Duszności u dziecka – jak je rozpoznać i reagować?

Spis treści:

1. Czym charakteryzują się duszności u dzieci – objawy
2. Rodzaje duszności u dzieci
3. Duszności – przyczyny problemu u najmłodszych
4. Atak duszności – co robić?
5. Diagnostyka i leczenie duszności u dziecka

Czym charakteryzują się duszności u dzieci – objawy 

Objawy duszności u dzieci różnią się w zależności od wieku. U najmniejszych dzieci oprócz oczywistych objawów duszności może wystąpić niepokój i niechęć do jedzenia. Starsze dzieci często przyjmują również pozycje ułatwiające im oddychanie, na przykład próbują siedzieć lub podpierać się rękoma.  

Kup w aptece: Inhalatory dla dzieci

Duszności u niemowląt 

U niemowląt duszność narasta szybko, dlatego szczególnie u tych pacjentów bardzo ważna jest niezwłoczna reakcja i odpowiednie leczenie. Niemowlęta mają mniej sprawne mechanizmy adaptacyjne niż starsze dzieci. Wśród objawów duszności w tej grupie pacjentów występują: 

• tachykardia (przyśpieszona akcja serca),  

• tachypnoe (zwiększona liczba oddechów),  

• wysiłek oddechowy objawiający się zaciąganiem skrzydełek nosa, wciąganiem przestrzeni międzyżebrowych, zapadaniem się dołka jarzmowego oraz przestrzeni pod i nad obojczykami.  

Przy bardzo nasilonej duszności występują wzmożone ruchy klatki piersiowej, postękiwanie dziecka oraz sinica, która najczęściej początkowo widoczna jest dookoła ust. 

Przeczytaj: Budowa płuc, sposób działania, choroby płuc

Duszności u starszych dzieci i nastolatków 

Starsze dzieci przy duszności mają problemy z mówieniem, ponieważ muszą przerywać zdania, aby wziąć wdech, szukają wygodnych pozycji ułatwiających oddychanie, takich jak pochylenie do przodu czy podpieranie się rękoma. 

Rodzaje duszności u dzieci 

Duszność występuje, gdy do organizmu jest dostarczana niewystarczająca dla prawidłowego funkcjonowania ilość tlenu. W zależności od czynnika powodującego duszność może do niej dojść na kilka sposobów. Tlen, składnik powietrza, dostaje się do płuc przez drogi oddechowe – krtań i tchawicę, dalej do oskrzeli i drobnych oskrzelików, aż do pęcherzyków płucnych, gdzie dochodzi do wymiany gazowej. Dwutlenek węgla jest usuwany z organizmu, a tlen dostaje się przez ścianki pęcherzyków płucnych do drobnych naczyń krwionośnych, skąd wraz z krwią (po związaniu się z hemoglobiną) zostaje rozprzestrzeniony po organizmie. Zaburzenia przepływu tlenu w powyższej ścieżce mogą prowadzić do duszności z powodu: 

• utrudnienia przepływu powietrza przez drogi oddechowe,  

• nieefektywnej wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych,  

• nieprawidłowej akcji serca,  

• niewystarczającego przepływu krwi,  

• zbyt małej liczby erytrocytów (krwinek czerwonych przenoszących tlen), 

• chorób utrudniających połączenie tlenu z erytrocytami.  

Duszność można również podzielić na: 

• duszność spoczynkową, która – jak nazwa wskazuje – objawia się nawet przy spoczynku; taki rodzaj duszności jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ oznacza znaczne jej nasilenie i wymaga szybkiej reakcji; 

• duszność wysiłkową, występującą podczas aktywności fizycznej. 

Przeczytaj: Rodzaje zapalenia płuc

Duszności – przyczyny problemu u najmłodszych  

U dzieci najczęściej obserwuje się duszność w przebiegu infekcji dróg oddechowych: 

• górnych: zapalenie krtani, nagłośni, 

• dolnych: zapalenie oskrzelików, oskrzeli, płuc. 

Jedną z najgroźniejszych sytuacji jest szybko narastająca duszność, która może sugerować połknięcie ciała obcego blokującego dopływ powietrza, lub występująca po urazie, w wyniku którego nastąpiła odma płucna. Inną przyczyną szybko pojawiającej się duszności jest atak astmy oskrzelowej. 

Przewlekłe choroby płuc, ale również choroby z innych układów, na przykład sercowo-naczyniowego, nerwowo-mięśniowego, przy zaostrzeniu mogą powodować duszność. Do takich chorób należą mukowiscydoza, niedokrwistość, choroby śródmiąższowe płuc. 

U nastolatków duszność występuje również na podłożu psychicznym, na przykład w sytuacjach stresowych lub lękowych. 

Duszność występuje przy nasilonej aktywności fizycznej oraz może się pojawić w przypadku ograniczonej ilości tlenu w powietrzu – takie sytuacje są niezwykle rzadkie, na przykład na dużych wysokościach w górach.  

Warto wiedzieć: O czym  mogą świadczyć guzki na płucach?

Objawy towarzyszące duszności (gorączka, kaszel) 

Najczęstszą przyczyną duszności u dzieci są infekcje dróg oddechowych. Z tego powodu często towarzyszą jej ogólne objawy infekcyjne spowodowane walką układu odpornościowego z drobnoustrojami, takimi jak bakterie czy wirusy. Do tych dolegliwości należą: gorączka (często bardzo wysoka), kaszel, katar, uczucie rozbicia, bóle mięśni. 

Przeczytaj: Czy płuca bolą? Co powoduje ból płuc?

Atak duszności – co robić? 

Atak duszności najczęściej powinien być skonsultowany przez lekarza, który jest w stanie ocenić nasilenie duszności oraz zalecić niezbędne leczenie lub dalszą diagnostykę.  

Jeżeli zauważymy u dziecka objawy alarmujące, należy wezwać pogotowie ratunkowe. Do tych symptomów należą: nasilony wysiłek oddechowy, bardzo przyśpieszony oddech lub sinica. 

W przypadku mało nasilonej duszności w przebiegu infekcji możemy sami pomóc naszemu dziecku. Podstawą jest zadbanie o utrzymanie warunków jak najbardziej sprzyjających prawidłowemu oddechowi dziecka. Pamiętajmy, aby wietrzyć mieszkanie i dbać o odpowiednie nawilżenie powietrza. Dziecko powinno być ubrane w sposób nieograniczający swobodnych ruchów. Należy zapewnić drożność dróg oddechowych, na przykład oczyszczając nos z kataru. Niezwykle ważne jest nawodnienie dziecka, ponieważ podczas infekcji organizm dużo szybciej traci wodę.  

Jeżeli dziecko ma rozpoznaną astmę, a nagłe pojawienie się duszności nasuwa podejrzenie jej ataku, należy podać doraźny lek rozkurczający oskrzela. Pamiętajmy, aby zawsze mieć przy sobie doraźne leki rozszerzające oskrzela, jeśli nasze dziecko jest astmatykiem. Ważne, aby zarówno osoby z otoczenia dziecka, jak i ono samo, umiały skutecznie zastować lek w razie konieczności. 

Pilnej interwencji wymaga duszność spowodowana przedostaniem się ciała obcego do dróg oddechowych. W takiej sytuacji należy ułożyć dziecko głową w dół i wykonać do pięciu uderzeń w plecy nadgarstkiem jednej ręki w okolicę między łopatkami dziecka. U starszego dziecka uderzenia należy wykonywać w pozycji pochylonej do przodu. Jeżeli uderzenia w okolicę międzyłopatkową są nieskuteczne, a dziecko jest nieprzytomne, u niemowlęcia należy wykonać uciśnięcia klatki piersiowej, a u starszych dzieci uciśnięcia nadbrzusza (rękoczyn Heimlicha). 

Diagnostyka i leczenie duszności u dziecka 

Diagnostyka duszności jest bardzo szeroka i zależy od wywiadu, czasu, kiedy się pojawiła, jak przebiega i czy towarzyszą jej inne objawy. 

Podczas wizyty lekarskiej ocenia się podstawowe parametry życiowe (liczbę oddechów, rytm serca, ewentualnie saturację, czyli wysycenie krwi tlenem) oraz osłuchuje płuca. W zależności od podejrzewanej przyczyny duszności oraz od stanu klinicznego dziecka wykonuje się badania z krwi lub badania obrazowe, takie jak RTG klatki piersiowej. 

Przy przyczynach infekcyjnych zaleca się leczenie objawowe, czyli stosowanie leków przeciwgorączkowych i wziewnych oraz utrzymanie odpowiednich warunków otoczenia, a w razie konieczności antybiotyk. 

Przy zaostrzeniu astmy oskrzelowej stosuje się leki rozkurczające oskrzela, a następnie – jeżeli duszność występuje zbyt często – zmienia się leczenie kontrolujące chorobę.  

W ciężkich przypadkach duszności wymagana może być hospitalizacja i dokładniejsza diagnostyka bądź zastosowanie bardziej zaawansowanego leczenia, jak podawanie tlenu. 

Bibliografia