Upławy – czym są i co o nich warto wiedzieć?

Upławy, czyli wydzielina z pochwy, nie zawsze są stanem patologicznym. Fizjologiczna wydzielina pochwowa zmienia się w trakcie cyklu miesiączkowego, a jej zapach określa się jako neutralny. Nieprawidłowe upławy można łatwo odróżnić od stanów chorobowych ze względu na odmienny kolor, charakter, obfitość a niekiedy także i zapach. Większość upałów wiąże się z zakażeniem pochwy grzybiczym lub bakteryjnym. Co trzeba o nich wiedzieć? 

Spis treści:

---

1. Upławy – co to jest? Jakie są ich przyczyny? 
2. Rodzaje upławów
3. Upławy a infekcje intymne 
4. Leczenie upławów  

Upławy – co to jest? Jakie są ich przyczyny? 

Przyczyny upławów zaczynają się od zmian fizjologicznych (np. implantacja zarodka), a kończą na infekcjach pochwy czy chorobach macicy (np. polipy endometrialne). Na początku warto poznać definicję upławów, gdyż wiele kobiet myli normalną wydzielinę pochwy z chorobowymi upławami.  

Należy wiedzieć, że fizjologiczna wydzielina z pochwy to nie tylko śluz szyjki macicy, ale także złuszczone komórki nabłonka pochwy. Jej kolor i konsystencja zmieniają się w trakcie cyklu, dzięki czemu stwarzają sprzyjające lub niesprzyjające warunki do przetrwania plemników oraz ich transportu w kierunku szyjki macicy. Wydzielinę pochwy produkują gruczoły: jeden większy (Bartholina) oraz dwa mniejsze (Skenego). 

Rodzaj śluzu łączy się z cyklem miesięcznym. Bezpośrednio po menstruacji następuje faza folikularna, w której to śluz pochwowy może być nieco podbarwiony krwią (dając brązowe upławy), co wynika z wydzielania ostatnich części śluzówki, czyli endometrium. Poziom estrogenów zaczyna rosnąć, a mimo to wiele pań skarży się na suchość pochwy, co jest spowodowane fizjologiczną, ubogą ilością wydzieliny pochwowej. Ta sytuacja ulega zmianie, kiedy kobiety zbliżają się do szczytowej fazy cyklu miesiączkowego – owulacji. Rosnące stężenie estrogenów oddziałuje także na gruczoły szyjki macicy, które wzmagają produkcję śluzu niemal dziesięciokrotnie. Śluz w trakcie owulacji porównuje się z białkiem jaja kurzego – głównie ze względu na lekki, przezroczysty i ciągliwy charakter.  

Po owulacji następuje faza lutealna – wówczas wydzielina z pochwy staje się nieco biaława i dość gęsta, co ma na celu ochronę dróg rodnych przed infekcjami.  

Podsumowując, nie każda zmiana wydzieliny pochwowej oznacza coś złego. Mimo to wiele stanów chorobowych przyczynia się do znacznej zmiany koloru, zapachu i wyglądu śluzu, np.: 

• kandydoza pochwy, 

• rzęsistkowica, 

• bakteryjna waginoza, 

• polipy macicy, 

• nadżerki szyjki macicy, 

• mięśniaki macicy. 

Rodzaje upławów

Upławy mogą mieć różny charakter w zależności od przyczyn, które je wywołują. Zwykle dzieli się je ze względu na kolor i konsystencję. Warto pamiętać, że brzydko pachnące upławy również są objawem charakterystycznym. Konsultując się z lekarzem, warto dokładnie opisać niepokojące nas kwestie.

Brązowe upławy 

Brązowe upławy zdarzają się wielu kobietom, szczególnie w okresie poprzedzającym wystąpienie miesiączki. Na około tydzień przed krwawieniem miesiączkowym, jak i po nim panie mogą zauważyć na swojej bieliźnie upławy o brązowym kolorze. Takie upławy zaraz po okresie nie stanowią powodów do większego niepokoju. Niestety, opisywane upławy przed okresem mogą wiązać się ze zbyt niskim stężeniem progesteronu, który po owulacji jest wytwarzany przez ciałko żółte – zastępujące pęknięty pęcherzyk jajnikowy (Graafa). W przypadku zapłodnienia komórki jajowej, jego zadaniem jest synteza progesteronu, aby utrzymać ciążę do czasu wytworzenia łożyska, które następnie przejmuje opisywaną funkcję. Brak zapłodnienia prowadzi najpierw do degeneracji i powstania ciałka białawego, zanikającego po dłuższym czasie.  

Jeśli ciałko żółte nie może wyprodukować niezbędnej ilości progesteronu, mowa o niewydolności ciałka żółtego. Może to skutkować pojawieniem się brązowych plamień przed okresem, ale także zaburzać cały cykl miesiączkowy, utrudniając późniejsze zajście w ciążę.  

Brązowe upławy, występujące do tygodnia po miesiączce, zwykle wiążą się z wydalaniem ostatnich elementów złuszczonego endometrium. 

Warto dodać, że brązowe upławy mogą wskazywać na określone stany zapalne macicy lub szyjki macicy. Poniżej przedstawiono wybrane choroby wraz z innymi, charakterystycznymi objawami (oprócz opisywanej brązowej wydzieliny lub plamienia): 

• polipy szyjki macicy (przerośnięta błona śluzowa) – np. plamienie po stosunku seksualnym czy zaburzenia krwawienia miesiączkowego,  

• mięśniaki macicy (podsurowicówkowe, śródścienne, podśluzówkowe) – np. brązowe plamienia, pojawiające się w środku cyklu miesiączkowego; wysoce bolesne, długie i obfite krwawienia miesiączkowe; bóle podbrzusza; ból w trakcie stosunku seksualnego, 

• nadżerki macicy (ubytek błony śluzowej szyjki macicy) – najczęściej bezobjawowe, niekiedy powodują brązowe upławy. 

Brązowe upławy w ciąży, występujące na jej początku, mogą oznaczać implantację, czyli zagnieżdżenie się zarodka w jamie macicy. Każde brązowe upławy w ciąży powinny być natomiast konsultowane z ginekologiem.  

Niekiedy brązowe upławy, a do tego spóźniająca się miesiączka i bóle brzucha mogą świadczyć o ciąży pozamacicznej (ektopowej), ale także poronieniu – szczególnie jeśli symptomom tym towarzyszy dodatkowo gorączka, silne napięcie macicy oraz mięśni brzucha.  

Przeczytaj: Wszystko o pierwszej miesiączce

Żółte upławy

Żółte upławy o pienistym wyglądzie i obfitym charakterze mogą wskazywać na rzęsistkowicę. To choroba zakaźna wywoływana zakażeniem rzęsistkiem pochwowym – patogenem przenoszonym głównie drogą płciową.  

W jaki sposób dochodzi do zakażenia rzęsistkiem pochwowym? Najczęściej poprzez kontakty seksualne, podejmowane bez odpowiedniego zabezpieczenia (prezerwatyw), ale także używanie wspólnych przedmiotów (np. ręczników) lub podczas kąpieli solankowych, borowinowych.  

Zakażeniu rzęsistkiem pochwowym znacznie częściej ulegają kobiety, co ma związek z fizjologią pochwy. Błona śluzowa pochwy jest bogata w cukier złożony – glikogen, który stanowi niezbędne źródło pokarmu dla opisywanego mikroorganizmu. Co więcej, u pań stężenie estrogenu jest znacznie wyższe, co również podnosi ryzyko infekcji.  

Zakażenia występują również u mężczyzn, jednak w ich przypadku dochodzi do rozwoju choroby relatywnie rzadko. 

U większości pacjentów rzęsistkowica nie daje żadnych symptomów, ale u około 30% kobiet może rozwinąć się jej ostra postać (rzadziej przewlekła). Objawy rzęsistkowicy obejmują: 

• upławy z pochwy, zazwyczaj w kolorze żółtym lub w kolorze szarym, zdarzają się też żółto-zielone, albo żółto-szare, 

• obfite i pieniste upławy, 

• ból w czasie stosunku seksualnego, 

• objawy dyzuryczne w przypadku jednoczesnego zapalenia cewki moczowej – skąpomocz, silne parcie na pęcherz, ból i pieczenie, zlokalizowane w cewce moczowej. 

Rzęsistkowica u ciężarnych powinna być każdorazowo leczona antybiotykiem. Kobiety często opisują swoje dolegliwości jako żółte upławy w ciąży. Nie wolno ignorować objawów, gdyż choroba zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej i przedwczesnego pęknięcia błon płodowych.  

Zielone upławy 

Zielone upławy bardzo często wskazują na rzęsistkowicę, ale ich przyczyną może być także waginoza bakteryjna. Do bakteryjnego zakażenia pochwy dochodzi, gdy naturalna flora dróg rodnych zostaje zaburzona poprzez przerost bakterii beztlenowych i zmniejszenie liczebności dobroczynnych bakterii, czyli pałeczek kwasu mlekowego. Jest – obok grzybicy pochwy i rzęsistkowicy – jedną z głównych chorób infekcyjnych pochwy. 

Szacuje się, że nawet 40% kobiet przynajmniej raz w życiu doświadczy infekcji bakteryjnej pochwy.

Jej objawy obejmują: 

• zielone upławy, a częściej też i te w kolorze białym lub szarym, 

• upławy z pochwy o jednorodnej konsystencji i nietypowym, wyraźnym zapachu, często opisywanym jako rybi, 

• ból, pieczenie, zaczerwienienie, świąd w okolicy sromu i przedsionka pochwy, 

• objawy dyzuryczne, 

• niekiedy ból w podbrzuszu. 

Waginoza bakteryjna pojawia się u kobiet, u których dochodzi do zmian w naturalnej florze bakteryjnej pochwy na skutek: 

• zmian stężenia estrogenów, 

• nieprawidłowej higieny miejsc intymnych i stosowania irygacji pochwy, 

• przebytych operacjach ginekologicznych, 

• długotrwałego leczenia antybiotykami lub lekami sterydowymi, 

• palenia papierosów, 

• częstych kontaktów seksualnych, podejmowanych z licznymi partnerami, 

• obecności wkładki wewnątrzmacicznej. 

Serowate upławy 

Serowata wydzielina z pochwy, czyli białe upławy z widocznymi, białymi elementami (niczym twarożek) są najczęściej oznaką grzybiczej infekcji pochwy, czyli kandydozy. Za zdecydowaną większość odpowiadają drożdżaki z rodzaju Candida. Statystyki pokazują, że grzybicy pochwy doświadcza każda kobieta w wieku rozrodczym, a 50% z nich zachoruje więcej niż 2 razy w czasie całego życia. Infekcje znacznie rzadziej występują po menopauzie. 

Główne objawy grzybicy pochwy to: 

• białe, serowate upławy,  

• pieczenie, 

• ból i zaczerwienienie pochwy i sromu, 

• trudności w oddawaniu moczu, 

• ból odczuwany podczas stosunku seksualnego.  

Upławy a infekcje intymne 

Jak wspomniano powyżej, upławy najczęściej wynikają z infekcji intymnych, wśród których prym wiodą kandydoza pochwy, rzęsistkowica i bakteryjna waginoza. Do potwierdzenia każdej z nich konieczne jest nie tylko dokładne badanie pochwy, ale również ocena koloru oraz charakteru upławów. Dodatkowo, pełne rozpoznanie wymaga badania mikroskopowego wydzieliny pochwowej czy pomiaru pH wydzieliny pochwowej – co pozwala dokonać diagnostyki różnicowej pomiędzy najczęstszymi przyczynami zapalenia pochwy.  

Poniżej zaprezentowano główne cechy służące różnicowaniu najważniejszych przyczyn upławów, biorąc pod uwagę objawy. 

• Kandydoza pochwy – białe upławy o serowatym charakterze, świąd oraz pieczenie pochwy. Wartość pH jest równa lub mniejsza 4,5, a badanie mikroskopowe wykazuje obecność strzępków lub komórek grzybni. 

• Bakteryjna waginoza – najczęściej szare lub białe upławy o jednorodnym charakterze, obfite z wyraźnym, rybim zapachem. Wartość pH przekracza 4,5, a pod mikroskopem stwierdza się obecność komórek jeżowych (ang. clue cells), czyli komórek nabłonka pochwy z licznymi bakteriami. 

• Rzęsistkowica – żółte, zielone lub żółtozielone, pieniste i obfite upławy z towarzyszącym świądem oraz pieczeniem. Wartość pH wyższa niż 4,5, a badanie mikroskopowe ujawnia obecność rzęsistków. 

Leczenie upławów  

Leczenie upławów zależy od ich przyczyny. W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów (szczególnie jeśli chodzi o upławy w czasie ciąży), należy udać się do lekarza celem wykonania pogłębionej diagnostyki. Odpowiednie rozpoznanie pozwala na wdrożenie właściwej terapii. Główną przyczyną upławów z pochwy są infekcje, których leczenie obejmuje: 

• w przypadku rzęsistkowicy – leczenie antybiotykiem (metronidazolem lub tynidazoelm). W trakcie terapii bezwzględnie zabronione jest spożywanie alkoholu ze względu na ryzyko wystąpienia reakcji disulfiramowej; 

• w przypadku waginozy bakteryjnej – ostre leczenie metronidazolem lub tynidazolem. Infekcja może nawracać nawet u połowy chorujących kobiet i z tego powodu u niektórych z nich zleca się leczenie podtrzymujące (trwające przez okres 4-6 miesięcy), w postaci żelu z metronidazolem, stosowanego 2 razy w tygodniu; 

• w przypadku kandydozy pochwy – terapia miejscowa lekami przeciwgrzybiczymi przez 3 do 7 dni (np. klotrimazol, mikonazol) – w postaci czopków lub kremów. Ciężkie objawy predysponują do wydłużenia leczenia nawet do 2 tygodni. Nawracająca kandydoza jest początkowo leczona przedłużoną terapią lekami przeciwgrzybiczymi (miejscowymi lub doustnymi). Następnie konieczne jest potwierdzenie braku grzybów w wydzielinie pochwowej badaniem mikroskopowym, co pozwala zastosować leczenie podtrzymujące działającymi miejscowo flukonazolem lub klotrimazolem.  

Bibliografia