Odwodnienie u dzieci i niemowląt – jak rozpoznać i zapobiegać?

Spis treści:

1. Odwodnienie u dzieci i niemowląt – jakie są przyczyny odwodnienia?
2. Jak rozpoznać odwodnienie u dziecka?
3. Odwodnienie u niemowląt – stopnie odwodnienia
4. Jak zapobiegać odwodnieniu u dzieci i niemowląt?
5. Jak leczyć odwodnienie u dziecka?

Odwodnienie u dzieci i niemowląt – jakie są przyczyny odwodnienia? 

Na początku przedstawmy możliwe przyczyny odwodnienia. Do najważniejszych z nich należą: 

• choroby, w przebiegu których występują biegunka i wymioty; należy tutaj wymienić m.in. infekcje rotawirusowe, które są bardzo częste u najmłodszych pacjentów, ale także infekcje o etiologii bakteryjnej, 

• gorączka, a więc podwyższenie temperatury ciała powyżej 38 °C, 

• przyjmowanie zbyt małej ilości płynów, 

• oparzenia, 

• przebywanie w środowisku o wysokiej temperaturze, przegrzanie, 

• przyjmowanie leków nasilających utratę wody wraz z moczem; należy tutaj wymienić niektóre leki moczopędne – takie, jak na przykład furosemid,  

• choroby, w przebiegu których dochodzi do nasilonego wydalania moczu (wzrostu diurezy) – takim schorzeniem jest na przykład niewyrównana cukrzyca, objawiająca się także nasilonym pragnieniem, a często także i osłabieniem.  

Kup w aptece: Soki i nektary dla dzieci

Jak rozpoznać odwodnienie u dziecka?  

Rodziców interesuje przede wszystkim to, jak szybko wychwycić oznaki odwodnienia u dziecka. Objawy odwodnienia organizmu nieco trudniej jest rozpoznać u niemowląt i małych dzieci, które nie powiedzą wprost o zwiększonym pragnieniu i innych odczuwanych dolegliwościach. Najistotniejsze objawy odwodnienia u niemowląt to:  

• zmiana w zachowaniu dziecka – przede wszystkim należy zwrócić uwagę na takie symptomy, jak obniżenie aktywności dziecka, apatię czy senność i rozdrażnienie bez innej, uchwytnej przyczyny,  

• wysuszenie śluzówek i wysuszenie skóry, 

• wzmożone pragnienie (w początkowym etapie odwodnienia, w zaawansowanym odwodnieniu objaw ten już nie występuje, dziecko nie wykazuj chęci do spożywania płynów), 

• podczas płaczu dziecko nie wydziela łez, 

• zmniejszona objętość oddawanego moczu, bezmocz, 

• zaostrzenie rysów twarzy, zapadnięcie gałek ocznych, 

• zapadnięcie ciemienia u niemowląt, 

• spadek masy ciała dziecka, 

• nieprawidłowy tor oddychania.  

Jak sprawdzić czy dziecko jest odwodnione? Podczas badania przedmiotowego lekarze bardzo często wykorzystują pewien sposób, określany przez niektórych jako test na odwodnienie. Polega on na tym, że po zebraniu skóry i tkanki podskórnej (najczęściej na brzuchu) w fałd, dochodzi do jego powolnego rozprostowywania, mówi się nawet potocznie, że fałd skóry „stoi”. Świadczy to o odwodnieniu dziecka, które wymaga leczenia.  

Przeczytaj: Dieta przy wymiotach

Odwodnienie u niemowląt – stopnie odwodnienia 

W medycynie wyróżniamy różne stopnie odwodnienia, które mówią nam o zaawansowaniu tego stanu. Wyróżniamy w tym przypadku: 

• odwodnienie minimalne – wówczas mamy do czynienia ze spadkiem masy ciała dziecka o mniej niż 3%, 

• odwodnienie umiarkowane – w tym przypadku spadek masy ciała wynosi od 3 do 10%, 

• odwodnienie ciężkie – kiedy to spadek masy ciała przekracza 10%.  

Jak zapobiegać odwodnieniu u dzieci i niemowląt? 

Najważniejszym punktem w profilaktyce odwodnienia u dziecka jest podawanie płynów doustnie. Należy podawać dziecku płyny po każdym luźnym stolcu, czy po każdych wymiotach. Najlepiej, aby była to lekko schłodzona woda. Doświadczenia pokazują, że podawanie dziecku letnich i ciepłych napojów może doprowadzić do nasilenia nudności i wymiotów.  

Trzeba pamiętać, że wraz z wodą dziecko traci także elektrolity, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dlatego w sytuacjach ryzyka odwodnienia powinno się stosować doustne płyny nawadniające, dostępne w aptekach bez recepty (tak zwane elektrolity na odwodnienie). Taki preparat nawadniający należy przygotować zgodnie z instrukcją zamieszczoną na opakowaniu. Pamiętajmy, że tak przygotowanego płynu nie należy dosładzać lub mieszać z innymi płynami.  

Jak leczyć odwodnienie u dziecka? 

Nawadnianie doustnymi płynami nawadniającymi nie zawsze jest jednak wystarczające. W niektórych przypadkach konieczne jest niestety leczenie w szpitalu. Rodzice zastanawiają się bardzo często nad tym, kiedy należy skontaktować się z lekarzem. Jeżeli obserwujemy, że nasze dziecko zmienia swoje zachowanie, staje się apatyczne, wymiotuje i ma biegunkę mimo podejmowania prób leczenia – z pewnością warto wtedy odwiedzić gabinet lekarza pediatry lub lekarza rodzinnego. Tzw. „czerwoną flagą” jest także zmniejszenie ilości oddawanego moczu i pojawiające się objawy neurologiczne (np. drgawki). Poważnym objawem klinicznym jest również zmniejszenie pragnienia.  

Po zbadaniu dziecka przez lekarza zostanie podjęta decyzja o dalszej drodze leczenia. W przypadku odwodnienia, którego nie można opanować w domu i z wykorzystaniem leczenia dostępnego ambulatoryjnie – może być konieczna hospitalizacja na oddziale pediatrycznym. W warunkach szpitalnych możliwe jest bowiem nawadnianie dziecka drogą dożylną. W niektórych przypadkach przydaje się także zastosowanie leków przeciwwymiotnych, a czasami również probiotyków. Nie istnieją jednak specjalne leki na odwodnienie – konieczne jest opanowanie stanu ogólnego i nawadnianie. Wskazaniem do hospitalizacji jest czasami nie tylko stan kliniczny dziecka, ale także zaplecze medyczne w danej okolicy. Jeżeli na danym obszarze nie ma wystarczającej dostępności i bliskości oddziału dziecięcego, to lekarz może zdecydować o wcześniejszym skierowaniu dziecka do szpitala.  

Podsumowując, skutki odwodnienia mogą być naprawdę poważne, dlatego jest to stan, którego nie powinniśmy bagatelizować. O odwodnienie znacznie łatwiej u niemowląt, dlatego szczególną uwagę należy poświęcić tej grupie wiekowej. W przypadku zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości co do tego, czy możemy jeszcze podejmować próby nawadniania doustnego i leczenia domowego, zdecydowanie warto skonsultować się z lekarzem, a najlepiej lekarzem pediatrą.

Bibliografia