Przewlekłe zapalenie zatok jest stosunkowo często występującą chorobą – szacuje się, że z jego powodu może cierpieć nawet kilkanaście procent populacji. Główne objawy przewlekłego zapalenia zatok, występujące zarówno u dzieci, jak i dorosłych, to niedrożność nosa i obecność wydzieliny. Utrzymujący się stan zapalny zatok może być wynikiem infekcji lub alergii, ale też wad anatomicznych i narażenia na działanie substancji drażniących. Podstawową ścieżką leczenia jest odpowiednio dobrana farmakoterapia, niektórzy pacjenci mogą jednak wymagać interwencji chirurgicznej.
- Przewlekłe zapalenie zatok – jakie daje objawy?
- Przewlekłe zapalenie zatok – przyczyny
- Przewlekłe zapalenie zatok – leczenie
- Przewlekłe zapalenie zatok – ile trwa?
Przewlekły stan zapalny dotyczy błony śluzowej wyścielającej zatoki. Zapalenie może dotyczyć każdej z zatok występujących u człowieka: zatok szczękowych, czołowych, sitowych oraz zatoki klinowej. Przypomnijmy, że zatoki to jamy powietrzne w obrębie czaszki. Każda z nich jest połączona z jamą nosową, która stanowi ujście dla produkowanej przez zatoki wydzieliny. Tą samą drogą do zatok dostaje się powietrze z zewnątrz, które wentyluje zatoki i w stanie fizjologicznym chroni przed rozwojem patogenów.
Gdy w obrębie zatok rozwija się stan zapalny i towarzyszący mu obrzęk błony śluzowej, ujście zatok do jamy nosowej zostaje zablokowane. Powoduje to gromadzenie się wydzieliny wewnątrz zatok, co daje następujące objawy:
- niedrożność nosa i utrudnione oddychanie;
- obecność wydzieliny z nosa – może to być zarówno typowy katar (tzw. przedni), jak i spływający po tylnej ścianie gardła, dający dodatkowo uczucie drapania i chrypkę;
- dolegliwości bólowe głowy i twarzy (uczucie rozpierania, nasilające się podczas schylania się);
- zaburzenia węchu i smaku;
- ogólne pogorszenie samopoczucia, gorączka.
Objawy ostrego i przewlekłego zapalenia zatok są podobne, różnią się jednak nasileniem: w stanach chronicznych symptomy i towarzyszący im ból zwykle są mniej dokuczliwe. O przewlekłym zapaleniu zatok mówi się w przypadku występowania co najmniej jednego z dwóch objawów: niedrożności z nosa i obecności wydzieliny dłużej niż 12 tygodni.
Przewlekłe zapalenie zatok może mieć podłoże infekcyjne. Wirusy (rinowirusy, koronawirusy, adenowirusy bądź wirusy grypy) zwykle odpowiadają za ostre stany zapalne, choć nie tylko. Przewlekłe zapalenie zatok może również mieć etiologię bakteryjną. Główne szczepy patogenne to Streptococcus pneumoniae, Haemofilus influenzae i Moraxella catarrhalis, warto jednak nadmienić, że infekcja bakteryjna rozwija się zwykle jako nadkażenie choroby wirusowej. Najrzadszym z typów zapaleń infekcyjnych są zakażenia grzybicze zatok, obserwowane przede wszystkim u osób z upośledzeniem odporności: w przebiegu AIDS, po transplantacjach lub u pacjentów z cukrzycą.
Przewlekłe zapalenie zatok może mieć również podłoże alergiczne (w tym przypadku charakterystyczny jest brak temperatury i ogólnych objawów infekcji). Za rozwój choroby odpowiadają też czynniki mechaniczne (skrzywienie przegrody nosowej, obecność polipów w nosie, wady pourazowe) oraz narażenie na substancje drażniące (dym tytoniowy, zanieczyszczenie powietrza, chemikalia w miejscu pracy).
Punktem wyjścia do skutecznego leczenia przewlekłego zapalenia zatok jest prawidłowe rozpoznanie. W diagnostyce kluczowe jest zebranie dokładnego wywiadu, badanie fizykalne i, w razie potrzeby, dodatkowe badania laboratoryjne lub obrazowe.
Diagnostyką i leczeniem chorób zatok zajmuje się specjalista laryngolog. Ocena stanu chorego rozpoczyna się zwykle od badania palpacyjnego twarzy i szyi (pozwala na ocenę dolegliwości bólowych). Lekarz zwykle ogląda również jamę nosa wziernikiem, co pozwala na stwierdzenie obecności wydzieliny, ocenę błony śluzowej pod kątem cech zapalenia, a także dokładne obejrzenie przegrody nosowej. Badania obrazowe – zwykle tomografia komputerowa – pozwalają na dokładniejsze obejrzenie zatok, ich ujścia oraz otaczających tkanek, a także wykrycie zmian patologicznych. Czasami wskazane jest wykonanie posiewu mikrobiologicznego wydzieliny z zatok, a w przypadku podejrzenia alergicznego zapalenia zatok – zrobienie testów alergicznych.
Ustalenie przyczyny umożliwia dobranie możliwie najskuteczniejszego leczenia. Gdy sprawcą przewlekłego stanu zapalnego są alergie, stosuje się leki przeciwhistaminowe i sterydy donosowe. W przypadku niektórych alergii zalecane jest odczulanie i, jeśli tylko jest to możliwe, unikanie ekspozycji na alergeny.
Sprawdź tabletki na alergię na aptelii
Przewlekłe bakteryjne zapalenie zatok wymaga zwykle antybiotykoterapii. Idealnie byłoby, gdyby leczenie było poprzedzone pobraniem wymazu i wykonaniem antybiogramu. Badania te umożliwiają precyzyjne dobranie antybiotyku, o potwierdzonej skuteczności względem konkretnego szczepu patogennego.
W niektórych przypadkach najskuteczniejszym leczeniem może okazać się interwencja chirurgiczna. Tak będzie w przypadku osób z krzywą przegrodą nosową bądź polipami nosa. Coraz popularniejsze stają się zabiegi endoskopowe. Polegają na usunięciu zmienionej chorobowo tkanki i udrożnieniu ujścia zatok, ale – dzięki zastosowaniu mikronarzędzi – bez naruszenia struktur anatomicznych. Dodatkową zaletą tego zabiegu, w porównaniu do tradycyjnych metod chirurgicznych, jest krótki czas hospitalizacji i ograniczenie bólu pooperacyjnego.
Pacjenci często zastanawiają się, w czy w przypadku przewlekłego zapalenia zatok mogą zastosować domowe metody leczenia. Zwykle nie będą one na tyle skuteczne, by usunąć przyczynę problemu, ale mogą stanowić korzystne uzupełnienie terapii. Ulgę pacjentowi mogą przynieść inhalacje, do których można wykorzystać sól kuchenną, niektóre zioła (np. miętę), a także olejki eteryczne (eukaliptusowy lub sosnowy).
Warto również dbać o odpowiednie nawilżenie śluzówki nosa. W tym aspekcie najważniejsze jest wypijanie odpowiedniej ilości płynów. Wodę czy czarną herbatę można zastąpić naparami ziołowymi o dodatkowym działaniu udrażniającym. W tej roli sprawdzi się imbir, goździki, lipa, tymianek czy szałwia. Ważne jest również nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, a także ograniczenie spożycia napojów odwadniających: alkoholowych i zawierających kofeinę. W przypadku przewlekłego stanu zapalnego zatok dolegliwości bólowe znieść mogą ciepłe okłady na twarz.
Sprawdź: Płukanie nosa i zatok na Aptelii
Najprostszym sposobem jest przyłożenie do bolesnego miejsca ciepłego ręcznika, można również owinąć w bawełnianą ściereczkę rozgrzaną sól czy groch. W niektórych przypadkach pomocne w łagodzeniu dolegliwości może być płukanie zatok roztworem soli fizjologicznej. Zabieg ten jest jednak przeciwwskazany u pacjentów z zapaleniem ucha i nieprawidłowościami w budowie przegrody nosowej.
Przewlekłego zapalenia zatok nie należy bagatelizować. Nieleczone może prowadzić do groźnych dla życia i zdrowia powikłań, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropnia oczodołu lub mózgu czy zaburzeń widzenia.
O przewlekłym zapaleniu zatok mówi się, jeśli objawy występują dłużej niż 12 tygodni. Czas trwania samej choroby zależy od wielu czynników: kiedy chory zgłosił się do lekarza, jaką postawiono diagnozę, jakie leczenie zostało wdrożone. Niestety przewlekłe zapalenie zatok jest schorzeniem z tendencją do nawrotów, nawet jeśli pierwotnie zostało skutecznie wyleczone.
