Nerki – gdzie są, jak bolą, co wspiera ich pracę?

Nerki to jeden z elementów układu moczowo-płciowego, który pełni jednocześnie funkcję wydalniczą, regulacyjną oraz endokrynną. Ten parzysty narząd oczyszcza ludzką krew nawet 300 razy dziennie. W ciągu doby przepływa przez niego nawet 1500 litrów płynów. Co warto wiedzieć o nerkach? 

Spis treści:

---

1. Nerki – gdzie są i jakie funkcje pełnią?
2. Choroby nerek
3. Dodatkowe objawy problemów z nerkami – co może niepokoić?
4. Jak leczyć nerki?
5. Jak poprawić pracę nerek żywieniem – dieta na nerki
6. Czego nie lubią nerki – tego lepiej unikać

Nerki – gdzie są i jakie funkcje pełnią? 

Nerki to parzysty narząd o kształcie przypominającym ziarno fasoli oraz ciemnobrunatnym kolorze ze względu na wysoką zawartość krwi w ich miąższu. Są ulokowane symetrycznie po obu stronach kręgosłupa bezpośrednio za żołądkiem i pod wątrobą – na styku ostatnich kręgów piersiowych i pierwszych kręgów lędźwiowych. 

Funkcje nerek obejmują: 

• produkcję moczu – poprzez filtrację krwi z organizmu usuwane są szkodliwe związki chemiczne, jak metabolity leków, kwas moczowy, ale też jony niektórych pierwiastków (m.in. magnez, potas). W ten sposób ciało chroni się przed zaburzeniem równowagi poszczególnych mikroelementów; 

• obniżenie ciśnienia krwi – wydalanie wody z organizmu powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego. W przypadku odwodnienia objętość moczu ulega zmniejszeniu, a sam płyn się zagęszcza; 

• produkcję niektórych hormonów – zwłaszcza reniny i aldosteronu, a także erytropoetyny, 

• wytwarzanie aktywnej postaci witaminy D3; 

• resorpcję składników z moczu, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. 

• Budowa nerek obejmuje szereg struktur, w tym korę, rdzeń, słup i moczowód oraz sieć naczyń krwionośnych zapewniających dopływ krwi do organu. Lekarze wyodrębniają pięć segmentów tętniczych nerki, z których każdy jest zasilany przez jedną gałąź. 

W mediach regularnie pojawiają się doniesienia o udanych akcjach przeszczepu nerki pobranej od żywego dawcy. Czy można żyć z jedną nerką? Tak, choć druga część parzystego narządu nie jest w stanie pracować ze zdwojoną intensywnością. Szacuje się, że wydajność pozostałej nerki pokrywa około 70-75% brakującego organu. 

Przeczytaj: Preparaty na układ moczowy i płciowy 

Choroby nerek 

Choroby nerek to bardzo szeroka grupa dolegliwości, spośród których każda jednostka ma swoją przyczynę i przebieg. Pomimo bardzo silnego unerwienia nie wszystkie schorzenia dotykające nerki muszą być bolesne. Zwłaszcza w przypadku chorób przewlekłych pacjenci przez długi czas nie dostrzegają problemu. Jakie są typowe choroby nerek? 

Niewydolność nerek 

Niewydolność nerek polega na upośledzeniu ich fizjologicznych funkcji w stopniu, który jest niemożliwy do skompensowania przez naturalne mechanizmy regulacyjne organizmu. Wyróżnia się przewlekłą chorobę nerek oraz ostre uszkodzenie nerek. 

Pierwsza przypadłość objawia się stopniowym spadkiem filtracji kłębuszkowej oraz wzrostem stężenia kreatyniny we krwi. Jej przyczyny mogą leżeć zarówno w upośledzeniu funkcjonowania samych nerek, jak i chorobie współtowarzyszącej, np. cukrzycy albo niektórych nowotworach. 

Ostre uszkodzenie nerek upośledza funkcjonowanie narządu nagle, nawet ciągu kilku godzin. Jego przyczyną może być np. uraz mechaniczny, spożycie substancji nefrotoksycznych albo zaburzenia krążenia. 

Torbiel na nerce 

Torbiel, zwana inaczej cystą to narośl wypełniona rzadkim lub gęstym płynem, która pojawia się na powierzchni nerki w różnych jej rejonach. Nie wszystkie torbiele są niebezpieczne, jeśli nie wykazują one objawów klinicznych pacjent zwykle poddawany jest jedynie okresowej diagnostyce obrazowej. 

W miarę rozrostu liczby lub objętości torbieli funkcje organu mogą ulec pogorszeniu. W takiej sytuacji niezbędne może okazać się nawet chirurgiczne ich usunięcie. 

Warto wiedzieć: Torbiel na nerce – czy to groźne? objawy, przyczyny, leczenie

Wielotorbielowatość nerek 

Zaawansowaną formą torbieli jest tzw. wielotorbielowatość nerek, która objawia się obecnością wielu narośli w korze i rdzeniu narządu. W przeciwieństwie do pojedynczych struktur te wielokrotne znacznie częściej powodują stany zapalne, niewydolność nerek, a nawet przepuklinę brzuszną. 

Zapalenie nerek 

Procesy zapalne mogą być wywołane przez wiele czynników – od złej diety, przez przewianie organizmu, aż po pierwsze zmiany zwyrodnieniowe. Zapalenie nerek powoduje namnażanie się przeciwciał oraz białych krwinek przede wszystkim w obrębie kłębuszków nerkowych, cewek lub tkance śródmiąższowej. 

Krótkotrwałe zapalenia zwykle nie są niebezpieczne dla organizmu i nie pozostawiają po sobie trwałych zmian. Utrzymujące się przez długi czas zapalenie zwykle jest oznaką rozwijającej się choroby i ważne jest, aby jak najszybciej ustalić jej przyczynę.

Przeczytaj: Kamienie nerkowe – objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Kamienie w nerkach 

Piasek w nerkach (określany również jako złogi w nerkach) powstaje, kiedy pacjent spożywa więcej określonych substancji niż wynosi ich próg rozpuszczalności. Chodzi przede wszystkim o szczawiany, fosforany i związki wapnia. Kamienie w nerkach mogą powstać w samej nerce, ale też przemieścić się do moczowodu lub pęcherza moczowego. Ich obecność wiąże się z bardzo silnym bólem określanym jako „kolka nerkowa”. Na piasek w nerkach ponad dwukrotnie częściej cierpią mężczyźni niż kobiety. 

Rak nerki 

Guz nerki występuje bardzo rzadko i stanowi zaledwie 3-4% wszystkich wykrywanych nowotworów złośliwych. Czynnikami, które zwiększają ryzyko jego pojawienia się jest m.in. palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, mała aktywność fizyczna, długotrwałe przyjmowanie środków przeciwbólowych. Choroba rzadko daje objawy kliniczne, dlatego u 4 na 10 pacjentów guz nerki jest diagnozowany przez przypadek. 

Dodatkowe objawy problemów z nerkami – co może niepokoić? 

Wiele objawów nerek jest specyficzne dla tego rodzaju dolegliwości, ale nie wszystkie. Dlatego osoby często nie wiedzą, na co zwrócić uwagę i kiedy zwrócić się o pomoc do lekarza. Charakterystyczne objawy chorych nerek mogą obejmować np.: 

• zmiany zabarwienia moczu lub pienienie się wydalanego płynu; 

• ból lub pieczenie podczas oddawania moczu; 

• znacząca zmiana ilości oddawanego moczu (wzrost, spadek lub nawet jego zatrzymanie); 

• opuchlizna nóg (przede wszystkim w godzinach porannych); 

• bóle w dolnym rejonie pleców; 

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi. 

• Objawy problemów z nerkami, które trudno powiązać z chorobami tego narządu to także nudności i wymioty, bóle głowy, senność, brak apetytu, zaburzenia uwagi. 

Jak leczyć nerki? 

Leczenie nerek należy zacząć na jak najwcześniejszym etapie rozwoju choroby, Im mniej trwałych zmian powstało w organizmie, tym większa szansa, że chorobę uda się wyleczyć całkowicie, bez późniejszych powikłań. Proces leczenia zwykle przebiega wielokierunkowo. 

Lekarz od nerek – nefrolog 

Pierwszym działaniem powinna być wizyta u nefrologa. To lekarz, który specjalizuje się w rozpoznawaniu, diagnozie i leczeniu chorób nerek. Pacjent, który był już wcześniej leczony powinien zabrać ze sobą kompletną dokumentację medyczną, którą specjalista przeanalizuje podczas wizyty. Jeśli choroba nerek zdarza się po raz pierwszy, lekarz zacznie od przeprowadzenia wywiadu, ustali objawy występujące u pacjenta oraz zapyta o historię podobnych chorób w rodzinie. 

W celu postawienia jednoznacznej diagnozy nefrolog zleci przeprowadzenie kompletu badań. Należy je przeprowadzić jak najszybciej, dzięki temu chory będzie mógł rozpocząć leczenie. 

Badanie nerek 

Nerki można badać na kilka sposobów. Podstawowe działania obejmują badanie moczu ogólne i specjalistyczne. To pierwsze polega na zbadaniu fizykochemicznych właściwości płynu oraz zawartych w nim elementów morfotycznych (np. białych ciałek krwi). Podstawowe badanie moczu można zlecić w wielu przychodniach i jest ono tanie. 

Specjalistyczne badanie moczu obejmuje szereg parametrów takich, jak stężenie elektrolitów, obecność w płynie hormonów lub białek specyficznych, np. białka Bence’a-Jonesa służącego jako marker nowotworowy. 

Poza analizą moczu można też przeprowadzić badanie nerek z krwi pod kątem substancji wydalanych do organizmu przez chory narząd. Obecność we krwi kreatyniny, mocznika lub kwasu moczowego, przy jednoczesnym ograniczeniu ich udziału w moczu może świadczyć o upośledzeniu funkcji filtracyjnej nerek, podobnie jak zaburzenia elektrolitów lub wzrost poziomu albuminy w surowicy. 

Do typowych badań obrazowych należy USG nerek. Analizując obraz lekarz jest w stanie ocenić kształt i rozmiar narządu oraz prawidłowość przepływu krwi. U osób chorych przeprowadza się również urografię (w celu oceny prawidłowości funkcjonowania dróg moczowych) oraz tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. 

Badania obrazowe można przeprowadzać z kontrastem lub bez. Kontrast, określany inaczej jako środek cieniujący, to substancja podawana choremu doustnie lub dożylnie, która powoduje „wyostrzenie” obrazu badanego obszaru i daje możliwość dokładniejszej oceny danej tkanki. Wyróżnia się wiele rodzajów kontrastu, ale najczęściej stosuje się te oparte na solach baru i jodu. 

U chorego można przeprowadzić również biopsję, czyli pobranie fragmentu tkanki do badań laboratoryjnych. Tę metodę stosuje się przede wszystkim w sytuacji ryzyka ostrego uszkodzenia nerki. 

Leki na nerki 

W przypadku dolegliwości bólowych zaleca się przyjmowanie ogólnodostępnych NLPZ na bazie paracetamolu, ibuprofenu lub ketoprofenu. Pomocniczo można też stosować leki rozkurczowe na bazie: 

• drotaweryny – działa rozkurczająco m.in. na mięśnie gładkie układu moczowo-płciowego; 

• butylobromku hioscyny – stosowanym.in. w leczeniu kolki nerkowej oraz skurczów pęcherza. 

Domowe sposoby na ból nerki 

Oprócz leków OTC (dostępnych bez recepty) osoby chore mogą uśmierzyć ból stosując domowe sposoby. Są to głównie napary ziołowe, które delikatnie poprawiają pracę narządu. Zioła na nerki to np.: 

• skrzyp polny, pokrzywa, mniszek lekarski, rdest ptasi – działają moczopędnie i zapobiegają powstawaniu kamieni nerkowych; 

• krwawnik, borówka brusznica, liść brzozy – działają detoksyfikująco i przyspieszają oczyszczanie organizmu ze szkodliwych związków; 

• żurawina i mącznica lekarska – hamują rozwój drobnoustrojów. 

Aby herbata na nerki przynosiła pożądany skutek należy pić ją kilka razy dziennie. W celu ustalenia optymalnej częstotliwości należy zapoznać się z zaleceniami producenta lub zasięgnąć porady lekarskiej. 

Sprawdź oferty: Herbaty ziołowe 

Jak poprawić pracę nerek żywieniem – dieta na nerki 

Dieta przy chorych nerkach powinna ograniczać podaż: 

• białka; 

• potasu; 

• sodu; 

• fosforu; 

• szczawianów; 

• soli kuchennej. 

Czego nie lubią nerki – tego lepiej unikać 

Aby zadbać o chore nerki warto wprowadzić w swoim życiu szereg zmian, które sprawią, że leczenie będzie przebiegało skuteczniej. 

Chory powinien dbać o picie dużej ilości wody, nawet 2-3 litry dziennie. Ważne, aby nie była to woda wysokozmineralizowana. Zawarte w niej duże ilości soli mineralnych mogą obciążać nerki. Warto ograniczyć do minimum, a najlepiej zrezygnować ze spożycia alkoholu i palenia papierosów. 

Należy też unikać wyziębiania okolic nerek i jak najszybciej podejmować interwencję w przypadku wystąpienia negatywnych objawów. Nerkom szkodzi również przewlekłe przyjmowanie środków przeciwbólowych. 

Bibliografia