Menstruacja, miesiączka, okres – czym jest i jak przebiega?

Spis treści:

1. Fazy cyklu menstruacyjnego
2. Co się dzieje w organizmie podczas okresu?
3. Ile trwa okres?
4. Objawy zbliżającego się okresu
5. Nieregularne, skąpe lub obfite miesiączki – co może być przyczyną zaburzenia cyklu miesiączkowego?
6. Bolesne miesiączki – jak złagodzić ból brzucha podczas okresu?
7. Brak okresu – przyczyny
8. Miesiączka –  najczęstsze pytania

Fazy cyklu menstruacyjnego 

Cykl menstruacyjny (inaczej cykl owulacyjny) z definicji to cykliczne zmiany, zachodzące w ustroju kobiety pod wpływem zmieniających się stężeń hormonów osi podwzgórze-przysadka-jajnik, które obejmują różne etapy cyklu miesiączkowego. Cykl menstruacyjny obejmuje zasadniczo dwie fazy – fazę folikularną oraz fazę lutealną, między którymi występuje owulacja. Można też podzielić fazy cyklu miesiączkowego bardziej szczegółowo: na fazę menstruacyjną, fazę folikularną, fazę owulacyjną oraz fazę lutealną, z każdą fazą charakteryzującą się specyficznymi zmianami hormonalnymi, objawami fizycznymi i implikacjami dla płodności.

Faza folikularna, tzw. proliferacyjna  

Ta część cyklu miesiączkowego występuje między pierwszym dniem miesiączki (pierwszy dzień cyklu) i trwa do owulacji. Faza folikularna jest pierwszą fazą cyklu menstruacyjnego, podczas której początkowo bardzo cienka błona śluzowa macicy stopniowo staje się coraz grubsza i przygotowuje się do potencjalnej ciąży. Podczas fazy folikularnej organizm wytwarza więcej hormonu – estrogenu i przygotowuje się do uwolnienia komórki jajowej, z kolei zaś progesteron pozostaje na niskim poziomie. Mniej więcej w połowie fazy folikularnej, która trwa od 10 do 22 dni, najbardziej rozwinięty pęcherzyk Graafa (tzw. pęcherzyk dominujący) zaczyna wytwarzać estrogen, co wpływa na pojawienie się charakterystycznego dla tej fazy śluzu.  

Sprawdź oferty: Higiena intymna, podpaski, tampony, kubeczki menstruacyjne

Owulacja  

Gdy pęcherzyk Graafa jest już prawie dojrzały, wysoki poziom estrogenu wpływa na przysadkę mózgową i wywołuje bardzo szybkie uwolnienie lutropiny (LH) – hormonu, który stymuluje niedojrzałą komórkę jajową i osłabia ściany otaczające pęcherzyk. Podczas tej fazy uwalniany jest oocyt – komórka jajowa, która jest gotowa na potencjalne zapłodnienie. Moment ten nazywany jest właśnie owulacją. Niezapłodnione jajeczko obumiera, ale jeśli jednak dojdzie do połączenia komórki jajowej z plemnikiem, czyli zapłodnienia komórki jajowej – powstaje zygota i rozpoczyna się embriogeneza. Dni płodne występują od 7 dni przed owulacją do 3-4 dni po niej. 

Przeczytaj: Jak rozpoznać owulację?

Faza lutealna  

Pod wpływem działania lutropiny (LH) oraz folikulotropiny (FSH) pozostałość po pękniętym pęcherzyku Graafa przekształca się w ciałko żółte i zaczyna wydzielać estrogeny i duże ilości progesteronu. Zmniejszenie stężenia progesteronu, następujące ok. 28. dnia cyklu, wywołuje złuszczanie się błony śluzowej macicy, czyli menstruację. Kiedy jednak dojdzie do zapłodnienia, progesteron wytwarzany przez ciałko żółte, bierze udział w przygotowaniu endometrium do implantacji zarodka i utrzymania ciąży. Koniec cyklu miesiączkowego oznacza początek nowego cyklu, a długość cyklu może się różnić w zależności od osoby.

Co się dzieje w organizmie podczas okresu? 

Podczas krwawienia miesiączkowego w organizmie kobiety dochodzi do wielu zmian, które mogą być niekiedy bardzo uciążliwe. Miesiączce często towarzyszą bolesne skurcze w podbrzuszu. Bóle te spowodowane są skurczami macicy, które mogą pojawić się już na kilka dni przed miesiączką. Oprócz skurczy, mogą wystąpić również bóle kręgosłupa czy uczucie ogólnego osłabienia. Wraz ze wzrostem progesteronu na twarzy mogą pojawiać się niedoskonałości, czego przyczyną mogą być działające hormony.

W trakcie miesiączki zmianom ulega także pH pochwy, co wiąże się z większym prawdopodobieństwem infekcji grzybiczych, dlatego warto w tym okresie szczególnie zadbać o swoją higienę.

Zmiany hormonalne towarzyszące miesiączkowaniu mogą wpłynąć również na wypróżnianie – w układzie trawiennym znajdują się receptory progesteronu, którego poziom wpływa na rozluźnianie i kurczenie się jelit. Kobiety cierpiące na problemy neurologiczne mogą skarżyć się podczas okresu na migrenę, co spowodowane jest spadkiem poziomu estrogenu.

Przeczytaj: Podpaski – rodzaje, rozmiary, sposoby korzystania

Kolor krwi podczas okresu – o czym może świadczyć? 

Kolor krwi miesiączkowej często zmienia się w czasie okresu. Na zmianę koloru krwi może wpływać wiele czynników – takich jak aktywność fizyczna czy przyjmowane leki. Niekiedy kolor krwi może wskazywać na zaburzenia gospodarki hormonalnej. 

Barwa krwi miesiączkowej może być szara, jasnoczerwona, brązowa, a czasem, pod koniec okresu, nawet czarna.

Jasnoczerwona krew występuje w pierwszych dniach menstruacji dlatego, że wypływa szybko z dróg rodnych. Krwawienie tego rodzaju zazwyczaj jest oznaką prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Brązowe plamienie występuje najczęściej w ostatnich dniach okresu, ale może także pojawić się na początku. Im dłużej krew zalega w drogach rodnych tym jest ciemniejsza – dzieje się to w wyniku utleniania. Ciemnobrązowa wydzielina również może pojawić się w wyniku przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych. Krwawienie w tym kolorze może także świadczyć o zbyt wysokim poziomie estrogenu, dlatego w takiej sytuacji najlepiej skonsultować się z lekarzem. Krwawienie w kolorze szarym może zaś świadczyć o zakażeniu bakteryjnym. Jeśli zaobserwujemy, że krwawienie jest zbyt intensywne, należy udać się do lekarza. 

Ile trwa okres?  

Ile trwa cykl miesiączkowy? U większości kobiety prawidłowy cykl miesiączkowy trwa 28 dni, jednak cykl miesiączkowy może trwać od 21 do nawet 35 dni i jest to uważane za normę. Ile trwa sama miesiączka? Czas trwania okresu u każdej kobiety jest inny, natomiast za prawidłową długość krwawienia uważa się czas od 3 do 7 dni. Jeżeli krwawienie się przedłuża lub nie ustaje, należy udać się do ginekologa.  

Objawy zbliżającego się okresu   

• ból podbrzusza,  

• wzrost wagi, 

• obrzęki,  

• problemy ze skórą, 

• ból piersi, 

• podwyższona temperatura, 

• wahania nastrojów, płaczliwość,   

• ból jajników, 

• ból pleców, 

• zaparcia i wzdęcia,  

• biegunka.

Przeczytaj: Pierwsza miesiączka – wiek, objawy, czas trwania.

Nieregularne, skąpe lub obfite miesiączki – co może być przyczyną ZABURZENIA CYKLU MIESIĄCZKOWEGO?  

Skąpe miesiączki lub zbyt obfite krwawienie miesiączkowe mogą mieć wiele przyczyn i nie należy tego faktu bagatelizować. Może to wynikać ze zmęczenia, stresu, różnego rodzaju chorób czy nagłej zmiany trybu życia. Dość częstym problemem są także nieregularne cykle. Zaburzenia cyklu miesiączkowego mogą być spowodowane różnymi czynnikami, w tym problemami zdrowotnymi, hormonalnymi, otyłością, endometriozą czy zespołem policystycznych jajników. Podłożem nieregularności krwawień mogą być nie tylko problemy zdrowotne czy zaburzenia hormonalne, ale również zmiana masy ciała. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek zaburzeń miesiączkowania, nieregularnych okresów czy plamień między miesiączkami, pacjentka powinna udać się na konsultację do ginekologa. 

Bolesne miesiączki – jak złagodzić ból brzucha podczas okresu?  

Zespół napięcia przedmiesiączkowego to objawy fizyczne i psychologiczne, które towarzyszą kobietom przed miesiączką. Objawy związane z napięciem przedmiesiączkowym powiązane są ze zmiennym poziomem hormonów płciowych, głównie progesteronu. Jest jednak wiele skutecznych sposobów na złagodzenie bólów menstruacyjnych, do których zaliczają się:  

• leki na bóle miesiączkowe – przy bardzo bolesnych miesiączkach mogą być pomocne leki z grupy NLPZ – ibuprofen, naproksen, paracetamol, salicylany,  

• dieta – zadbaj, aby w diecie pojawiły się produkty bogate w błonnik i wapń, 

• ciepłe okłady, np. przy pomocy termofora – pomogą złagodzić skurcze, 

• ćwiczenia rozluźniające – leżenie na plecach ze zgiętymi nogami lub przyjęcie tzw. pozycji embrionalnej. 

Kobiety niekiedy słyszą, że „okres musi boleć” lub „taka jest twoja uroda”. Miejmy jednak świadomość, że ból podczas miesiączki, który utrudnia codzienne funkcjonowanie, nie jest normalny. Bolesnego miesiączkowania nie należy ignorować – dlatego umów się na wizytę do swojego lekarza ginekologa, aby wykluczyć choroby mogące powodować uporczywe dolegliwości oraz otrzymać odpowiednie leczenie.

Przeczytaj: Bolesne miesiączki – przyczyny i metody łagodzenia

Brak okresu – przyczyny  

Przyczyn braku okresu może być wiele – oto najczęstsze z nich:  

• Ciąża.

• Menopauza.  

• Utrata lub wzrost masy ciała, anoreksja, bulimia – przykładowo, jeśli masz nadwagę, twoje ciało może wytwarzać nadmierną ilość estrogenu, jednego z hormonów regulujących układ rozrodczy u kobiet. Z kolei w przypadku zbyt niskiej masy ciała, małej zawartości tkanki tłuszczowej, dochodzi do obniżenia stężenia leptyny, która wpływa na oś podwzgórze-przysadka-jajnik, a w konsekwencji prowadzi do zaniku miesiączki;  

• Niedoczynność/nadczynność tarczycy – zarówno niedoczynność tarczycy, jak i nadczynność mogą powodować nieregularność miesiączek lub jej brak. U osób cierpiących na niedoczynność tarczycy występuje wysokie stężenie prolaktyny, które może być przyczyną braku miesiączki.  

• Cukrzyca – zaburzenia miesiączkowania kobiet chorujących na cukrzycę typu II są zwykle uwarunkowane hiperinsulinemią, centralną dystrybucją tkanki tłuszczowej oraz otyłością. Przewlekły brak owulacji objawia się zwykle rzadkimi miesiączkami lub ich brakiem.

• Zespół policystycznych jajników (PCOS).

• Nadmierny stres.

• Intensywny wysiłek fizyczny.

• Odstawienie tabletek antykoncepcyjnych.  

• Choroby podwzgórza, przysadki mózgowej.  

Miesiączka – Najczęstsze pytania

Chociaż menstruacja dotyczy ponad połowy populacji, edukacja społeczeństwa na ten temat nie stoi na najwyższym poziomie. Pytania na temat menstruacji zadają nie tylko nastolatki i młode kobiety. Nierzadko pewne wątpliwości mają kobiety miesiączkujące od dawna. Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na kilka częstych pytań wpisywanych w wyszukiwarkę internetową. 

Czy skrzepy podczas okresu powinny niepokoić? 

Skrzepy krwi podczas miesiączki są bardzo częstym objawem u kobiet, które mają długie lub obfite krwawienia. Powstają one na skutek niedoboru żelaza, które odpowiada za produkcję antykoagulantu odpowiedzialnego za odpowiednie krzepnięcie krwi. Obecność skrzepów krwi menstruacyjnej jest zwykle niegroźna, zwłaszcza jeżeli występują one stosunkowo rzadko i są niewielkie. Pojawienie się większej ilości skrzepów podczas miesiączkowania powinno być diagnozowane, ponieważ może to świadczyć o poważnych schorzeniach takich jak polipy, mięśniaki macicy, endometrioza czy torbiele. 

Wizyta u ginekologa a okres – czy można iść wtedy do lekarza? 

Miesiączka nie jest przeciwwskazaniem do wizyty ginekologicznej, jednak wyniki badań wykonanych w jej trakcie mogą okazać się niemiarodajne. Podczas miesiączki nie będzie możliwe przeprowadzenia badania cytologicznego. Najlepszym momentem na wizytę u ginekologa to kilka dni po skończonej miesiączce. Jeżeli zauważymy jednak, że w naszym organizmie dzieje się coś niedobrego (np. występuje obfite krwawienie lub nasilone bóle menstruacyjne) należy udać się do lekarza bez względu na występującą miesiączkę. 

Badanie moczu a okres – czy można wykonać je w czasie miesiączki? 

Badania moczu nie powinno wykonywać się w trakcie trwania okresu. Podczas menstruacji, razem z moczem do pojemniczka trafia krew, której nawet minimalna ilość może zaburzyć wyniki badań i wpłynąć na ich interpretację. W przypadku konieczności wykonania badania należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe pobranie próbki. Warto podkreślić, że miesiączka nie jest przyczyną obecności bakterii w moczu. 

Przeczytaj: Czy można opóźnić okres?

Bibliografia