Współczesna kosmetologia i dermatologia opierają się na składnikach aktywnych o udowodnionym, wielokierunkowym działaniu. Jednym z nich, cieszącym się rosnącym uznaniem, jest niacynamid. Ta forma witaminy B3 stała się kluczowym elementem zaawansowanej pielęgnacji, odpowiadając na potrzeby skóry zmagającej się z trądzikiem, przebarwieniami, utratą jędrności czy osłabioną barierą ochronną. Jego uniwersalność i wysoki profil bezpieczeństwa sprawiają, że jest on składnikiem licznych dermokosmetyków.
Spis treści:
- Co to jest niacynamid?
- Niacynamid – właściwości
- Komu są polecane kosmetyki z niacynamidem?
- Jak stosować kosmetyki z niacynamidem?
- Niacynamid – najczęściej zadawane pytania
- Niacynamid – podsumowanie
Niacynamid (w nomenklaturze INCI: Niacinamide), znany również jako nikotynamid, to aktywna forma witaminy B3, często określanej mianem witaminy PP. W organizmie ludzkim jest on kluczowym prekursorem dla dwóch fundamentalnych koenzymów: dinukleotydu nikotynamidoadeninowego (NAD+) i jego fosforanowej formy (NADP+).
Koenzymy te są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania komórek i biorą udział w ponad 400 reakcjach biochemicznych. Odpowiadają m.in. za metabolizm, produkcję energii komórkowej (ATP), procesy naprawy DNA oraz ochronę przed stresem oksydacyjnym. Chociaż ludzki organizm potrafi syntetyzować witaminę B3 z tryptofanu, proces ten jest mało wydajny, dlatego jej główne źródło stanowi dieta oraz w przypadku skóry – aplikacja zewnętrzna.
W kontekście kosmetologicznym niacynamid wyróżnia się wysoką stabilnością w szerokim zakresie pH oraz odpornością na światło i temperaturę. Dzięki niewielkiej masie cząsteczkowej dobrze przenika przez warstwę rogową naskórka, docierając do jego głębszych warstw, co pozwala na skuteczne działanie na poziomie komórkowym.
Szerokie zastosowanie niacynamidu w produktach do pielęgnacji skóry wynika z jego wszechstronnych, udokumentowanych naukowo właściwości:
- wzmocnienie bariery hydrolipidowej: niacynamid stymuluje syntezę kluczowych lipidów naskórkowych, takich jak ceramidy i wolne kwasy tłuszczowe, a także białek, m.in. keratyny, filagryny i inwolukryny. Wzmacnia to barierę ochronną skóry, co prowadzi do zmniejszenia przeznaskórkowej utraty wody (TEWL) i poprawy nawilżenia;
- działanie przeciwzapalne i przeciwtrądzikowe: substancja ta wykazuje silne właściwości przeciwzapalne poprzez hamowanie wydzielania prozapalnych cytokin (m.in. IL-1, IL-6, IL-8, TNF-α). Redukuje zaczerwienienia i łagodzi stany zapalne typowe dla trądziku pospolitego i różowatego. Ponadto, niacynamid wykazuje działanie bakteriostatyczne wobec Cutibacterium acnes i stymuluje syntezę naturalnych peptydów antybakteryjnych w skórze;
- regulacja wydzielania sebum: badania kliniczne potwierdziły, że stosowanie niacynamidu w stężeniu 2-5% prowadzi do zmniejszenia produkcji sebum i zwężenia rozszerzonych ujść gruczołów łojowych, co jest korzystne dla cery tłustej i mieszanej;
- redukcja przebarwień: jedną z kluczowych właściwości niacynamidu jest jego zdolność do hamowania transferu melanosomów (pęcherzyków z barwnikiem – melaniną) z melanocytów do keratynocytów w naskórku. Mechanizm ten zapobiega gromadzeniu się melaniny w komórkach, co skutkuje rozjaśnieniem istniejących przebarwień (posłonecznych, pozapalnych) i wyrównaniem kolorytu skóry;
- działanie przeciwstarzeniowe i antyoksydacyjne: niacynamid stymuluje fibroblasty do produkcji kolagenu i elastyny, co przekłada się na poprawę elastyczności skóry oraz spłycenie drobnych linii i zmarszczek. Jako prekursor NAD+ i NADPH, odgrywa kluczową rolę w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym, neutralizując wolne rodniki i wspierając naprawę uszkodzeń DNA wywołanych m.in. promieniowaniem UV. Zapobiega również procesowi glikacji białek, który prowadzi do zażółcenia skóry i utraty jej elastyczności.
Ze względu na szerokie spektrum działania i wysoką tolerancję, kosmetyki z niacynamidem są odpowiednie dla większości typów cery. Szczególne korzyści z ich stosowania odniosą osoby:
- z cerą tłustą, mieszaną i trądzikową: dzięki właściwościom seboregulującym, przeciwzapalnym i antybakteryjnym;
- z problemem przebarwień: w celu redukcji plam posłonecznych, pozapalnych czy melasmy i ujednolicenia kolorytu skóry;
- z cerą dojrzałą: aby stymulować syntezę kolagenu, poprawić jędrność skóry i zredukować widoczność zmarszczek;
- z cerą suchą, wrażliwą i z osłabioną barierą hydrolipidową: w celu odbudowy funkcji barierowej, poprawy nawilżenia i zmniejszenia podatności na podrażnienia;
- w trakcie kuracji kwasami lub retinoidami: niacynamid łagodzi potencjalne skutki uboczne tych substancji, takie jak suchość i zaczerwienienie, poprzez wzmocnienie bariery skórnej.
Przeciwwskazania do stosowania niacynamidu na skórę
Niacynamid jest składnikiem o bardzo wysokim profilu bezpieczeństwa, uznanym przez organizacje regulacyjne za bezpieczny do stosowania w kosmetykach (GRAS - Generally Recognized as Safe). Nie wykazuje działania drażniącego ani alergizującego w standardowo stosowanych stężeniach. Jedyne przeciwwskazanie to stwierdzona indywidualna nadwrażliwość lub alergia na niacynamid bądź inny składnik gotowego produktu kosmetycznego.
Sposób aplikacji i częstotliwość stosowania kosmetyków z niacynamidem zależą od jego stężenia w formule produktu.
- Stężenia 2%–5%: jest to najlepiej przebadany i optymalny zakres stężeń, w którym niacynamid wykazuje szerokie spektrum działania: poprawia nawilżenie, redukuje zaczerwienienia, normalizuje wydzielanie sebum i widocznie wpływa na redukcję przebarwień. Produkty z takim stężeniem są idealne do codziennej, długoterminowej pielęgnacji.
- Stężenia 10% i wyższe: wyższe stężenia są przeznaczone do pielęgnacji ukierunkowanej na intensywną walkę z silnym łojotokiem, rozszerzonymi porami oraz uporczywymi przebarwieniami. Wprowadzając takie produkty do pielęgnacji, zaleca się budowanie tolerancji skóry, zaczynając od aplikacji co 2-3 dni.
Kosmetyki z niacynamidem, takie jak serum czy krem, należy aplikować na oczyszczoną i osuszoną skórę, przed nałożeniem produktów o cięższej, okluzyjnej konsystencji.
Z czym łączyć niacynamid?
Niacynamid jest składnikiem, który dobrze współpracuje z wieloma innymi substancjami aktywnymi, często wzmacniając nawzajem swoje działanie.
- Kwas hialuronowy: To połączenie zapewnia kompleksowe nawilżenie – niacynamid uszczelnia barierę naskórkową, zapobiegając utracie wody, a kwas hialuronowy wiąże ją w naskórku.
- Cynk: Połączenie niacynamidu z cynkiem jest często stosowane w produktach do cery trądzikowej, ponieważ cynk dodatkowo wspomaga działanie seboregulujące i antybakteryjne.
- Retinoidy (retinol, retinal): Niacynamid jest idealnym składnikiem uzupełniającym kurację retinoidami. Poprzez wzmacnianie bariery skórnej, zwiększa tolerancję cery na ich działanie i minimalizuje ryzyko podrażnień.
- Antyoksydanty (np. witamina C, resweratrol): Synergiczne działanie antyoksydacyjne zapewnia skórze skuteczną ochronę przed szkodliwym wpływem wolnych rodników.
Dawniej panowało przekonanie, że niacynamidu nie należy łączyć z witaminą C w formie kwasu L-askorbinowego. Wynikało to z ryzyka powstania kwasu nikotynowego w produktach o niskim pH, co mogłoby prowadzić do podrażnień. Współczesne, zaawansowane formuły kosmetyczne są jednak na tyle stabilne, że pozwalają na bezpieczne łączenie obu tych składników. Mimo to, w przypadku posiadania dwóch osobnych produktów o wysokich stężeniach, bezpiecznym rozwiązaniem jest stosowanie witaminy C rano, a niacynamidu wieczorem.
Czy niacynamid może mieć skutki uboczne?
Niacynamid jest substancją bardzo dobrze tolerowaną, a skutki uboczne występują niezwykle rzadko. W przypadku stosowania bardzo wysokich stężeń (powyżej 10%) na skórze nieprzyzwyczajonej do tego składnika, może pojawić się przejściowe zaczerwienienie, uczucie ciepła lub delikatne swędzenie. Zazwyczaj objawy te ustępują samoistnie po kilku zastosowaniach, gdy skóra zbuduje tolerancję. W przypadku utrzymywania się podrażnienia, należy zmniejszyć częstotliwość stosowania lub sięgnąć po produkt z niższym stężeniem.
Czy niacynamidu można używać codziennie?
Tak, niacynamid jest składnikiem przeznaczonym do codziennego, regularnego stosowania. Jego korzystny wpływ na barierę skórną i funkcje ochronne sprawia, że długofalowa aplikacja przynosi najlepsze rezultaty.
Kiedy stosować niacynamid – rano czy wieczorem?
Niacynamid można stosować zarówno w porannej, jak i wieczornej rutynie pielęgnacyjnej. Rano jego właściwości antyoksydacyjne chronią skórę przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych. Wieczorem wspiera procesy regeneracyjne i naprawcze.
Po jakim czasie widać efekty niacynamidu?
Widoczne efekty stosowania niacynamidu zależą od problemu skórnego i stężenia produktu, ale wymagają systematyczności. Pierwsze rezultaty, takie jak poprawa nawilżenia i redukcja wydzielania sebum, mogą być zauważalne po 2–4 tygodniach. Pełne działanie, obejmujące rozjaśnienie przebarwień i spłycenie zmarszczek, jest zazwyczaj widoczne po 8–12 tygodniach regularnego stosowania.
Niacynamid to jeden z najlepiej przebadanych i najbardziej wszechstronnych składników aktywnych w nowoczesnej kosmetologii. Jako forma witaminy B3, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i prawidłowego funkcjonowania komórek skóry. Dzięki zdolności do wzmacniania bariery hydrolipidowej, działania przeciwzapalnego, redukcji przebarwień i stymulacji syntezy kolagenu, stanowi skuteczne rozwiązanie dla szerokiego spektrum problemów skórnych. Jego wysoki profil bezpieczeństwa i doskonała tolerancja sprawiają, że serum z niacynamidem czy krem z niacynamidem mogą stanowić fundament codziennej pielęgnacji niemal każdego rodzaju cery.
