Niedobór witaminy B12

Spis treści:

1. Niedobór witaminy B12 – jakie są przyczyny i objawy?
2. Witamina B12 w diecie wegetariańskiej i wegańskiej – jak uzupełnić niedobór?
3. Niedobór witaminy B12 a problemy ze zdrowiem psychicznym – jakie są powiązania?
4. Niedobór witaminy B12 u dzieci – jakie są skutki i jak zapobiegać niedoborowi?
5. Niedobór witaminy B12 a choroby autoimmunologiczne – jakie są powiązania?

Niedobór witaminy B12 – jakie są przyczyny i objawy?

Witamina B12 (kobalamina) to związek rozpuszczalny w wodzie. Dobowe zapotrzebowanie na nią wynosi 2 µg. Nasz organizm magazynuje witaminę B12 głównie w wątrobie. Pomimo niewielkiego zapotrzebowania, witamina B12 odgrywa kluczową rolę w szeregu kluczowych dla organizmu procesów, w tym:

• bierze udział w procesie krwiotwórczym (jest niezbędna do syntezy erytrocytów);

• ma duże znaczenie w syntezie DNA i RNA;

• jest współodpowiedzialna za metabolizm tłuszczów i węglowodanów;

• wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Za główną przyczynę niedoboru tej witaminy uznaje się przejście na dietę pozbawioną produktów odzwierzęcych. Zbyt niski poziom witaminy B12 może być też wywołany przez:

• chorobę alkoholową,

• zakażenie tasiemcem lub bakterią Helicobacter pylori,

• chorobę Leśniowskiego-Crohna,

• długotrwałe stosowanie niektórych leków, np. metforminy.

Zdrowej osobie dosyć łatwo jest dostarczyć witaminę B12 wraz z pożywieniem. Jej główne źródła obejmują produkty pochodzenia zwierzęcego (mięso, podroby), ryby i skorupiaki, mleko, sery żółte i jaja.

Objawy niedoboru B12 obejmują przede wszystkim symptomy przypisywane anemii, jak bladość skóry, łatwa męczliwość, zawroty głowy i trudności z koncentracją. U pacjentów często pojawiają się objawy neurologiczne, w tym:

• mrowienie kończyn,

• zaburzenia chodu,

• osłabienie siły mięśniowej.

Niekiedy problemy dotyczą sfery psychicznej i obejmują apatię, zaburzenia pamięci, zmiany zachowania. Pierwszym objawem, który zwykle skłania do zwrócenia się o pomoc do specjalisty, są nawracające zajady, pojawiające się w kącikach ust.

Źródła witaminy B12

Witamina B12 w diecie wegetariańskiej i wegańskiej – jak uzupełnić niedobór?

Niedobór witaminy B12 jest dość powszechnym problemem osób, które na co dzień bazują na diecie roślinnej (weganie i wegetarianie). W roślinach witamina ta nie jest produkowana, choć teoretycznie można dostarczyć ją wraz z chlorellą, ale wymagałoby to przyjmowania bardzo wysokich dawek w formie suplementu. Znacznie lepiej sprawdzą się gotowe kompleksy witaminy B.

Braki w diecie można uzupełnić poprzez włączenie do diety produktów fortyfikowanych, np. napojów roślinnych, płatków śniadaniowych. Są one wzbogacane w procesie technologicznym różnymi związkami, np. z witaminą B12, witaminą D czy wapniem.

Niedobór witaminy B12 a problemy ze zdrowiem psychicznym – jakie są powiązania?

Okazuje się, że niedobór witaminy B12 może przyczyniać się do problemów z prawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego. Wynika to ze wzrostu poziomu homocysteiny w organizmie. U osób zdrowych homocysteina jest konwertowana do metioniny, czyli jednego z aminokwasów. Badania naukowe wykazują związek między podwyższonym poziomem homocysteiny i przewlekłymi chorobami nerek oraz chorobami sercowo-naczyniowymi. U chorych intensywnie wzrasta też ryzyko chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera oraz demencji. Przyspieszeniu ulegają procesy starzeniowe w wyniku skrócenia telomeraz. Jak można rozpoznać pojawiające się problemy ze zdrowiem psychicznym? Zauważymy wówczas:

• utrzymujące się przez długi czas zmęczenie umysłowe lub emocjonalne;

• otępienie i apatię;

• pogorszenie nastroju, uczucie wewnętrznego rozbicia.

Dodatkowo, w przypadku pojawienia się pierwszych objawów chorób neurodegeneracyjnych, pacjenci zgłaszają pogorszenie sprawności intelektualnej, zaburzenia pamięci i mowy, a także zapominanie znaczenia słów.

Warto pamiętać, że niewłaściwy poziom homocysteiny może wynikać z niedoborów kwasu foliowego. Z tego względu warto również uwzględnić jego źródła w diecie.

Niedobór witaminy B12 u dzieci – jakie są skutki i jak zapobiegać niedoborowi?

Niedobór witaminy B12 może pojawić się u osób w każdym wieku i niestety dotyczy także dzieci, a nawet niemowląt. U najmłodszych pacjentów objawia się najczęściej ospałością (lub przeciwnie – drażliwością), drgawkami, spowolnionym rozwojem układu nerwowego. Zazwyczaj u dzieci z niedoborami stwierdza się mniejszy obwód głowy. W przypadku nastolatków objawy są podobne, jak w przypadku osób dorosłych. Skutki zbyt niskiego poziomu witaminy B12 obejmują m.in.:

• zaburzenia metaboliczne i zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2 (jeśli niedobór pojawił się u kobiety ciężarnej),

• wzrost ryzyka nadwagi i otyłości,

• zaburzenia neurologiczne, zbliżone do autyzmu (a nawet trwałe uszkodzenie mózgu i układu nerwowego),

• problemy z trawieniem.

Aby uniknąć problemów zdrowotnych, zaleca się podawanie suplementów z kobalaminą. Należy też zmodyfikować jadłospis tak, aby uwzględniał produkty pochodzenia zwierzęcego.

Niedobór witaminy B12 a choroby autoimmunologiczne – jakie są powiązania?

Niedobór witaminy B12 może wynikać nie tylko z niewłaściwie zbilansowanej diety, ale również występowania u pacjenta zaburzeń o podłożu autoimmunologicznym. Bezpośrednią przyczyną zbyt niskiej zawartości tej witaminy może być anemia złośliwa. Szacuje się, że odpowiada ona nawet za 50% wszystkich przypadków niedokrwistości wśród osób dorosłych. Stwierdzenie anemii złośliwej wymaga wykluczenia innych chorób, które mogą zaburzać obraz kliniczny, w tym m.in.:

• ostrej białaczki,

• choroby zatorowo-zakrzepowej.

Anemia złośliwa objawia się, poza niedoborem witaminy B12, również zanikaniem błony śluzowej żołądka.

Wykrytego niedoboru witamin nigdy nie należy bagatelizować. W przypadku podejrzenia niedoboru witaminy B12 należy działać jak najszybciej i zwrócić się o pomoc do lekarza. Specjalista najprawdopodobniej skieruje pacjenta na test Schillinga. Ma on na celu określić poziom wchłaniania witaminy B12 z przewodu pokarmowego.

Badanie polega na podaniu znakowanej izotopem kobaltu witaminy B12 i określenia poziomu radioaktywności moczu. Im będzie ona silniejsza, tym więcej witaminy wydala się z organizmu, a zatem jej poziom będzie niższy. Test Schillinga jest kilkufazowy i jego wykonanie trwa dosyć długo, ale pozwala na relatywnie dokładne określenie ewentualnych zaburzeń na omawianym tle. Pomocniczo przeprowadza się również badanie poziomu witaminy z krwi.

Bibliografia