Jak rozpoznać objawy choroby wieńcowej i jak ją leczyć?

Spis treści:

1. Czym jest choroba wieńcowa?
2. Choroba wieńcowa – przyczyny
3. Co należy jeść, aby zachować zdrowe serce – dieta pod lupą
4. Diagnostyka i leczenie choroby wieńcowej
5. Profilaktyka choroby wieńcowej
6. Choroba wieńcowa – warto wiedzieć

Czym jest choroba wieńcowa? 

Choroba wieńcowa nazywana jest także chorobą niedokrwienną serca. Polega ona na niewystarczającym zaopatrzeniu mięśnia sercowego w tlen, co prowadzi do niedotlenienia serca i jego niewydolności. Konsekwencjami choroby wieńcowej są m.in. dusznica bolesna oraz zawał serca. 

Kup w aptece: Leki na serce i układ krążenia

Samo pojęcie choroby niedokrwiennej jest szerokie i obejmuje wszystkie stany niedokrwienia mięśnia sercowego, w tym: 

• przewlekłą chorobę niedokrwienną serca, 

• ostre zespoły wieńcowe, w tym: 

  • niestabilną dławicę piersiową, 

  • zawały (z uniesieniem odcinka ST lub bez). 

Główną przyczyną choroby niedokrwiennej jest miażdżyca, występująca w obrębie tętnic wieńcowych okalających serce. Odkładające się złogi miażdżycowe stopniowo zamykają światło naczynia krwionośnego, ograniczając przepływ krwi. 

Choroba wieńcowa może rozwijać się latami, nie dając żadnych negatywnych objawów, jakie mogłyby zaniepokoić pacjenta. Wiele osób nawet nie zdaje sobie nawet sprawy, że zmaga się z problemem niedrożnych naczyń krwionośnych. Według danych z 2017 roku, dostarczonych przez Institute for Health Metrics and Evaluation, w Polsce na chorobę wieńcową cierpiało aż 1,6 miliona osób. To również jedna z głównych przyczyn zgonów w Europie (50% zgonów z powodu chorób serca oraz 20% wszystkich zgonów). 

Choroba wieńcowa – przyczyny 

Za ponad 90% wszystkich przypadków choroby niedokrwiennej serca odpowiada miażdżyca tętnic wieńcowych. To choroba przewlekła, która polega na powstawaniu zmian zwyrodnieniowych przede wszystkim w obrębie aorty i naczyń wieńcowych, ale także tętnicach mózgowych i kończynowych. 

Miażdżyca rozpoczyna się od postępującej dysfunkcji i stanu zapalnego uszkodzonego nabłonka naczyń krwionośnych, który staje się bardziej przepuszczalny. W obręb naczyń przedostają się zatem utlenione i glikowane lipoproteiny (przede wszystkim frakcja LDL o wysokiej zawartości cholesterolu, określana mianem „złego cholesterolu”). Następnie do śródbłonka zaczynają przylegać monocyty i płytki krwi. Jednocześnie spada stężenie białka – prostacykliny – które ma przeciwdziałać sklejaniu się ze sobą płytek krwi. Wskutek podziałów komórek tkanki mięśniowej gładkiej, w błonie wewnętrznej i produkcji macierzy pozakomórkowej dochodzi do odkładania się kolagenu, proteoglikanów i lipidów wewnątrz naczyń. Takie zmiany określa się jako blaszki miażdżycowe, które stopniowo się nawarstwiają. Ostatnim etapem jest stopniowe wapnienie ognisk zmian. 

Choć może się wydawać, że zmiany miażdżycowe dotyczą przede wszystkim osób w podeszłym wieku, coraz częściej obserwuje się je w postaci tzw. pasm tłuszczowo-lipidowych nawet u dzieci. 

Za pozostałe 10% przypadków występowania choroby wieńcowej odpowiadają zróżnicowane czynniki, w tym: 

• anemia, 

• nadciśnienie tętnicze, 

• nadczynność tarczycy, 

• niektóre kardiomiopatie oraz wady anatomiczne mięśnia sercowego. 

Ograniczony przepływ krwi mogą powodować też niektóre choroby wywołujące stan zapalny naczyń krwionośnych – jak RZS, kiła, toczeń rumieniowaty lub posocznica. Wśród innych przyczyn wymienia się niektóre zespoły metaboliczne, np. takie jak cystynuria lub choroba Fabry’ego, mostki mięśniowe uciskające tętnice, tętniaki tętnic wieńcowych lub aorty, a nawet zmiany pourazowe w obrębie tętnic wieńcowych. 

Na szczególne ryzyko miażdżycy narażeni się mężczyźni po 45. roku życia oraz kobiety po 55. roku życia. 

Choroba wieńcowa – objawy 

Charakterystycznym dla choroby wieńcowej symptomem jest ból ulokowany za mostkiem. Do oceny objawów chorobowych wykorzystuje się klasyfikację czynnościową, opracowaną przez Canadian Society of Cardiology. Wprawdzie stworzono ją dla dusznicy bolesnej, ale ma ona też szersze zastosowanie i pozwala na ocenę stopnia zaawansowania choroby wieńcowej. 

Na pierwszym etapie zaawansowania choroba daje o sobie znać wyłącznie przy nasilonym lub długotrwałym wysiłku. Codzienne funkcjonowanie nie pociąga za sobą dyskomfortu, dlatego zmiany łatwo przeoczyć lub zignorować. 

Drugi stopień rozwoju powoduje nieznaczne obniżenie wydolności fizycznej pacjenta. Bóle wieńcowe występują przede wszystkim podczas działania i przy niewielkim wysiłku, np. spacerze, ale też tuż po przebudzeniu lub obfitym posiłku. 

Na trzecim etapie ból wieńcowy pojawia się już po przejściu kilkuset metrów. W ostatniej fazie dyskomfort jest odczuwalny nawet przy bardzo lekkim wysiłku, a nawet w spoczynku. 

Niestety, choroba nie zawsze objawia się w ten sposób. Niekiedy jedynym i zarazem ostatnim objawem jest nagłe zatrzymanie krążenia, który wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Inaczej dojdzie do śmierci pacjenta. 

Diagnostyka i leczenie choroby wieńcowej  

Diagnostyka choroby wieńcowej jest prowadzona za pomocą metod inwazyjnych oraz nieinwazyjnych. Do badań nieinwazyjnych zalicza się: 

• EKG spoczynkowe i wysiłkowe, 

• scyntygrafię perfuzyjną, 

• EKG obciążeniowe z podaniem określonego leku (np. dobutaminy), 

• wskaźnik uwapnienia tętnic wieńcowych, ang. calcium score (stosowane tylko w określonych przypadkach), 

• metodę Holtera (pomocniczo). 

Badaniem inwazyjnym jest przede wszystkim koronarografia, która polega na zobrazowaniu stanu naczyń krwionośnych, zwykle poprzez wstrzyknięcie pacjentowi kontrastu, a następnie wykonanie zdjęć rentgenowskich. 

Dodatkowo, przeprowadza się badania laboratoryjne, które obejmują m.in. lipidogram, apolipoproteinę A oraz B, poziom glukozy oraz morfologię krwi. Są one pomocne w określeniu stanu zdrowia i czynników ryzyka. 

Profilaktyka choroby wieńcowej 

Chorobę wieńcową można ignorować bardzo długo, ale postępujące kłopoty ze zdrowiem powinny skłonić pacjenta do podjęcia zdecydowanych działań. Jak wygląda profilaktyka tego schorzenia? Kluczowe znaczenie ma odpowiednia dieta. Typowe modyfikacje menu obejmują: 

• ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych (np. tłuste mięso, pełnotłusty nabiał, smalec) przy jednoczesnym zwiększeniu podaży nienasyconych kwasów tłuszczowych (tłuste ryby, orzechy, pestki i nasiona, oleje i oliwa z oliwek), 

• spożywanie minimum 400 g warzyw i owoców dziennie (z przewagą warzyw), 

• uzupełnienie diety o rośliny strączkowe, 

• ograniczenie soli do maksymalnie 5 g na dobę, 

• zastąpienie węglowodanów prostych cukrami złożonymi, pochodzącymi z produktów wieloziarnistych. 

Oprócz diety, należy zadbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała (BMI w normie to wartości między 18,5 a 24,9 dla zdrowej, dorosłej osoby). Ważna jest też podejmowanie regularnej aktywności fizycznej. WHO zaleca osobom dorosłym między 150 a 300 minut aerobowej aktywności fizycznej tygodniowo lub równowartość intensywnego wysiłku (wynoszącą około 50% tej wartości). 

Lekarze rekomendują również ograniczenie spożycia alkoholu i palenia papierosów. Zostało wykazane, że obie używki negatywnie oddziałują na stan układu krwionośnego i mogą przyczyniać się do zatoru tętnic wieńcowych. Profilaktycznie doradza się przyjmowanie niewielkich dawek aspiryny (zapobiega agregacji płytek krwi) lub statyn (obniżają poziom cholesterolu we krwi). Pierwszeństwo przed farmakologią powinny mieć jednak naturalne sposoby dbania o zdrowie. 

Choroba wieńcowa – warto wiedzieć 

Choroba niedokrwienna serca początkowo nie daje o sobie znać. Co warto o niej wiedzieć i czy zawsze zagraża ona wyłącznie choremu? 

Czy choroba wieńcowa może się cofnąć? 

Warto pamiętać, że zmian wywołanych przez chorobę wieńcową nie można cofnąć całkowicie. Raz wdrożone leki, chorzy przyjmują do końca życia. Poza tym, zaleca się stosowanie działań profilaktycznych. Z całą pewnością pomoże to w spowolnieniu rozwoju choroby i zmniejszeniu ryzyka wystąpienia groźnych powikłań – takich jak np. zawał serca. 

Czy choroba wieńcowa jest dziedziczna? 

Niektóre choroby serca, w tym choroba niedokrwienna mogą być dziedziczne. Choć ten mechanizm nie jest jeszcze dobrze poznany okazuje się, że geny ojca cierpiącego na miażdżycę zwiększają ryzyko jej wystąpienia u dzieci nawet o kilkadziesiąt procent. Dlatego mówi się, że takie dolegliwości często „występują rodzinnie”. Nadal jednak pacjent ma wpływ na wiele czynników ryzyka, które może świadomie ograniczać lub eliminować. 

Choroba wieńcowa znacząco obniża komfort życia i może prowadzić do wielu powikłań, a nawet śmierci pacjenta. W przypadku pojawienia się pierwszych niepokojących objawów, należy jak najszybciej udać się do specjalisty (najlepiej kardiologa) w celu zasięgnięcia porady i otrzymania skierowania na dalszą diagnostykę. 

Bibliografia