Wirus RSV – objawy zakażenia, przebieg choroby, sposoby leczenia

Spis treści:

1. Wirus RSV – charakterystyka
2. RSV – jak się można zarazić?
3. Objawy RSV
4. Diagnostyka RSV – jak rozpoznać zakażenie?
5. RSV – jak leczyć dorosłych, a jak dzieci?
6. Wirus RSV a powikłania – na co uważać?
7. Wirus RSV – warto wiedzieć

Wirus RSV – charakterystyka 

Ludzki syncytialny wirus oddechowy (ang. human respiratory syncytial virus) to silnie zaraźliwy patogen, który atakuje drogi oddechowe. Stanowi najczęstszą przyczynę hospitalizacji dzieci, a infekcje powodowane RSV są powszechne we wszystkich grupach wiekowych. Infekcja wirusem RSV rozwija się w różny sposób i niekiedy może stanowić realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjentów. 

Szczyt zachorowań przypada zwykle na zimowe miesiące, kiedy odporność organizmu spada, co naraża go na działanie wielu szkodliwych czynników zewnętrznych. Obecnie brakuje skutecznych metod walki z RSV, a profilaktyka najczęściej ogranicza się do utrzymywania higieny osobistej, mycia żywności i unikania kontaktu z osobami zakażonymi. 

Co roku 34 miliony dzieci chorują z powodu infekcji RSV. Tylko w Polsce w latach 2018-2021 zgłoszono średnio 25-30 tysięcy przypadków zachorowań wśród osób poniżej 18. roku życia na RSV rocznie (jako główna lub współistniejąca przyczyna hospitalizacji). 

Kup w aptece: Inhalatory dla dzieci pomocne w leczeniu infekcji

RSV – jak się można zarazić? 

Wirus RSV jest silnie zaraźliwy i może tworzyć ogniska choroby zarówno w społecznościach, jak i placówkach medycznych. Szacuje się, że każda osoba zainfekowana patogenem zaraża średnio od 5 do 25 zdrowych osób. Syncytialny wirus oddechowy rozprzestrzenia się przede wszystkim drogą kropelkową. W praktyce, do zarażenia wirusem najczęściej dochodzi w wyniku kichania lub kaszlu, jak i kontaktu zakażonej drobiny cieczy z błoną śluzową oka, ust lub nosa, za pośrednictwem których wnika on do organizmu. 

Wirus utrzymuje się również do 25 minut na skórze dłoni oraz do kilku godzin na innej powierzchni, np. blatach stołowych, klamkach czy uchwytach w pojazdach komunikacji miejskiej. Z tego względu tak ważne jest regularne mycie dłoni i dbanie o higienę – RSV można przenieść nawet poprzez przypadkowe dotknięcie dłonią, na której znajdzie się wirus, np. okolicy ust. 

Warto wiedzieć: Zapalenie oskrzeli, jakie daje objawy?

Objawy RSV 

Objawy zarażenia syncytialnym wirusem oddechowym mogą przyjąć bardzo szerokie spektrum – infekcje górnych dróg oddechowych zwykle przebiegają z umiarkowaną intensywnością. Jeśli jednak dojdzie do infekcji dolnych dróg oddechowych, niezbędne może okazać się stosowanie wentylacji mechanicznej oraz hospitalizacja pacjenta. Choć RSV może zainfekować wszystkie osoby niezależnie od wieku, to już jego objawy będą się różniły. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się przede wszystkim noworodki oraz osoby w podeszłym wieku. 

Kup w aptece: Syropy na kaszel dla dzieci

Symptomy RSV u dorosłych 

U osób dorosłych nawracające infekcje wirusem RSV są całkowicie normalne i zwykle trudno odróżnić je od zwykłego przeziębienia lub zapalenia zatok. Niekiedy bywają też asymptomatyczne. Symptomy, jeśli występują, to najczęściej ograniczają się do górnych dróg oddechowych i obejmują: 

• wodnistą wydzielinę z nosa, 

• spuchnięte i obolałe gardło, 

• gorączkę, 

• złe samopoczucie. 

W większości przypadków wystąpienie kaszlu poprzedza uczucie zapchanego nosa. W przeciwieństwie do innych przyczyn zakażenia górnych dróg oddechowych, wirus RSV częściej powoduje występowanie rzężącego oddechu. Zaledwie u jednego na czterech pacjentów objawy przeradzają się w zapalenie oskrzelików lub zapalenie tchawicy i oskrzeli. 

Choć wirus RSV niezwykle rzadko stanowi istotne zagrożenie dla zdrowia zdrowego dorosłego pacjenta, może okazać się śmiertelny dla osób w podeszłym wieku oraz chorych z obniżoną odpornością lub zdiagnozowanymi  problemami kardiologicznymi. Symptomy są wprawdzie podobne – z tą jednak różnicą, że znacząco wzrasta ryzyko przejścia objawów na dolne drogi oddechowe, jak również wystąpienia zapalenia płuc, zespołu ostrej niewydolności oddechowej (ang. Acute Respiratory Distress Syndrome, ARDS), a w skrajnych przypadkach nawet śmierci. 

Objawy RSV u dzieci 

Większość dzieci przechodzi minimum jedną infekcję RSV jeszcze przed drugimi urodzinami. W przeważającej liczbie przypadków objawy zarażenia wirusem są samoograniczające się i nie odbiegają od symptomów, charakterystycznych dla infekcji górnych dróg oddechowych. Obejmują one przede wszystkim: 

• zapchany nos i wodnisty katar, 

• kaszel, 

• niezbyt wysoką gorączkę. 

Możliwe objawy to również stan zapalny śluzówki nosa oraz gardła i zaczerwienione oczy. Szacuje się, że u 15 do 50% dzieci mogą rozwinąć się zaawansowane objawy RSV, które dotykają dolnych dróg oddechowych, a są to: 

• zapalenie oskrzelików, 

• wirusowe zapalenie płuc, 

• krup. 

Szczególnie groźnym objawem rozwoju RSV jest zapalenie oskrzelików. Można je rozpoznać po trudnościach z oddychaniem, pogarszającym się kaszlu, jak również niemożności zaczerpnięcia oddechu. Jeśli w wyniku zaostrzonych objawów, małe dziecko nie może być regularnie karmione, to dodatkowo występują objawy odwodnienia. Umiarkowana gorączka może, choć nie musi wystąpić. Charakterystycznym objawem zapalenia oskrzelików jest też zmniejszenie parametru saturacji krwi. 

U wcześniaków oraz dzieci poniżej 6. tygodnia życia symptomy mogą być mniej specyficzne i często są nie do wykrycia w oddechu. Częściej stwierdza się u nich m.in. drażliwość, niechęć do przyjmowania pokarmu oraz okresowe wstrzymywanie oddechu. 

Diagnostyka RSV – jak rozpoznać zakażenie? 

Diagnoza zarażenia wirusem RSV może przebiegać na kilka sposobów. Zwykle stosuje się testy antygenowe, testy molekularne oraz badanie linii komórkowych in vitro. 

Testy antygenowe występują w jednej z dwóch postaci – tzw. testów szybkiego wykrywania (ang. Rapid antygen detection test, RADT) oraz testu immunofluorescencji (ang. Direct fluorescence assay). Obie metody charakteryzują się wysoką czułością w przypadku dzieci (nawet 80-90%). Efektywność badań maleje jednak wraz z wiekiem pacjenta. Testy antygenowe są również podatne na wyniki fałszywie pozytywne w okresie poza szczytem zachorowań na RSV. 

Testy molekularne są wykonywane techniką PCR, której dokładność sięga nawet 100%. Jest to jednak droższa metoda niż testy antygenowe i wymaga bardziej zaawansowanego sprzętu laboratoryjnego, przez co nie każda placówka medyczna oferuje taką możliwość. 

Testy linii komórkowych polegają na zakażeniu sterylnych hodowli komórek w laboratorium materiałem pobranym od pacjenta. Dzięki temu możliwe jest dokładne zbadanie każdego pojedynczego przypadku choroby. Ze względu na wydłużony czas realizacji podobnych technik (od 3 do 7 dni), metoda ta lepiej sprawdza się jednak w badaniach naukowych niż leczeniu pacjenta. 

Do wykrycia wirusa RSV nie stosuje się testów serologicznych, ponieważ organizm potrzebuje zbyt dużo czasu na wytworzenie przeciwciał. Nawet 30% zakażonych w testach z krwi otrzymuje wynik negatywny. 

RSV – jak leczyć dorosłych, a jak dzieci? 

RSV może być leczone na kilku płaszczyznach równolegle. Opieka wspierająca pacjentów polega przede wszystkim na monitorowaniu parametrów oddechu i ewentualnym usuwaniu zatorów (np. śluzu), który gromadzi się w górnych drogach oddechowych. W razie potrzeby tlen jest dostarczany poprzez maskę oddechową lub tzw. kaniule donosowe, czyli rurki do doprowadzania gazu. Respirator lub intubację stosuje się jedynie w ciężkich przypadkach choroby. 

Szczególne rodzaje terapii wspierającej stosuje się u dzieci ze zdiagnozowanym zapaleniem oskrzelików. W ich przypadku leczenie obejmuje inhalacje roztworem soli fizjologicznej, mieszankę gazów heliox, fizjoterapię klatki piersiowej oraz zastosowanie rekombinowanych ludzkich deoksyrybonukleaz. 

Terapie antywirusowe obejmują również wąską, wyselekcjonowaną grupę leków – w tym ribavirin czy eksperymentalny presatovir. Obecnie nie stosuje się już immunoglobulin. Pomimo licznych prób, nie wdrożono do procesu leczenia antagonistów leukotrienów oraz kortykosteroidów, choć te ostatnie okazują się przydatne w leczeniu powikłań po RSV. 

W celu złagodzenia problemów z oddychaniem doraźnie stosuje się u chorych leki rozszerzające oskrzela, np. salbutamol. Ze względu jednak na silne efekty uboczne oraz ograniczoną korzyść, decyzję o takiej terapii powinien podjąć lekarz prowadzący. 

Pamiętajmy też, że do leczenia RSV nie stosuje się antybiotyków, których zadaniem jest walka z bakteriami, a nie wirusami. 

Wirus RSV – ile trwa leczenie? 

Czas leczenia RSV jest silnie związany z odpowiedzią organizmu osoby chorej. Jeżeli nie dojdzie do powikłań i komplikacji zdrowotnych, infekcja zazwyczaj mija w ciągu tygodnia lub dwóch. W przypadku wystąpienia zapalenia oskrzelików, a także u osób w podeszłym wieku lub z chorobami współistniejącymi, okres rekonwalescencji może ulec znacznemu wydłużeniu. 

Duże znaczenie dla skrócenia okresu choroby ma również szybkie podjęcie terapii. Hospitalizacja oraz monitorowanie zdrowia chorego może okazać się kluczowe dla zahamowania rozwoju RSV. 

Wirus RSV i leczenie szpitalne – kiedy jest konieczne? 

Hospitalizacja w przypadku RSV jest niezbędna przede wszystkim u dzieci młodszych niż 6 miesięcy, a także innych pacjentów znajdujących się w grupie ryzyka. W ich przypadku infekcja może prowadzić do komplikacji groźnych dla zdrowia, m.in. trudności z oddychaniem lub odwodnienia. 

U zdrowych osób dorosłych taka potrzeba pojawia się rzadko, ponieważ w przeważającej liczbie przypadków pacjenci przechodzą chorobę łagodnie. 

Wirus RSV a powikłania – na co uważać? 

Samo zarażenie wirusem RSV nie musi prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Lekarze zwracają jednak uwagę na ogromną liczbę potencjalnych powikłań, spośród których wiele może stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Na które z nich należy szczególnie uważać? 

Powikłania u dzieci to przede wszystkim nacieki w płucach, zapalenie ucha środkowego, bezdech i zatrzymanie oddechu, a także bakteryjne zapalenie płuc. Zaniedbanie leczenia może prowadzić do wykształcenia się u chorego pacjenta astmy, alergii oraz ostrych powikłań na tle układu neurologicznego. 

Powikłania u dorosłych pacjentów znajdujących się w grupie ryzyka to przede wszystkim zapalenie płuc, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma i niewydolność sercowa. Osoby z POChP często borykają się również ze stale zmniejszoną wydolnością płuc. 

Charakterystyczne powikłania występują u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym. W ich przypadku zwraca się uwagę na zwiększone ryzyko: 

• astmy i śmierci – u biorców szpiku kostnego, 

• zapalenia płuc i zarostowego zapalenia oskrzelików jako przewlekłej dysfunkcji przeszczepu – u biorców płuc. 

Wirus RSV – warto wiedzieć 

Problemy zdrowotne, wywołane przez syncytialny wirus oddechowy budzą wiele kontrowersji, np. ze względu na brak specyficznych metod leczenia czy relatywnie niewielką popularność zakażeń. Co jeszcze warto wiedzieć o infekcjach z udziałem RSV? 

Czy można się zaszczepić przeciwko RSV? 

Obecnie nie ma oficjalnie zatwierdzonej szczepionki przeciwko RSV. Jednym z problemów, wskazywanych przy pracach nad szczepionką, jest trudność w immunizacji dzieci, we krwi których są obecnie przeciwciała organizmu matki. W latach 60. ubiegłego wieku usiłowano zastosować szczepionkę inaktywowaną, zaprojektowaną specjalnie z myślą o dzieciach, ale powodowała ona silną odpowiedź ze strony układu oddechowego określaną jako VAERD (ang. vaccine-associated enhanced respiratory disease). 

Prace badawcze nad szczepionką przeciwko wirusowi RSV prowadzone są równolegle w kilku kierunkach, m.in. szczepionki atenuowanej, wektorowej, cząsteczkowej oraz mRNA. 

RSV – jak długo zaraża? 

Co do zasady, czas wylęgania wirusa RSV waha się od 2 do 8 dni. W tym czasie w organizmie osoby chorej wirus namnaża się w szybkim tempie. Zjadliwość wirusa przypada na okres od 3 do 8 dni, więc zwykle pod koniec wylęgania patogen już jest rozprzestrzeniany w otoczeniu, choć osoba chora nie zdaje sobie jeszcze sprawy z tego faktu. 

Wyjątkiem są jedynie małe dzieci oraz osoby z obniżoną odpornością, u których wirulencja utrzymuje się przez okres nawet 4 tygodni, na długo po ustąpieniu objawów. 

Czy wirus RSV może wrócić? 

Niestety, przechorowanie infekcji RSV nie gwarantuje całkowitej odporności. Może się zdarzyć, że osoba wyleczona zachoruje na RSV ponownie, nawet w tym samym sezonie. Zwykle jednak reakcja organizmu będzie już łagodniejsza. 

Choć zakażenie wirusem RSV łatwo pomylić ze zwykłym przeziębieniem lub grypą, nie należy lekceważyć tej choroby. W przypadku pacjentów znajdujących się w grupie ryzyka może ona prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, a nawet do śmierci. 

Bibliografia