Próchnica zębów pod lupą – rodzaje, leczenie, profilaktyka

Spis treści:

1. Czym właściwie jest próchnica i co ją wywołuje?
2. Higiena jamy ustnej a powstawanie próchnicy
3. Klasyfikacja i rodzaje próchnicy
4. Jak wygląda próchnica – objawy
5. Próchnica zębów mlecznych a stałych – czym się różnią?
6. Jak pozbyć się próchnicy – leczenie
7. Jak zapobiec próchnicy – profilaktyka
8. Jakie mogą być skutki nieleczonej próchnicy?
9. Próchnica zębów – warto wiedzieć

Czym właściwie jest próchnica i co ją wywołuje?

Próchnica jest wieloczynnikową, przewlekłą chorobą infekcyjną. Przenosi się ona w sposób transmisyjny. Jej rozwój wynika z zaburzenia równowagi między procesami demineralizacji i remineralizacji twardych tkanek zęba. Dotyczy ona osób w każdym wieku – od najmłodszych pacjentów z mlecznym uzębieniem, po seniorów z dojrzałymi zębami stałymi.

Sprawdź oferty: Akcesoria do higieny jamy ustnej

Do trzech podstawowych elementów wpływających na rozwój próchnicy należą:

• obecność próchnicotwórczych bakterii,

• obecność węglowodanów w jamie ustnej,

• czas (im dłużej bakterie i cukry współegzystują, tym większego ryzyko powstania próchnicy).

Najważniejszą rolę w progresji choroby odgrywają codzienna dieta oraz higiena. Dostarczane z pożywieniem cukry w środowisku jamy ustnej ulegają transformacji w kwasy. Dzieje się tak przy udziale bakterii obecnych na co dzień w pokrywającym zębie biofilmie oraz płytce nazębnej. Powstałe kwasy powodują demineralizację szkliwa i zębiny, co stanowi pierwszy krok do dalszego rozwoju próchnicy zębów.

Przeczytaj: Czym i jak czyścić język

Higiena jamy ustnej a powstawanie próchnicy

Nieprawidłowa higiena jamy ustnej również nie pozostaje obojętna na rozwój wziętej pod lupę choroby. Codzienne szczotkowanie zębów powinno stanowić rutynę dla każdego z nas. Niestety średnio co druga osoba zapomina o myciu zębów rano lub wieczorem. Znaczna mniejszość do swoich nawyków włączyła płukanie jamy ustnej specjalnie przeznaczonym do tego preparatem lub oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych przy zastosowaniu dentystycznej nici. Brak regularnego usuwania płytki bakteryjnej prowadzi do jej nagromadzenia i rozwoju kamienia nazębnego. Obie te struktury są siedliskiem kolonii bakteryjnych, których obecność z kolei prowadzi do szybkiej demineralizacji tkanek twardych zęba i inicjuje rozwój próchnicy. Indywidualna mobilizacja i samozaparcie pozwolą na ograniczenie ryzyka rozwoju choroby próchnicowej. Przyniesie to korzyść nie tylko dla zdrowia, ale wpłynie także pozytywnie na stan naszego portfela – w końcu najtańszą formą leczenia jest właśnie profilaktyka!

Przeczytaj również: Parodontoza – przyczyny, leczenie, zapobieganie

Na rozwój omawianej choroby wpływ może mieć także czynnik genetyczny. Badania naukowe wskazują, że mutacje w obrębie niektórych genów powodują zmiany w strukturze szkliwa. Obniżają one jego jakość i twardość, co niekorzystnie wpływa na zdrowie naszych zębów i zwiększa podatność na rozwój próchnicy.

Klasyfikacja i rodzaje próchnicy

Próchnicę można podzielić ze względu na lokalizację na powierzchni zęba, miejsce występowania, przebieg, a także obraz kliniczny.

Ze względu na lokalizację wyróżniamy:

• próchnicę bruzd i dołków,

• próchnicę powierzchni gładkich,

• próchnicę powierzchni stycznych.

Ze względu na miejsce występowania wyróżniamy:

• próchnicę szkliwa,

• próchnicę zębiny,

• próchnicę korzenia.

Ze względu na przebieg wyróżniamy:

• próchnicę ostrą,

• próchnicę przewlekłą,

• próchnicę zatrzymaną.

Ze względu na obraz kliniczny wyróżniamy:

• próchnicę wtórną,

• próchnicę atypową,

• próchnicę okrężną,

• próchnicę ukrytą,

• próchnicę kwitnącą,

• próchnicę butelkową.

Istotną rolę w ocenie próchnicy odgrywa także klasyfikacja przyjęta przez WHO. Wyróżnia ona 4 stadia próchnicy, w zależności od zaawansowania zmian chorobowych:

• stadium D1 – próchnica początkowa (zmiana nie wymaga leczenia),

• stadium D2 – próchnica powierzchowna (niewielki ubytek wymagający leczenia zachowawczego),

• stadium D3 – próchnica średnia (demineralizacja obejmuje zębinę, wymaga leczenia zachowawczego),

• stadium D4 – próchnica głęboka (bardzo głęboka próchnica, od miazgi zęba oddziela ją jedynie cienka warstwa zdrowej zębiny, wymaga leczenia zachowawczego).

Przeczytaj również: Brzydki zapach z ust – halitoza – przyczyny i metody zwalczania

 Jak wygląda próchnica – objawy

Na samym początku próchnica przedstawia się jako niepozorna biała plama. Stadium to jest przez większość osób zupełnie niezauważalne. Dopiero profesjonalne badanie stomatologiczne pozwala dostrzec brak przezierności podejrzanego obszaru lub utratę ciągłości szkliwa, widoczną przy pomocy lup czy mikroskopu.

Innym bardzo typowym dla próchnicy objawem jest wzmożona wrażliwość na bodźce: ciepłe, zimne, słodkie lub słone. Większości pacjentom dyskomfort odczuwany przy piciu schłodzonych napojów czy jedzeniu słodkich lodów kojarzy się z nadwrażliwością, a nie z próchnicą zębów. Wyłącznie dokładne badanie w gabinecie stomatologicznym może ukazać, że przyczyna problemu leży w obecności ubytku twardych tkanek zęba.

Do najbardziej typowego obrazu próchnicy należy ciemne przebarwienie – od żółtego, przez brązowy, aż po czarny. Lokalizuje się ono zwykle w zagłębieniach anatomicznych, czyli bruzdach i dołkach. Najczęściej zauważamy je w obrębie zębów bocznych trzonowych. To właśnie z takimi, zwykle już bardzo rozległymi, ubytkami próchnicowymi zgłaszamy się do gabinetów stomatologicznych.

Analizowaną chorobę zwiastować może także problem przykrego zapachu z ust. Rozwijające się w ubytkach próchnicowych kolonie bakteryjne powodują rozkład zalegających resztek pokarmowych. Towarzyszy mu wydzielanie się gazów o przykrej woni, które mylnie mogą być uznane za halitozę.

Próchnica zębów mlecznych a stałych – czym się różnią?

Próchnica w zębach mlecznych przebiega nieco inaczej niż w zębach stałych. Mleczaki charakteryzują się inną budową od ich stałych następców – mają one znacznie cieńszą warstwę szkliwa i zębiny, ich komora natomiast jest bardzo duża. Taka struktura powoduje, że są one bardziej narażone na infekcje bakteryjne. Drobnoustroje w krótkim czasie mogą wnikać do miazgi. Taka anatomia sprawia, że rozwój próchnicy jest niezwykle szybki. Często też przebiega on w sposób bezobjawowy, a moment pojawienia się dziecka w gabinecie jest już czasem zaostrzenia objawów. Dlatego też w przypadku zębów mlecznych bardzo istotna jest szybka interwencja. U najmłodszych pacjentów ubytek należy opracowywać już w stadium kredowobiałej plamy lub jasnożółtego przebarwienia. Usunięcie demineralizacji na takim poziomie pozwoli nie tylko zahamować infekcję, ale też uchroni dziecko przed zbędnymi dolegliwościami związanymi z leczeniem głębokich ubytków.

Przeczytaj również: Jak myć zęby niemowlaka, jaka pasta do zębów dla niemowląt?

 Jak pozbyć się próchnicy – leczenie

Leczenie próchnicy wymaga wizyty w gabinecie stomatologicznym. Profesjonalne badanie przeprowadzone przez lekarza dentystę pozwala na określenie zaawansowania oraz rozległości choroby próchnicowej. Procedura lecznicza polega na usunięciu próchnicowo zmienionych tkanek zęba przy użyciu specjalnie przystosowanych do tego narzędzi maszynowych. Powstały w ten sposób ubytek zostaje wypełniony materiałem kompozytowym, imitującym wygląd naturalnych tkanek zęba.

Ile kosztuje leczenie próchnicy – czy jest dostępne w ramach NFZ?

Leczenie próchnicy może odbywać się w gabinetach świadczących usługi w ramach kontraktu z NFZ lub w placówkach prywatnych. Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje leczenie próchnicy zlokalizowanej wyłącznie w obrębie zębów przednich, tj. od kła do kła. Dostępne w ramach umowy plomby wykonane są z chemoutwardzalnego materiału przeznaczonego dla dorosłych pacjentów. Dzieciom natomiast przysługują wypełnienia wykonane z szybkoschnącego światłoutwardzalnego materiału kompozytowego.

Leczenie prywatne próchnicy wiąże się z kosztami, które musimy pokryć z własnej kieszeni. Widełki cenowe są dość duże – koszt zabiegu wynosi od 150 do 350 zł. Cena ta uzależniona jest przede wszystkim od lokalizacji gabinetu (usługi stomatologiczne w większych miastach są droższe od tych wykonywanych w mniejszych miejscowościach), doświadczenia i dorobku naukowego lekarza dentysty, a także rozległości ubytku próchnicowego.

 Jak zapobiec próchnicy – profilaktyka

Zapobieganie próchnicy jest najprostszą oraz najtańszą formą walki z tą chorobą. Codzienna, dokładna higiena jamy ustnej, połączona z regularnymi wizytami w gabinecie stomatologicznym, są szansą na utrzymanie zdrowia zębów na optymalnym poziomie przez kolejne lata.

W profilaktyce bardzo ważną rolę odgrywa dobór odpowiednich preparatów wykorzystywanych w codziennej higienie. Najważniejsze jest to, aby zawierały one w swoim składzie związki fluoru. Pierwiastek ten odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu i walce z próchnicą zębów. Łączy się on z elementami szkliwa, tworząc związki nazywane fluoroapatytami. Cechują się one niezwykłą odpornością na działanie kwasów bakteryjnych. Fluor zawarty jest zarówno w pastach do zębów, jak i w dostępnych płynach do płukania jamy ustnej, które stanowią idealne uzupełnienie codziennej higieny. Wdrożenie nawyku płukania jamy ustnej po posiłku znacząco zmniejsza ryzyko zalegania płytki nazębnej oraz inicjacji procesu demineralizacji szkliwa. Należy pamiętać także o dodatkowych elementach higienicznych, tzn. nici dentystycznej, szczoteczkach międzyzębowych, a także szczotce do czyszczenia języka. Przyrządy te są niezbędne do uzyskania czystości w miejscach, które są nieosiągalne dla włókien szczoteczki do zębów.

Jakie mogą być skutki nieleczonej próchnicy?

Nieleczona próchnica zębów może powodować penetrację bakterii do najgłębiej położonych tkanek zęba, czyli miazgi. Inicjują one rozwój stanu zapalnego tkanki, który z biegiem czasu może spowodować jej obumarcie (martwicę miazgi). Sytuacja taka wymaga wdrożenia specjalistycznego leczenia endodontycznego, potocznie nazywanego leczeniem kanałowym. Pozwala ono na doszczętne usunięcie zainfekowanych tkanek, zarówno z komory zęba, jak też z jego systemu kanałowego. Leczenie kanałowe jest szansą na utrzymanie zęba w zdrowiu przez kolejne lata.

W skrajnych przypadkach proces próchnicowy jest na tyle zaawansowany, że jedyną opcją leczenia jest ekstrakcja, czyli usunięcie zęba. To najczarniejszy scenariusz, który w dzisiejszej dobie dotyczy najbardziej ekstremalnych sytuacji. Niestety rozwijająca się przez lata infekcja próchnicowa może wywołać nie tylko defekty estetyczne, ale także poważne zmiany w obrębie okołowierzchołkowych tkanek zęba, a także tkanki kostnej. Decyzja o usunięciu jest wówczas najlepszym rozwiązaniem.

Próchnica zębów – warto wiedzieć

Próchnica zębów jest tematem, który kryje wiele ciekawostek. Obecna medycyna daje szansę na bardziej szczegółowe poznanie choroby, co rzuca nowe światło na jej etiologię. Coraz lepsza znajomość genezy próchnicy pozwala udzielić odpowiedzi na nurtujące od lat pytania…

 Czym jest infiltracja próchnicy?

Infiltracja próchnicy to minimalnie inwazyjna metoda leczenia choroby. Stosuje się ją przy początkowych zmianach demineralizacyjnych, które swoim zasięgiem obejmują całe szkliwo, maksymalnie sięgając do 1/3 zewnętrznej warstwy zębiny. Koncepcja leczenia opiera się na wypełnieniu powstałych na uszkodzonym szkliwie porowatości, przy zastosowaniu specjalnej żywicy światłoutwardzalnej. Wnika ona w puste przestrzenie, skutecznie je wypełniając i zapewniając ciągłość powierzchni. Do przeprowadzenia zabiegu stosuje się zestaw Icon. Wchodząca w jego skład żywica infiltrująca nie różni się barwą od szkliwa zęba, co zapewnia jego naturalny wygląd po przeprowadzonym zabiegu.

Kamień nazębny a próchnica – czy są ze sobą powiązane?

Obecność kamienia nazębnego jest w dużym stopniu związana z rozwojem choroby próchnicowej. Kamień to nic innego jak zmineralizowane złogi płytki nazębnej, w której obecne są liczne kolonie próchnicotwórczych bakterii. Odpowiadają one za procesy demineralizacyjne w obrębie twardych tkanek zęba. Ich efektem jest rozwój zmiany próchnicowej, którą w wielu przypadkach dostrzega się dopiero po usunięciu uporczywych złogów.

Czy próchnica jest zaraźliwa?

Próchnica zębów jest chorobą infekcyjną. Przenosi się zarówno z jednej osoby na drugą, jak i z zęba na ząb. W jej prewencji warto pamiętać o tym, by nie spożywać napojów z jednej butelki czy jednego kubka oraz aby zawsze mieć swoje sztućce. Warto zaznaczyć, że infekcyjność próchnicy tyczy się także dzieci. Wspólne jedzenie jednym kompletem sztućców lub – co gorsza – oblizywanie smoczka dziecka, mogą spowodować transmisję bakterii z naszej jamy ustnej do buzi maluch

Bibliografia