Tarczyca to gruczoł wydzielniczy, ulokowany w przedniej części szyi. Poprzez wydzielanie szeregu hormonów – jak T3, T4 oraz kalcytoniny – wpływa m.in. na metabolizm. Zaburzenie pracy tarczycy prowadzi do upośledzenia wielu procesów życiowych. W przypadku odczuwania pewnych dolegliwości lub niepokojących wyników TSH czy stężenia hormonów tarczycy, niezbędne jest zasięgnięcie porady specjalisty. Dowiedz się, jak rozpoznać nadczynność tarczycy.
Spis treści:
- Nadczynność tarczycy – przyczyny
- Wynik TSH w nadczynności tarczycy
- Nadczynność tarczycy – objawy
- Jak wygląda leczenie nadczynności tarczycy?
- Dieta przy nadczynności tarczycy
- Nieleczona nadczynność tarczycy – jakie mogą być skutki?
- Nadczynność tarczycy – warto wiedzieć
Przyczyną nadczynności tarczycy jest zbyt duża produkcja hormonów tarczycy w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Z uwagi na fakt, że wydzielanie T3 i T4 jest sprzężone zwrotnie z przysadką mózgową i wydzielanym przez nią TSH, funkcjonowanie obu gruczołów pozostaje ze sobą w ścisłej zależności. Podwyższone stężenie hormonów tarczycowych ogranicza wydzielanie TSH i odwrotnie.
Klasyczną postać nadczynności tarczycy można rozpoznać po wyniku TSH we krwi. U osoby dorosłej zawartość hormonu we krwi waha się między 0,32 a 0,5 mU/l. U kobiet w ciąży stężenie TSH jest uzależniona od trymestru. W pierwszych trzech miesiącach wynik TSH może sięgnąć 2,5 mU/l, a w drugim i trzecim nawet 3,5 mU/l.
Warto pamiętać, że normy mogą być nieco inne w zależności od referencji przyjętych przez laboratorium oraz rodzaju użytego do badań sprzętu. Z tego względu przyjmuje się ogólną zasadę, zgodnie z którą wynik TSH poniżej dolnej granicy wskazuje na nadczynność tarczycy.
Do oceny czynności tarczycy wykonuje się również badania laboratoryjne poziomu hormonów tarczycy, czyli FT3 i FT4. Lekarz może zlecić również wykonanie USG tarczycy.
Co to jest subkliniczna nadczynność tarczycy?
Subkliniczna nadczynność tarczycy występuje głównie u osób starszych i objawia się obniżonym poziomem TSH – pomimo utrzymywania się hormonów tarczycowych w normie. W celu jej zdiagnozowania, konieczne jest dwukrotne stwierdzenie obniżonego TSH w odstępie kilku tygodni oraz brak stwierdzenia innych przesłanek, które mogą świadczyć o wystąpieniu postaci choroby, pozbawionej jednoznacznych objawów, np. poprzez wpływ niektórych leków lub niedoczynność przysadki.
Nadczynność podkliniczna zwykle z czasem prowadzi do nadczynności pełnoobjawowej.
Przeczytaj: Tarczyca – budowa, funkcje, objawy chorej tarczycy
Charakterystyczne objawy nadczynności tarczycy to zwykle:
- uczucie gorąca i wzmożoną potliwość,
- uczucie rozdrażnienia i drżenie rąk,
- spadek masy ciała (pomimo prawidłowego bilansu kalorycznego),
- wypadanie włosów,
- obniżenie siły mięśniowej.
Należy jednak podkreślić, że nie zawsze wszystkie objawy choroby tarczycy wystąpią u każdego pacjenta, mogą też różnić się natężeniem. Warto też pamiętać, że analogiczne symptomy wywołuje nadczynność egzogenna, polegająca na podaniu choremu zbyt wysokich dawek hormonów.
Przeczytaj: Jakie są objawy problemów z tarczycą?
Symptomy nadczynności tarczycy u kobiet i mężczyzn
Nadczynność tarczycy u kobiet może dodatkowo obejmować zaburzenia miesiączkowania, a w skrajnych przypadkach również niepłodność. U mężczyzn, poza typowymi objawami nadczynności, w większym stopniu może być widoczne tzw. wole, czyli obrzęk ulokowany w okolicach jabłka Adama, a także spadek siły mięśniowej oraz obniżenie tolerancji wysiłkowej.
Nadczynność tarczycy u dzieci
Nadczynność tarczycy u dziecka trudno rozpoznać bez badań klinicznych, ponieważ objawy obejmują zwykle zachowania typowe dla maluchów, choć w nieco większym natężeniu. Może być to nadmierna ruchliwość, chwiejność emocjonalna oraz trudności ze skupieniem i utrzymaniem uwagi. Pierwsze zmiany fizjologiczne to objawy oczne, które obejmują m.in. orbitopatię (wytrzeszcz) oraz tzw. rybie oczy, czyli nadmierne rozwarcie szpar powiekowych.
Leczenie tarczycy to długotrwały i skomplikowany proces, który zwykle wymaga regularnych konsultacji endokrynologicznych i powtarzania badań diagnostycznych. Jak leczy się nadczynność tarczycy?
Sprawdź oferty: Witaminy i minerały dla uzupełnienie niedoborów
Leki na nadczynność tarczycy
Leczenie farmakologiczne nadczynności tarczycy obejmuje przede wszystkim tyreostatyki, czyli preparaty hamujące wytwarzanie hormonów tarczycowych. Mogą one zawierać tiamazol lub propylotiouracyl. Przy lekkich formach nadczynności alternatywą dla tyreostatyków są beta-blokery, które ograniczają wpływ adrenaliny na tkanki zawierające odpowiednie receptory. Niekiedy łączy się również w terapii obydwa typy leków.
Jeszcze inna metoda polega na wykorzystaniu jodu radioaktywnego. Dodatkowo, jeżeli nadczynność jest zapowiedzią pojawienia się w tkankach gruczołu zmian nowotworowych, jedynym rozwiązaniem może okazać się leczenie operacyjne, czyli usunięcie części tarczycy.
Zalecenia żywieniowe przy nadczynności tarczycy powinny uwzględniać odpowiednio wysoką podaż kilokalorii – bilans zerowy u osób z prawidłowym BMI oraz podwyższoną ilość kilokalorii u osób z niedowagą.
W diecie powinny znaleźć się kwasy tłuszczowe nienasycone z grupy omega-3, które działają przeciwzapalnie. Można je znaleźć m.in. w awokado, pestkach, orzechach, nasionach oraz tłustych rybach.
W przypadku nadczynności tarczycy ważne są również goitrogeny. Zmniejszają one przyswajalność jodu z pożywienia i osłabiają jego wchłanianie przez tarczycę, redukując tym samym produkcję hormonów, których jod jest jednym z głównych składników. Goitrogeny znajdują się m.in. w jarmużu, brukselce, kalafiorze i brokule.
Suplementy przy nadczynności tarczycy
W leczeniu hipertyreozy pomocna może okazać się suplementacja magnezem, selenem oraz witaminą D. Warto jednak pamiętać, że – tak samo jak w przypadku diety – ich oddziaływanie na zdrowie pacjenta jest bardzo delikatne i stanowi jedynie uzupełnienie konsultacji lekarskich, ale ich nie zastępuje.
Nieleczona nadczynność tarczycy prowadzi do szeregu poważnych chorób, w tym zwiększonego ryzyka zawału serca, udaru mózgu oraz zaburzenia pracy układu sercowo-naczyniowego (m.in. migotanie przedsionków, zaburzenia rytmu serca).
Zaniedbanie leczenia jest szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży, ponieważ może powodować problemy w pracy tarczycy u płodu.
Sprawdź również: Co oznaczają guzki na tarczycy?
Dane z 2017 roku, opublikowane przez towarzystwo Termedia wskazują, że niemal co czwarty Polak cierpi z powodu zaburzenia pracy tarczycy. Pomimo powszechności problemu, pacjentom często trudno znaleźć wiarygodne informacje na temat diagnostyki i leczenia tej choroby. Co jeszcze należy wiedzieć o nadczynności tarczycy?
Czym się różni nadczynność i niedoczynność tarczycy?
Objawy niedoczynności tarczycy często stanowią odwrotność symptomów towarzyszącym nadczynności pracy gruczołu i obejmują między innymi:
- spowolnienie ruchów i mowy,
- zaparcia,
- rzadkoskurcz serca,
- zwiększenie masy ciała, niezwiązane z ilości przyjmowanych pokarmów.
Czy możliwe jest przejście z nadczynności w niedoczynność tarczycy?
Zapalenie tarczycy w pierwszej kolejności prowadzi do nadczynności, ostatecznie zaś do niedoczynności tego gruczołu. W pierwszym etapie, podrażnione komórki gruczołu produkują zwiększone ilości hormonów tarczycy. Skutkiem przewlekłego stanu zapalnego, spowodowanego np. chorobą Hashimoto (przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy) jest jednak niedoczynność tarczycy i wszystkie wynikające z tego objawy.
Czym jest choroba Hashimoto? Dowiedz się więcej na Aptelia.pl
Jak zahamować wypadanie włosów przy nadczynności tarczycy?
Priorytetem powinno mieć wyregulowanie wydzielania hormonów tarczycy, czyli pracy tego gruczołu. W drugiej kolejności należy zadbać o uzupełnienie składników odżywczych – głównie poprzez stosowanie diety bogatej w witaminy z grupy B, selen oraz cynk.
Nadczynność tarczycy prowadzi do istotnego obniżenia komfortu życia. Warto jak najszybciej podjąć działania zmierzające do postawienia właściwej diagnozy i rozwiązania problemu, zwłaszcza że kuracje endokrynologiczne potrafią trwać nawet kilka lat.
Bibliografia
Taylor P.N., Albrecht D., Scholz A. i in. (2018), Global epidemiology of hyperthyroidism and hypothyroidism, Nat Rev Endocrinol, nr (5), s. 301-316.
Kobaly K., Mandel S.J. (2019), Hyperthyroidism and Pregnancy, Endocrinol Metab Clin North Am., nr 48(3), s. 533-545.
Tsai K., Leung A.M.(2021), Subclinical Hyperthyroidism: A Review of the Clinical Literature, Endocr Pract., nr 27(3), s. 254-260.
