Ząbkowanie – kiedy się zaczyna, jak rozpoznać objawy?

Spis treści:

1. Ząbkowanie – objawy
2. Kalendarz ząbkowania – kiedy się zaczyna?
3. Ząbkowanie – kolejność wychodzenia zębów
4. Bolesne ząbkowanie – jak pomóc dziecku?
5. Sposoby na ząbkowanie
6. Od czego mogą się psuć zęby mleczne?

Ząbkowanie – objawy

Każde dziecko rozwija się w innym tempie i dlatego ząbkowanie również jest procesem indywidualnym dla każdego malucha – u jednych zaczyna się wcześniej, u innych znacznie później. Podobnie jest z objawami. Wiele z nich jest „książkowych”, co nie oznacza, że muszą wystąpić u każdego dziecka. Co więcej – spora grupa dzieci nie przejawia żadnych objawów ząbkowania, a jedyną zmianę widać po zajrzeniu im do buzi – wówczas dają się zauważyć małe, białe kreseczki, natomiast z zachowania nie wynika kompletnie nic.

Jednak zdecydowana większość rodziców jest gotowa zmierzyć się z procesem ząbkowania jako czymś bolesnym i wyjątkowo nieprzyjemnym, zarówno dla malucha, jak i dla nich.

Warto wiedzieć, że ząbkowanie zaczyna się znacznie wcześniej niż z chwilą pojawienia się widocznych zalążków zębów w buzi dziecka, a do tego nie ma charakteru ciągłego i towarzyszą mu przerwy. Czas wyrzynania zęba od momentu wyczuwania go przez tkankę dziąsła aż do całkowitego wyrznięcia korony wynosi średnio 2 miesiące. Zęby rosną w tempie około 0,7mm na miesiąc. To, jak przebiega cały proces, jak szybko i jakie towarzyszą temu objawy, uzależnione jest między innymi od czynników genetycznych (uważa się, że w 70% proces wyrzynania zębów zależy właśnie od genetyki) i środowiskowych.

Spektrum zjawisk dotyczących ząbkowania jest dość szerokie i nie zawsze oczywiste. Istnieje jednak kilka takich, które zazwyczaj towarzyszom procesowi wyrzynania się zębów. Rodzice powinni zwrócić uwagę na:

• Wzmożone ślinienie, często prowadzące do podrażnień i owrzodzeń w obrębie jamy ustnej.
• Wkładanie przez dziecko rąk i różnych przedmiotów do buzi, związane z potrzebą stymulacji i łagodzenia swędzenia dziąseł.
• Rozpulchnione, zaczerwienione dziąsła niemowlaka przy ząbkowaniu.
• Wrażliwość dziąseł na kontakt z przedmiotami i dłońmi.
• Drażliwość, nerwowość, złe samopoczucie, nadmierna płaczliwość.
• Osłabiony apetyt.

Ząbkowaniu może towarzyszyć podwyższona temperatura ciała w związku z zapaleniem dziąseł. W badaniach Isabelle Peretz w grupie 585 dzieci w wieku 4–36 miesięcy stwierdzono występowanie ślinienia (15%), biegunek (13%), ślinienia się i biegunki (8%), gorączki lub gorączki z biegunką (8%). Biegunka występowała częściej u chłopców. Objawy ogólnoustrojowe najczęściej towarzyszyły wyrzynaniu zębów siecznych, czyli okresowi niemowlęcemu, co sugeruje znaczenie niedojrzałości układu immunologicznego w tym okresie.

Może mieć to związek z utratą przez niemowlę przeciwciał, które tworzyły jego wrodzoną odporność – co następuje naturalnie akurat około 6 miesiąca życia – w związku z czym organizm staje się bardziej podatny na infekcje, a dodatkowo jest osłabiony przez bolesne ząbkowanie oraz narażony na bakterie pochodzące z przedmiotów wkładanych do ust.

Do nietypowych objawów ząbkowania należą ciągnięcie się dziecka za uszy, wynikające z promieniowania bólu w ich okolice, problemy skórne (grudkowata wysypka na brzuchu i plecach), kaszel i katar.

Przeczytaj: Brzydki zapach z ust u niemowlaka, co może oznaczać?

Kalendarz ząbkowania – kiedy się zaczyna?

Zakłada się, że u większości dzieci proces ząbkowania rozpoczyna się w wieku 4–6 miesięcy. Nie ma jednak żadnej reguły – dziecko może pozostać bezzębne nawet do roku życia. Jeśli jednak po tym czasie nic nie wskazuje na ząbkowanie – należy wybrać się na konsultacje z pediatrą.

Proces ząbkowania powinien trwać do skończenia przez dziecko około 2,5 roku.

Należy jednak pamiętać, że kalendarz ząbkowania jest indywidualny dla każdego dziecka i wszelkie porównania swojej pociechy do innych maluchów nie mają sensu. Brak zębów według „książkowych wskazówek” nie powinien być powodem do niepokoju, jeśli jednocześnie nie są zauważalne żadne nieprawidłowości w jego rozwoju.

Ząbkowanie – kolejność wychodzenia zębów

To, w jakiej kolejności wychodzą dziecku ząbki, również jest zależne od indywidualnych predyspozycji, ale zazwyczaj schemat jest zbliżony:

• W 5–10 miesiącu wychodzą dwa dolne siekacze przyśrodkowe (dolne jedynki)
• W 7–12 miesiącu wychodzą górne siekacze przyśrodkowe (górne jedynki)
• W 8–13 miesiącu wychodzą górne i dolne siekacze boczne (górne i dolne dwójki)
• W 12–18 miesiącu wychodzą górne i dolne pierwsze trzonowce
• W 15–24 miesiącu wyrzynają się dolne i górne kły
• W 21–36 miesiącu górne i dolne drugie trzonowce

Czy należy się martwić, jeśli ząbkowanie przebiega według innej kolejności? Zdecydowanie nie! Wszelkie zjawiska towarzyszące ząbkowaniu zależą od wielu czynników i również kolejność wychodzenia zębów może być inna niż w przypadku dzieci znajomych. Należy jednak kontrolować ten proces i w razie wątpliwości udać się do lekarza.

Bolesne ząbkowanie – jak pomóc dziecku?

Rodzice, których maluch doświadcza bolesnego i nieprzyjemnego ząbkowania, muszą uzbroić się w cierpliwość i empatię. Dyskomfort jest zupełnie naturalny i to oczywiste, że dziecko jest rozdrażnione. Z pewnością nie robi tego na złość, nie wymusza, nie manipuluje, by je ciągle nosić i przytulać. Naprawdę potrzebuje wtedy bliskości i zrozumienia, ponieważ nie ma świadomości, że ból – który jest jak najbardziej prawdziwy – i wszelkie nieprzyjemności w końcu przeminą.

Warto również wcześniej zaopatrzyć się w odpowiednie gadżety, które mogą ułatwić dziecku ząbkowanie. Kiedy zauważy się, że maluch zaczyna pchać do buzi wszystko, co przed nim nie ucieka – można podać mu odpowiednie gryzaki, np. żelowe, wcześniej schłodzone, które przyniosą ulgę bolącym dziąsłom. Należy również pamiętać o tym, by buzia dziecka pozostawała sucha. Nadmiar śliny może powodować problemy skórne wokół ust, które dodatkowo będą dla dziecka nieprzyjemne. Leki na ząbkowanie mają zwykle postać żelu, maści na dziąsła. Stosować można również syropy przeciwgorączkowe i przeciwbólowe dla dzieci.

Warto masować dziecku dziąsła specjalnymi nakładkami na palec, co z pewnością przyniesie mu ulgę.

Sprawdź: Bolesne ząbkowanie – sprawdzone sposoby

Sposoby na ząbkowanie

Jeśli dziecko wyjątkowo się męczy podczas ząbkowania i nie pomaga mu masaż czy gryzaki, można sięgnąć po specjalistyczne preparaty, które działają przeciwzapalnie oraz przeciwbólowo. Może to być żel na ząbkowanie, który nie zawiera cukru ani konserwantów, alkoholu oraz środków miejscowo znieczulających, o przyjemnym smaku i zapachu lub maść na ząbkowanie ze środkiem znieczulającym w przypadku, kiedy dziecko wyjątkowo cierpi.

Dowiedz się więcej: Co na ząbkowanie? Rodzaje preparatów

Wielu rodziców zastanawia się, od kiedy myć dziecku zęby mleczne i czy trzeba to robić, kiedy ledwo co widać w buzi. Odpowiedź jest jednoznaczna i stanowcza – TAK, o zęby dziecka należy dbać jeszcze zanim się pojawią! W sklepach dostępne są specjalne nakładki z sylikonowymi wypustkami, które rodzic zakłada na palec i którymi może przemywać dziąsła dziecka, co przyniesie kilka korzyści:

• Zapewni odpowiednią higienę jamy ustnej, co jest szczególnie ważne w chwili, kiedy dziecko zaczyna spożywać stałe pokarmy, a więc zazwyczaj w okresie ząbkowania.
• Przyzwyczai to stymulacji w jamie ustnej, dzięki czemu dziecko będzie gotowe na późniejsze mycie zębów.
• Przyniesie ulgę bolącym dziąsłom poprzez przyjemny masaż.

Zanim u dziecka pojawią się zęby, nie trzeba korzystać z żadnej pasty do zębów – wystarczy bowiem sama woda – ale rytuał mycia powinien być przeprowadzany codziennie, aby dziecko do niego przywykło i traktowało go jako coś oczywistego. Natomiast o zęby mleczne można dbać już z pomocą odpowiedniej pasty, dedykowanej najmłodszym.

Wraz z pojawieniem się pierwszym zębów mlecznych należy również udać się na pierwszą wizytę stomatologiczną z dzieckiem w celu sprawdzenia, czy cały proces przebiega pomyślnie oraz czy zęby są zdrowe. Niestety, w niektórych przypadkach nawet pierwsze ząbki wymagają leczenia i należy je podejmować. Zęby mleczne się leczy, co więcej – powinno się to robić, ponieważ nieleczone problemy mogą przejść na późniejsze zęby stałe.

Warto wiedzieć: Jak myć zęby niemowlaka, jaka pasta do zębów dla niemowląt?

Od czego mogą się psuć zęby mleczne?

Mogłoby się wydawać, że psucie się zębów mlecznych to abstrakcyjne pojęcie – w końcu ząbkujące maluchy nie mają jeszcze zbyt bogatej diety, więc nie trzeba się martwić o zbyt dużą ilość bakterii. Tymczasem to bardzo błędne myślenie, ale częste, co prowadzi do późniejszych problemów. Od czego psują się pierwsze ząbki?

• Nieodpowiednia dieta, zawierająca m.in. cukier, sprzyjający rozwojowi bakterii i próchnicy, przy czym nie chodzi wyłącznie o cukier dodawany, ale także o ten naturalnego pochodzenia, np. z owoców.
• Zaniedbanie higieny jamy ustnej u dziecka i traktowanie zębów mlecznych jako czegoś, co „i tak wypadnie”.
• Nocne jedzenie i picie napojów innych niż woda, zasypianie z butelką, częste picie z butelki i jednocześnie nieodpowiednia dbałość o jej czystość (próchnica butelkowa).

Podobnie jak na proces ząbkowania, tak i na jakość zębów (i ewentualne wady uzębienia) i ich kolor również ma wpływ również genetyka. Warto jednak dbać o jamę ustną malucha już od pierwszych dni jego życia, co pozwoli w przyszłości łatwiej nabyć zdrowe i prawidłowe nawyki higieniczne, jak i przede wszystkim może wspomóc rozwój zdrowych, mocnych zębów.

Warto wiedzieć, że zaburzenia ząbkowania, jego wyjątkowo agresywny przebieg czy towarzyszące mu infekcje (np. wysoka gorączka) mogą świadczyć o istnieniu procesu chorobowego lub wadzie genetycznej. W razie wszelkich wątpliwości należy skonsultować się ze specjalistą. Także przed użyciem specjalistycznych środków należy zasięgnąć opinii pediatry. Powinny być one również wykorzystywane dopiero w chwili, kiedy inne środki łagodzące – gryzarki, masowanie – nie przynoszą dziecku żadnej ulgi.

Weryfikacja merytoryczna: położna, mgr Jolanta Rusin

Bibliografia