Czym są i jak wyglądają haluksy? Czy można je skutecznie leczyć?

Spis treści:

1. Czym są haluksy?
2. Rodzaje haluksów
3. Jak powstają haluksy? Przyczyny
4. Stan zapalny haluksów – jak się objawia?
5. Haluksy – leczenie
6. Operacja haluksów – wskazania i przebieg
7. Jak zapobiec haluksom?

Czym są haluksy?

Haluks (określany inaczej jako paluch koślawy) to zniekształcenie powstałe w obrębie nasady palucha. Może wystąpić u lewej lub prawej stopy albo na obu stopach jednocześnie. Zmiany w ustawieniu kości przodostopia powodują, że paluch wykrzywia się, a niekiedy również rotuje na zewnątrz i zachodzi na palec sąsiadujący. Deformacja jest widoczna gołym okiem, ponieważ stopa w przedniej części wystaje poza swój fizjologiczny obrys i staje się poszerzona.

Sprawdź ofertę: Polecane aparaty do korekcji haluksów

Haluksy to nie tylko defekt kosmetyczny – niosą za sobą również obniżenie komfortu życia. Wykrzywiony paluch może być źródłem bólu podczas chodzenia. Utrudniają wybór obuwia, ponieważ pacjent musi znaleźć buty z poszerzoną cholewką w przedniej części. 

Statystycznie haluksy dotykają częściej kobiet niż mężczyzn i zdarzają się przede wszystkim u osób z tzw. stopą egipską, czyli taką, w której paluch jest najdłuższy, a pozostałe palce układają się wzdłuż linii skośnej. 

Rodzaje haluksów

Stopień zaawansowania haluksów ocenia się poprzez pryzmat dwóch wskaźników – są to: HVA, czyli kąt koślawości palucha oraz kąt IMA, czyli kąt metatarsalny. W oparciu o te wartości można wyróżnić haluksy: 

• lekkie – kąt HVA jest mniejszy niż 20⁰, a kąt IMA waha się między 9 a 11⁰, 

• średnie – kąt HVA waha się między 20 a 40⁰, a kąt IMA wynosi między 11 a 16⁰, 

• ciężkie – kąt HVA wynosi więcej niż 40⁰, a kąt IMA jest większy niż 16⁰. 

Niezależnie od stopnia deformacji palucha ortopedzi wyróżniają kilka odmian choroby. Dla przykładu Haluks Taylora pojawia się w obrębie małego palca. Z kolei odmiana hallux rigidus, czyli sztywny duży palec u nogi to choroba zwyrodnieniowa stawów, która ma związek z uszkodzeniem lub zużyciem się materiału stawowego. 

Jak powstają haluksy? Przyczyny

Jednoznaczne ustalenie przyczyny pojawiania się haluksów nie jest możliwe, ponieważ schorzenie ma charakter wieloczynnikowy. Istotną rolę w procesie powstawania deformacji odgrywają czynniki genetyczne – haluksy do pewnego stopnia są dziedziczne, a ryzyko ich wystąpienia zwiększa nieprawidłowa budowa pierwszej kości śródstopia. 

Problem dotyka też częściej kobiet noszących zbyt wąskie obuwie lub buty na wysokim obcasie. Inną przyczyną są wieloletnie przeciążenia oraz słabo rozwinięte więzadła. Haluksy są problemem osób borykających się z płaskostopiem poprzecznym (obniżony poprzeczny łuk stopy). 

W zdrowo funkcjonującej stopie tendencje deformacyjne są kompensowane przez aparat mięśniowy, kostny oraz więzadła. Kiedy paluch zaczyna się koślawić, może to oznaczać, że ta naturalna kontrola zawodzi. 

Sprawdź także: Czym różnią się wkładki na płaskostopie poprzeczne i podłużne?

Stan zapalny haluksów – jak się objawia? 

Stan zapalny haluksów objawia się przede wszystkim wykrzywieniem palucha u nasady. Miejsce to staje się zaczerwienione, może w nim wystąpić obrzęk, a z czasem również ból podczas chodzenia, a nawet stania. Z uwagi na fakt, że stan nieleczonych haluksów mają tendencję do pogarszania się, z czasem problematyczny może stać się wybór wygodnych butów. 

Ze względu na nieprawidłowe ułożenie ostatniego palca na jego powierzchni, częściej pojawiają się otarcia, pęcherze, zgrubienia skórne oraz odciski, czyli tzw. modzele. 

Przeczytaj: Bolące stopy – przyczyny 

Haluksy – leczenie

Łagodne postaci haluksa można leczyć bez konieczności przeprowadzania zabiegu operacyjnego. W internecie można znaleźć specjalne separatory na haluksy, ortopedyczne wkładki na haluksy lub ortezy na haluksy, choć ich skuteczność warto najpierw omówić z lekarzem. Wszelkiego rodzaju opaski i aparaty pomagają jedynie prawidłowo ustawić paluch koślawy, ale nie wykazują żadnych właściwości leczniczych i nie sprawią, że problem zniknie. 

W przypadku pojawienia się dolegliwości bólowych lub zaognienia stanu zapalnego pacjent może doraźnie stosować leki przeciwzapalne na haluksy. Znanym domowym sposobem jest nakładanie octu jabłkowego na haluksy. 

Leczenie haluksów może polegać też na wdrożeniu zabiegów fizjoterapeutycznych. Mogą one obejmować laseroterapię, kąpiele wirowe, fale uderzeniowe lub masaże na haluksy, a także korekcyjne ćwiczenia na haluksy. Ich zaletą jest prostota, wszak można wykonywać je bez dostępu do żadnego sprzętu treningowego. 

Operacja haluksów – wskazania i przebieg

W przypadku zaawansowanego stadium choroby pacjentom zaleca się operację haluksów. Wskazaniami do zabiegu jest przede wszystkim odczuwany ból, utrzymujący się w koślawym paluchu lub zdeformowanym stawie. Wiele osób decyduje się na operację ze względów estetycznych oraz praktycznych – kupno wygodnego obuwia staje się przy tym schorzeniu wyjątkowo uciążliwe. 

Korektę haluksa można wykonać na jeden z kilku sposobów. Powszechnie stosowane metody obejmują metodę Chevrona, technikę Scarf lub metodę Ludloff oraz osteotomię klinową i półkulistą. Każdy z tych zabiegów przebiega nieco inaczej, ale zawsze chodzi o prawidłowe ustawienie palucha i stawu łączącego go ze stopą. 

Kiedy można chodzić po operacji haluksa?

Czas rehabilitacji po operacji haluksa jest kwestią silnie indywidualną i zależy przede wszystkim od stopnia deformacji oraz ingerencji w stopę pacjenta, a także osobniczych cech każdego organizmu. Przyjmuje się, że typowa rekonwalescencja trwa około 5-6 tygodni. Po tym czasie osoba operowana powinna być w stanie chodzić w pełnym odciążeniu. Wcześniej – w celu uniknięcia urazu – zaleca się korzystanie ze wsparcia kuli łokciowej.

Rehabilitacja po operacji palucha koślawego 

Rehabilitację po operacji haluksa może przeprowadzić ortopeda lub fizjoterapeuta. Polega ona przede wszystkim na nauce chodzenia w obuwiu zapewniającym odciążenie operowanej kończyny. Dopiero po zrośnięciu się tkanki kostnej przechodzi się do etapu rozciągania i wzmacniania osłabionych operacją mięśni oraz mobilizacji blizny pooperacyjnej. Zwłaszcza u osób aktywnych fizyczne istotne staje się jak najszybsze przywrócenie propriocepcji. 

Wbrew pozorom rehabilitacja operowanych stóp jest bardzo ważna. Jej skrócenie, a tym bardziej pominięcie może skutkować nie tylko sztywnością tkanek, ale także trudnością ze sprawnym poruszaniem się. Poza tym, mogą także wystąpić zaburzenia strukturalne w obrębie kolan, bioder lub kręgosłupa. 

Jak zapobiec haluksom?

Profilaktyka w przypadku palucha koślawego polega przede wszystkim na noszeniu wygodnego obuwia, ale też podejmowania aktywności fizycznej, która wzmacnia mięśnie, ścięgna i więzadła w obrębie stopy. Zaleca się również utrzymywanie prawidłowej masy ciała, ponieważ nadwaga stanowi jeden z czynników ryzyka. 

Haluksy to problem, który dotyczy ponad 20% osób w wieku 18 do 65 lat. Nigdy nie należy lekceważyć ich pojawienia się, ponieważ z biegiem lat będą się rozwijać, pogarszając komfort życia i powodując dolegliwości bólowe. 

Bibliografia