowego we wstrzyknięciach dostawowych ma wykazywać działanie amortyzujące i ułatwiać poślizg powierzchni stawowych w uszkodzonych, bolących stawach. Warto jednak dodać, że stale toczą się dyskusje nad skutecznością tej metody. Nie ustalono np. dotychczas jaka dawka kwasu hialuronowego jest najskuteczniejsza. Sprzeczne wyniki dotyczą również suplementacji dojelitowej kwasu hialuronowego. Część badań wskazuje jednak, że może nieznacznie zmniejszać ból stawów.
Inne substancje wchodzące w skład preparatów na ból stawów to glukozamina, kolagen, witamina C, MSM czyli metylosulfonylometan, kurkumina, wyciągi z Boswellia serrata, bromelaina, piperyna, imbir, olej awokado i sojowy oraz wyciągi z dzikiej róży. Na drodze różnych mechanizmów hamują degradację chrząstki stawowej, działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo, zwiększają elastyczność.
Suplementy polecane przy bólach stawów, kręgosłupa, nerwobólach i rwie kulszowej zawierają nie bez powodu głównie witaminy z grupy B, witaminę C, kwas alfa-liponowy, monofoforan urydyny, a w przypadku RZS zaleca się niekiedy suplementację witaminy D. Jej stosowanie musi być jednak poprzedzone oznaczeniem poziomu w surowicy krwi, a dotychczasowe wyniki badań klinicznych nie potwierdzają jednoznacznie łagodzącego wpływu na przebieg choroby. Wykazano natomiast, że wielu chorych na RZS ma niedobory witaminy D.
Witaminy z grupy B uczestniczą w bardzo wielu mechanizmach mających znaczenie w utrzymaniu dobrej kondycji stawów poprzez regenerację zakończeń nerwowych, syntezę białek i wpływ na wzrost i dzielenie się komórek. Na regenerację zakończeń nerwowych, które często są podrażnione na skutek uszkodzeń stawów i generują ból, wpływa też kwas alfa-liponowy. Monofoforan urydyny wspiera odbudowę uszkodzonych osłonek mielinowych nerwów. Z kolei witamina C bierze udział w syntezie kolagenu.
Ogromne znaczenie w profilaktyce i leczeniu bólu stawów ma utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz zapobieganie wadom postawy. Wskazana jest również aktywność fizyczna dostosowana do możliwości pacjenta.
Najpopularniejszą i skuteczną metodą stosowaną przy bólu stawów jest terapia zimnem i ciepłem. Wykorzystuje się maści i żele chłodzące lub rozgrzewające oraz kąpiele i okłady. Do terapii ciepłem stosuje się również lampy na podczerwień. W bólach reumatycznych i zwyrodnieniowych stawów dłoni, kolan czy łokci rozgrzewanie jest skuteczną i bezpieczną metodą leczniczą. Zaleca się ją również w bólu stawów u sportowców przed i po treningu, a także przy bolesności mięśni związanej z bólem stawów.
Działanie przeciwbólowe zostało udowodnione dla kapsaicyny, kamfory, olejków eterycznych (eukaliptusowy, rozmarynowy, terpentynowy), jadu żmii, czarciego pazura, mentolu, żywokostu i wierzby białej oraz salicylanu metylu.
Co jeszcze pomaga na ból stawów? Wykazano, że korzystnie działają oleje tłuszczów zwierzęcych, np. gęsi smalec. Poprawiają ukrwienie i dotlenienie miejscowe, co sprzyja rozluźnieniu mięśni i zmniejsza ból. W domu można również przygotować kąpiel z jodo-bromową lub siarczkową solą leczniczą lub ziołami o działaniu przeciwzapalnym np. korzeniem żywokostu, korą wierzby i liśćmi malin.
Z receptariusza naszych babć pochodzi przepis na stosowanie okładów na stawy z liści kapusty lub chrzanu i okłady borowinowe, a naturalnym sposobem na ból stawów w dnie moczanowej są herbatki z ziół moczopędnych, przeciwzapalnych i detoksykujących takich jak: mniszek, nawłoć, pokrzywa, brzoza i lubczyk. Pacjentom z ChZS zaleca się jedzenie galaretek.
We wszystkich schorzeniach przebiegających z bólem stawów warto zadbać o prawidłową dietę, bogatą w składniki wyciszające stan zapalny i wpierające regenerację. Szczególną rolę pełnią tu tłuste ryby morskie bogate w kwasy omega-3 oraz warzywa i owoce będące źródłem antyoksydantów: borówki, jeżyny, wiśnie, porzeczki, truskawki, maliny, szpinak, marchew, kapusta i brokuły. W przypadku RZS warto zaobserwować czy pomidory, papryka, ziemniaki i bakłażany nie zaostrzają objawów choroby. Jeśli tak należy je ograniczyć lub zastąpić innymi. Do potraw warto dodawać oliwę z oliwek z pierwszego tłoczenia zawierającą oleoktanal. Działa on przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
Korzyści w postaci zmniejszenia bólu stawów przyniesie spożywanie orzechów i nasion (źródło jednonienasyconych kwasów tłuszczowych), roślin strączkowych (doskonałe źródło białka, minerałów i antyoksydantów) oraz błonnika w postaci pełnoziarnistego pieczywa, płatków owsianych, kasz, brązowego ryżu i pełnoziarnistych makaronów. Wskazane jest ograniczenie mięsa na korzyść strączków, unikanie smażenia i pieczenia, wyeliminowanie produktów wysoko przetworzonych, które zawierają konserwanty, sztuczne barwniki i aromaty.
U pacjentów z RZS zaobserwowano ustępowanie objawów bólowych stawów po wdrożeniu dobrze zbilansowanej diety wegańskiej, wegetariańskiej lub nieprzetworzonej diety roślinnej. Pacjentom chorującym na dnę moczanową zaleca się ograniczenie w diecie puryn i fruktozy, picia alkoholu (głównie piwa) i picie wody (2-3 litry dziennie). Co oznacza dieta niskopurynowa? Jest to sposób odżywiania ograniczający czerwone mięso, podroby, ryby i owoce morza oraz tłuszcze zwierzęce w tym tłusty nabiał. Niektóre źródła podają, że w zaostrzeniach choroby należy ograniczyć strączki i warzywa kapustne. Badania w tek kwestii nie są jednak jednoznaczne.
