CRP, inaczej białko C-reaktywne, jest białkiem charakterystycznym dla toczącego się procesu zapalnego (tzw. białkiem ostrej fazy). Dzięki swoim właściwościom stanowi czuły marker stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek na skutek urazów czy zakażeń. Badanie stężenia CRP wspomaga diagnostykę i monitorowanie leczenia w stanach zapalnych i infekcyjnych, chorobach nowotworowych i autoimmunologicznych, a także np. w przebiegu zawału serca. W niektórych przypadkach oznaczenie CRP pozwala także na ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego.
Spis treści:
- Czym jest wskaźnik CRP?
- Kiedy należy wykonać badanie CRP?
- CRP – norma i interpretacja wyników
- Co oznacza podwyższone CRP?
- Test CRP – najczęściej zadawane pytania
- Badanie CRP – podsumowanie
CRP (ang. C-Reactive Protein) wytwarzane jest w komórkach wątroby i ściany tętnic, zwłaszcza w komórkach błony wewnętrznej, zmienionej pod wpływem procesu miażdżycowego. Jego produkcja wzrasta pod wpływem cytokin prozapalnych, takich jak TNF-alfa, IL-1beta czy IL-6, stąd CRP klasyfikowane jest jako jedno z białek tzw. ostrej fazy (zapalenia). CRP ma zdolność rozpoznawania i eliminacji zewnątrzpochodnych patogenów, takich jak bakterie, grzyby lub pasożyty oraz niektórych substancji endogennych, uwalnianych z rozpadających się i uszkodzonych tkanek w przebiegu zapalenia (np. fragmenty kwasów nukleinowych czy błon komórkowych). Oznaczenie poziomu CRP nie jest klasycznym badaniem przesiewowym, nie umożliwia określenia umiejscowienia czy przyczyny stanu zapalnego, a jedynie wspomaga potwierdzenie faktu, że w organizmie pacjenta toczy się proces zapalny. Dopiero wraz z informacjami na temat stanu klinicznego pacjenta i w korelacji z wynikami innych badań laboratoryjnych czy obrazowych, oznaczenie CRP umożliwia postawienie dokładniejszej diagnozy.
W związku z rolą CRP, jego poziom wzrasta w trakcie zakażeń bakteryjnych (w mniejszym stopniu wirusowych czy grzybiczych), parazytoz, chorób nowotworowych, autoimmunologicznych i układu krążenia, tj. zawału serca czy miażdżycy. Wzrost stężenia CRP jest charakterystyczny także dla pacjentów po operacjach, urazach i z rozległymi oparzeniami. Oznaczenie poziomu CRP jest bardziej pomocne niż oznaczenie OB, ponieważ do wzrostu stężenia białka C-reaktywnego w surowicy dochodzi już po mniej więcej 4-8 godzinach od rozpoczęcia procesu zapalnego. Spadek stężenia CRP odzwierciedla natomiast cofanie się objawów stanu zapalnego, dlatego oznaczenie poziomu CRP jest wykorzystywane również w monitorowaniu leczenia.
Badanie poziomu CRP wskazane jest w sytuacji, gdy u pacjenta podejrzewa się przewlekły lub ostry stan zapalny, w tym zwłaszcza poważną infekcję bakteryjną lub sepsę (posocznicę), zakażenia o podłożu wirusowym i grzybiczym czy parazytozę. Objawy charakterystyczne dla stanu zapalnego, które powinny skłonić lekarza do skierowania pacjenta na badanie CRP, to m. in.: pogarszające się samopoczucie, przewlekłe zmęczenie, utrata masy ciała, podwyższona temperatura ciała, dreszcze lub drgawki, zlewne poty, przyspieszony oddech i przyspieszone tętno oraz bóle mięśni i stawów. Kolejnymi wskazaniami do wykonania badania CRP są podejrzenie choroby autoimmunologicznej u pacjenta, podejrzenie zapalnych chorób jelit i zawału serca. Badanie wykonuje się również u pacjentów po zabiegach operacyjnych, urazach i oparzeniach, a także u chorych na nowotwory i u dzieci i noworodków z objawami infekcji.
Jak wygląda badanie stężenia białka c-reaktywnego?
Oznaczenie poziomu białka CRP przeprowadza się w surowicy lub osoczu krwi żylnej pobranej ze zgięcia łokciowego pacjenta. Badanie u dziecka można wykonać nawet w trakcie wizyty w gabinecie lekarskim z niewielkiej ilości krwi pobranej z palca.
Jak przygotować się do badania CRP?
Badanie stężenia CRP nie wymaga od pacjenta żadnego szczególnego przygotowania. Można wykonać je o dowolnej porze dnia, nie trzeba pozostawać na czczo, odstawiać leków bądź stosować specjalnej diety eliminacyjnej.
Czytaj także: Morfologia krwi – jak czytać wyniki?
U osób zdrowych stężenie CRP mieści się zazwyczaj w przedziale od 0,1 do 3,0 mg/L, a standardowo za wartość prawidłową stężenia CRP przyjmuje się wynik poniżej 5 mg/L. Wartość ta nie jest jednak ściśle narzucona wszystkim laboratoriom i może nieco różnić się w zależności od zastosowanej metody i populacji pacjentów, na której wykonywane jest badanie (wiek, płeć, stan kliniczny). Za poziom podwyższony uważa się stężenie CRP przekraczające 10 mg/L, a w sytuacji gwałtownie rozwijającego się procesu zapalnego poziom białka CRP również gwałtownie rośnie i w ciągu niedługiego czasu może wzrosnąć nawet 1000-krotnie. Odwrotnie jest w przypadku, gdy proces zapalny cofa się w odpowiedzi na skutecznie wdrożone leczenie – poziom CRP szybko wtedy maleje i gdy pacjent zdrowieje, stężenie CRP spada poniżej 10 mg/L.
Wzrost stężenia białka CRP wiąże się z występowaniem w organizmie pacjenta stanu zapalnego o charakterze ostrym lub przewlekłym. Sam wynik badania CRP nie pozwala jednak na lokalizację i ustalenie przyczyny zapalenia, niezbędne jest w tym celu wykonanie innych badań laboratoryjnych i obrazowych oraz zebranie odpowiedniego wywiadu klinicznego.
Generalnie, wzrost poziomu CRP powyżej 10 mg/L charakterystyczny jest dla infekcji bakteryjnych, zwłaszcza tych wywołanych przez paciorkowce i gronkowce, wirusowych (np. wirusowe zapalenie wątroby typu B) i grzybiczych (np. zakażenie Candidą). Wzrost CRP występuje też w przebiegu zarażeń pasożytniczych, chorób układowych, takich jak toczeń czy reumatoidalne zapalenie stawów, i innych chorób zapalnych, np. zapaleń w obrębie narządów układu pokarmowego. Również w przebiegu złośliwych nowotworów wartości CRP znacząco wykraczają poza normę, jednak najwyższe stężenia białka C-reaktywnego obserwowane są w trakcie zakażeń bakteryjnych wywołanych przez bakterie Gram-ujemne, w tym w przebiegu sepsy, u pacjentów po urazach, operacjach i oparzeniach. Nieznaczny wzrost CRP, obserwowany raczej w obrębie pomiarów hsCRP, czyli wysokoczułego białka C-reaktywnego, obserwuje się u pacjentów w starszym wieku, z nadwagą, otyłością, cukrzycą typu 2, nadciśnieniem, palących papierosy i przyjmujących hormonalną terapię zastępczą. Również choroby przyzębia (np. zapalenie dziąseł) i nerek powodują wzrost poziomu CRP.
Co oznacza wysoki poziom CRP?
Wysoki poziom CRP obserwowany jest w przebiegu chorób o podłożu bakteryjnym i wirusowym. Wzrost CRP może wystąpić także u pacjentów z niektórymi zakażeniami grzybiczymi i zarażonych niektórymi pasożytami (np. zarodźcem malarii), u chorych na niektóre nowotwory złośliwe oraz u osób z grupy podwyższonego ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego.
Wysokie CRP a zakażenia bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze
Przyjmuje się, że w niektórych sytuacjach oznaczenie poziomu CRP umożliwia zróżnicowanie podłoża infekcji występującej u pacjenta. Zakłada się, że gdy stężenie CRP mieści się w granicach 10-30 mg/L, u pacjenta występuje raczej infekcja wirusowa, natomiast w przypadku, gdy poziom CRP przekroczy 30 (lub według innych opracowań 80 czy nawet 100) mg/L, charakterystyczne to będzie dla infekcji bakteryjnej.
Podwyższone CRP a choroby sercowo-naczyniowe
U pacjentów z grupy podwyższonego ryzyka chorób układu krążenia wzrost stężenia CRP może być traktowany jako marker ryzyka wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego. Oprócz tradycyjnego pomiaru poziomu CRP, w ocenie ryzyka wystąpienia np. zawału serca stosuje się także pomiar tzw. hsCRP, czyli czulsze badanie, pozwalające dokładniej ocenić występujące ryzyko ze względu na to, że test umożliwia wykrycie tzw. „cichego zapalenia”. Badanie hsCRP powtarza się przynajmniej dwa razy w odstępie 14 dni, a za wynik uznawana jest średnia wartość obu oznaczeń. Niskie ryzyko sercowo-naczyniowe występuje u pacjentów z poziomem CRP poniżej 1 mg/L, umiarkowane u osób z wynikiem w zakresie od 1 do 3 mg/L, a wysokie u pacjentów ze stężeniem CRP powyżej 3 mg/L. Badania hsCRP nie można wykonać u pacjentów z ostrym stanem zapalnym, infekcją, urazem lub aktywnym zaostrzeniem choroby przewlekłej, ponieważ istnieje wówczas możliwość otrzymania zafałszowanych wyników.
Czytaj także: Najczęstsze choroby serca – objawy, diagnostyka, leczenie i działania profilaktyczne
CRP a rak – co mają ze sobą wspólnego?
W części nowotworów złośliwych dochodzi do wzrostu poziomu CRP u pacjenta, jednak niski poziom CRP nie świadczy o tym, że u pacjenta nie toczy się akurat proces nowotworowy. Wysoki poziom CRP charakterystyczny jest dla zaawansowanych nowotworów układu pokarmowego i płuc, dających już przerzuty do innych części organizmu lub dla guzów nowotworowych w fazie rozpadu, ale należy pamiętać, że w początkowym stadium każdego nowotworu stężenie białka CRP może nie wykraczać poza zakres wartości referencyjnych.
CRP w ciąży i CRP u dziecka
CRP w okresie ciąży nie powinno wykraczać poza zakres wartości referencyjnych przyjętych dla ogólnej zdrowej populacji. Podobnie ma się sprawa z pomiarem CRP u noworodków i niemowląt oraz małych dzieci – wzrost CRP także w tej populacji wiąże się zwykle z toczącym się procesem zapalnym, a badanie przydatne jest w diagnostyce posocznicy i różnicowaniu podłoża zakażenia.
Czytaj także: Objawy wczesnej ciąży. Jakie mogą być pierwsze oznaki?
Ile wynosi wynik CRP przy stanie zapalnym?
W populacji zdrowych pacjentów poziom CRP nie przekracza zwykle 5 mg/L, natomiast za poziom podwyższony, świadczący o toczącej się w organizmie infekcji lub stanie zapalnym uznaje się sytuację, gdy wartość oznaczenia CRP przekracza 10 mg/L. W momencie wystąpienia stanu zapalnego wartości CRP mają tendencję do wzrastania w postępie geometrycznym i w ciągu kilku godzin mogą zwiększyć się nawet 1000 razy w stosunku do wartości wyjściowej.
Czytaj także: Zapalenie żołądka – objawy, przyczyny, sposoby leczenia i dieta
Czy warto robić CRP przed szczepieniem?
Polskie Towarzystwo Wakcynologii nie zaleca rutynowego wykonywania jakichkolwiek badań laboratoryjnych i diagnostycznych w procesie kwalifikacji do szczepień wykonywanych u zdrowych dzieci i młodzieży. Nie jest zalecane nie tylko wykonanie badania poziomu CRP, ale też np. oznaczenie poziomu glukozy, stężenia przeciwciał czy morfologii krwi. Kwalifikacja do szczepienia powinna standardowo opierać się na badaniu przedmiotowym i pomiarze ciepłoty ciała pacjenta.
Czy na CRP trzeba być na czczo?
Badanie poziomu białka C-reaktywnego nie jest związane z koniecznością jakiegokolwiek specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Nie ma potrzeby, by pacjent był na czczo.
Jakie choroby wykrywa CRP?
Oznaczenie CRP samo w sobie nie pozwala na wykrycie konkretnej choroby, jednak bardzo usprawnia diagnostykę procesu zapalnego i odpowiedzi na leczenie. Pomiar CRP wykonywany jest głównie w ramach diagnostyki zakażeń bakteryjnych, w tym sepsy i zakażeń wirusowych, a czasem także zakażeń o podłożu grzybiczym i zarażeń pasożytami.
Badanie CRP, czyli białka C-reaktywnego, uznawanego za białko ostrej fazy, to szybki i łatwy test ułatwiający diagnostykę i monitorowanie leczenia procesu zapalnego, w tym głównie zakażeń bakteryjnych i wirusowych. Badanie można wykonać w dowolnym momencie, zarówno w laboratorium, jak i w trakcie wizyty lekarskiej.
