Jaką funkcję w organizmie pełni lit i jakie powinny być jego wartości u zdrowego człowieka? Na czym polega terapia tym pierwiastkiem i przy jakich schorzeniach jest stosowana? Przeczytaj artykuł i dowiedz się, co warto wiedzieć o licie.
Spis treści:
- Czym jest lit?
- Jakie są normy litu we krwi u zdrowego człowieka?
- Podawanie i dawkowanie węglanu litu w celach terapeutycznych – zasady
- Lit w organizmie człowieka – najczęściej zadawane pytania
- Lit w organizmie człowieka – podsumowanie
Z tego artykułu dowiesz się:
- czym jest lit i jakie jest jego znaczenie w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej i depresji lekoopornej,
- jakie jest pożądane stężenie litu w organizmie i w jaki sposób dobiera się odpowiednią dawkę terapeutyczną węglanu litu,
- jakie są objawy zbyt niskiego i zbyt wysokiego poziomu litu w organizmie.
Artykuł pozwoli zrozumieć, jak uniknąć niepożądanych efektów w terapii litem i jak istotne jest monitorowanie stężenia litu w jej czasie.
Lit to lekki pierwiastek z grupy metali. Ma on szerokie zastosowanie w przemyśle, stosuje się go m. in. w produkcji szkła i ceramiki, lotnictwie, przemyśle kosmicznym, bateriach i akumulatorach. Nie do końca jasna jest biologiczna rola litu w organizmie człowieka, zwierząt i roślin, pewne jest jednak, że niewielkie stężenia tego pierwiastka obecne są w każdym organizmie żywym. Ze względu na swoje właściwości lit już wiele lat temu znalazł również zastosowanie w leczeniu pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową i z depresją. W leczeniu psychiatrycznym stosuje się węglan litu o działaniu normotymicznym (stabilizującym nastrój). Mimo że fizjologiczny mechanizm działania pierwiastka nie został dokładnie opisany w literaturze, istnieją hipotezy o jego wpływie na czynność elektryczną neuronów, uwalnianie i wychwyt neuroprzekaźników, zwłaszcza serotoniny i dopaminy oraz wpływie na pracę hormonalną podwzgórza i tarczycy. W związku z tym, że dawka terapeutyczna litu może znacząco różnić się w zależności od wieku, płci, wagi i choroby pacjenta, a przekroczenie dopuszczalnego poziomu litu w surowic może okazać się dla pacjenta silnie toksyczne, leczenie litem wymaga stałej kontroli lekarskiej i regularnego badania jego poziomu we krwi.
Czytaj także: Czym właściwie jest marihuana medyczna – działanie i wskazania
Lit w organizmie człowieka
W związku z tym, że stężenie litu nie powinno przekroczyć wąskiego zakresu terapeutycznego, poziom pierwiastka we krwi mierzy się w trakcie monitorowania terapii tym lekiem u pacjentów leczonych psychiatrycznie. Badanie powtarza się regularnie w myśl zaleceń lekarskich, aby zapobiec przedawkowaniu leków i wystąpieniu zatrucia litem u pacjenta.
W jakich sytuacjach mierzy się poziom litu we krwi?
Zakres terapeutyczny poziomu litu to wartość pomiędzy 0,5 a 1,2 mmol/L. U pacjentów stosujących lit w przypadku zaburzeń afektywnych, pożądany poziom w surowicy mieści się w zakresie 0,5 do 0,8 mmol/L, natomiast u pacjentów w ostrej fazie manii wartość ta powinna być wyższa i mieścić się w granicach od ok. 0,6 do 1,2 mmol/L. Za toksyczne stężenie litu uważa się wartość powyżej 1,5 mmol/L.
Niedobór litu – objawy
Na zmniejszenie poziomu litu w surowicy mogą wpływać m. in. znaczne ilości kofeiny i teofiliny przyjmowane przez pacjenta, odwodnienie i dieta niskosodowa. Niedobór mikroelementu, jakim jest lit, przejawia się u występowaniem u pacjentów problemów z koncentracją, wahań nastroju i wagi oraz trudności ze snem, drażliwością. Pacjenci mogą być bardziej podatni na stres, reagować agresywnie na stresujące i niespodziewane sytuacje. Przy znacznym niedoborze litu pacjenci mogą również popadać w stany depresyjne a w skrajnych przypadkach, miewać nawet myśli samobójcze.
Nadmiar litu – objawy
Zakres terapeutyczny dla litu jest niezwykle wąski, oznacza to, że bardzo łatwo przedawkować go w trakcie terapii. Zbyt wysoki poziom litu prowadzi bezpośrednio do zatrucia tym mikroelementem. Pacjenci, u których stwierdza się zatrucie litem mają zwykle gwałtowne objawy ze strony układu pokarmowego (wymioty, mdłości, biegunki) i układu nerwowego (drgawki, uczucie splątania, zaburzenia mowy). W skrajnych przypadkach do objawów ze strony układu nerwowego mogą dołączyć ataki padaczkowe i otępienie, a znaczące przedawkowanie pierwiastka może doprowadzić nawet do śmierci pacjenta.
Czytaj także: ADHD – przyczyny, objawy, diagnoza i leczenie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi - aptelia.pl
Lit w postaci węglanu litu podaje się pacjentom drogą doustną, w formie tabletek. Nie ma jednej ściśle określonej dawki terapeutycznej. Dawkę dostosowuje się empirycznie, uzależniając ją od objawów klinicznych występujących u pacjenta, jego wieku i wagi oraz stale monitorując przy tym poziom litu we krwi. Dobranie właściwej dawki leku i osiągnięcie odpowiedniego stężenia terapeutycznego może zająć nawet kilka tygodni czy miesięcy, jednak standardowo udaje się dobrać dawkę leku w przeciągu 1 do 3 tygodni. Lek łatwo się wchłania, przenika do mleka kobiecego i płynu komórkowego i pozakomórkowego, w większości (ok. 95%) wydalany jest z moczem, a tylko około 5% litu usuwa się z organizmu z potem. Generalnie, celem terapii litem jest osiągnięcie dawki terapeutycznej, dzięki której pacjent nie będzie odczuwał ani objawów choroby afektywnej dwubiegunowej, ani nieprzyjemnych działań niepożądanych i skutków ubocznych. W leczeniu istotne jest, by uczulić pacjenta, że niedozwolone jest samodzielne i nagłe odstawienie leku ani zmiana dawki (niezależnie od tego, czy chodzi o jej zwiększenie czy zmniejszenie). Przy leczeniu większymi dawkami litu mogą u pacjenta wystąpić zaburzenia psychomotoryczne, przy których nie należy prowadzić pojazdów i obsługiwać maszyn z ruchomymi elementami. Na stężenie litu w surowicy mogą mieć również wpływ inne stosowane przez pacjenta leki i suplementy, jak choćby popularne niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki stosowane w infekcjach układu moczowego, leki na nadciśnienie czy leki przeciwpadaczkowe. Również niektóre zmiany w diecie (np. dieta ubogosodowa) czy choroby przebiegające z wymiotami czy biegunką mogą przyczynić się do wahań stężenia litu, dlatego istotne jest, żeby w sytuacji ich wystąpienia dodatkowo monitorować poziom tego pierwiastka u pacjentów w terapii.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane poziomu litu?
Na badanie stężenia litu może skierować pacjenta lekarz psychiatra lub lekarz POZ. Zlecane jest ono zwykle u pacjentów, którym przepisano terapię litem albo u osób wracających do leczenia po dłuższej przerwie. Na początku terapii oznaczenia wykonuje się bardzo często, a po osiągnięciu żądanego poziomu litu we krwi pacjenta monitoruje się w stałych, kilkudniowych odstępach. W przypadku pacjentów, którzy leczeni są tym pierwiastkiem, ale ich stan nie poprawia się, również zaleca się oznaczenie poziomu litu we krwi. Robi się to w celu sprawdzenia, czy pacjent przyjmuje leki zgodnie ze wskazaniami lekarskimi i czy stężenie mikroelementu w jego krwi osiągnęło już założony poziom terapeutyczny.
Czy lit to lek psychotropowy?
Mimo że fizjologiczna rola litu w organizmie ludzkim nie została dokładnie opisana, lek ten znany jest jako stabilizator nastroju (lek o właściwościach normotymicznych). Przepisuje się go pacjentom z chorobą afektywną biegunową i depresją oporną na leczenie innymi lekami.
Jakie są skutki uboczne przyjmowania litu?
W leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej lit przepisuje się pacjentom do codziennego stosowania do końca życia. Przy właściwie dobranej dawce terapeutycznej występowanie objawów ubocznych nie jest częste i sprowadza się do odczuwania senności i zmęczenia, nudności i drżenia rąk. Objawy ustępują zwykle po niewielkim zredukowaniu dawki leku.
Czytaj także: Jak leczyć bezsenność i jakie preparaty stosować?
Czy lit jest szkodliwy?
Przy nieodpowiednim dobraniu dawki terapeutycznej lub przedawkowaniu, lit może wykazywać działanie toksyczne. Nadmiar litu w organizmie może prowadzić do zaburzeń w obrębie układu moczowego (włącznie z uszkodzeniem nerek), układu krążenia, hormonalnego i nerwowego (drgawki, niepokój, wahania nastroju, śpiączka), a nawet do zgonu pacjenta.
Co wypłukuje lit z organizmu?
Lit usuwany jest z organizmu w 95% przez nerki z moczem, natomiast tylko ok. 5% litu usuwane jest z potem. Nadmierne przyjmowanie kofeiny i teofiliny, zmiany w diecie (np. wprowadzenie diety ubogiej w sól), stosowanie niektórych leków, odwodnienie w wyniku forsownego treningu czy w wyniku chorób przebiegających z biegunką i wymiotami również mają wpływ na zmniejszenie stężenia litu w surowicy pacjenta. U osób długotrwale przyjmujących ten mikroelement ważne są zatem zarówno odpowiednia dieta i nawodnienie, jak i stałe monitorowanie stężenia pierwiastka, zwłaszcza przy równoległym leczeniu się innymi lekami lub przy zmianie dawki terapeutycznej litu.
Leczenie węglanem litu stosuje się przede wszystkim u pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą afektywną dwubiegunową i depresją lekooporną. Lek ma działanie normotymiczne, czyli stabilizujące nastrój i wpływające na ograniczenie nawrotów epizodów maniakalno-depresyjnych. Terapia tym pierwiastkiem wymaga regularnego monitorowania stężenia leku w surowicy, ponieważma on bardzo wąski indeks terapeutyczny i nieprawidłowe dawkowanie może doprowadzić do zatrucia litem u pacjenta.
