Witaminy dla kobiet planujących ciążę. Suplementacja przed zajściem w ciążę i wskazane badania

Przygotowania do ciąży to nie tylko regularne przyjmowanie kwasu foliowego. Suplementacja jodu, witaminy D3 i magnezu również może zwiększyć szanse na urodzenie zdrowego dziecka. Jednak zestawy witamin dla starających się o dziecko to nie wszystko. Planując macierzyństwo, warto wykonać podstawowe badania krwi i badanie ginekologiczne oraz obowiązkowo odwiedzić stomatologa. W artykule podpowiadamy, dlaczego zadbanie o siebie przed poczęciem dziecka korzystnie wpływa na przebieg ciąży i jest niezbędny do prawidłowego rozwoju płodu.

Spis treści:

---

1. Jakie witaminy dla kobiet starających się o dziecko powinna uwzględnić przyszła mama?
2. Suplementy dla kobiet przed ciążą. W jakiej formie przyjmować kompleksy witamin przed zajściem w ciążę?
3. Nie tylko witaminy podczas starań o dziecko. Jakie wykonać badania przed ciążą?
4. Świadome planowanie dziecka a organizm kobiety

Jakie witaminy dla kobiet starających się o dziecko powinna uwzględnić przyszła mama?

Ciąża to wyjątkowy stan. Wówczas rośnie zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Jakie witaminy i minerały zalecane są dla kobiet planujących ciążę? Wbrew pozorom odpowiedź na to pytanie wcale nie jest oczywista, bowiem nie ma żadnych oficjalnych zaleceń towarzystw ginekologicznych poza tymi dotyczącymi suplementacji kwasu foliowego i jodu.

Z drugiej strony świadomość społeczeństwa i wiedza naukowa na temat znaczenia poszczególnych składników diety stale rosną. Dlatego stosowanie witamin dla starających się o ciążę jest zalecane (szczególnie w przypadku ryzyka niedoborów), choć eksperci są zgodni, że podstawą powinna być dobrze zbilansowana dieta.

Jakie substancje w okresie planowania ciąży są szczególnie istotne, by zadbać o prawidłowy rozwój płodu i zdrowie matki?

	WSPOMAGANIE PŁODNOŚCI
	WITAMINY I MINERAŁY
	SUPLEMENTY DLA PRZYSZŁYCH MAM

Jod

Zapotrzebowanie na jod w okresie ciąży rośnie, co wynika z dwóch powodów: po pierwsze, jest wykorzystywany przez płód, po drugie, jest szybciej usuwany z organizmu. Niedobory jodu wiążą się z ryzykiem rozwoju niedoczynności tarczycy, zarówno u dziecka, jak i u matki. Poważny deficyt tego mikroelementu powiązano ze zwiększonym ryzykiem poronień i porodów przedwczesnych, a także upośledzenia umysłowego oraz niedosłuchu i głuchoty u noworodków.

Mimo obowiązującego w Polsce programu jodowania soli, niedobór jodu w populacji wciąż jest poważnym problemem. Szacuje się, że u 2/3 ciężarnych poziom jodu jest za niski. Jak zatem wzbogacić dietę w jod? Jedząc ryby, szczególnie białe (dorsz, mintaj, makrela) oraz algi. Źródłem jodu jest również nabiał, orzechy i warzywa (brokuły, szpinak, zielony groszek).

Niemniej pokrycie dziennego zapotrzebowania z diety bywa trudne, dlatego można rozważyć suplementację. W tabletkach dla kobiet starających się o dziecko jod występuje w dawce 200 µg, zgodnej z zaleceniami ekspertów.

Czytaj także: Zmęczenie w ciąży – co oznacza i jak sobie z nim radzić?

Witamina D3

Witaminą niezbędną dla kobiet planujących ciążę jest witamina D3 (cholekalcyfelor). Jej niedobory powiązano z ryzykiem poronień, przedwczesnych porodów, stanem przedrzucawkowym oraz niską masą urodzeniową noworodków. Ponadto witamina ta, regulując gospodarkę wapniowo-fosforanową, warunkuje prawidłowy rozwój kości i zębów dziecka.

Polacy, w tym kobiety w wieku rozrodczym, są narażeni na niedobory witaminy D3­. Szacuje się, że nawet 90% dorosłych ma niewystarczający jej poziom. Głównym źródłem witaminy D3 w organizmie jest jej skórna synteza. U dorosłych osób, które w miesiącach od maja do września spędzają na słońcu 30–45 minut (w godzinach 10:00–15:00, bez filtrów przeciwsłonecznych), suplementacja nie jest konieczna, choć zalecana.

W przypadku niespełnienia tych warunków rekomenduje się przyjmowanie 2000 IU witaminy D na dobę przez cały rok. Wytyczne te dotyczą również kobiet planujących ciążę, choć optymalne podejście zakłada oznaczenie stężenia witaminy D w organizmie i dostosowanie dawki suplementu na podstawie uzyskanego wyniku.

Warto również pamiętać, że u osób z otyłością synteza skórna witaminy D3 jest zaburzona, dlatego w przypadku BMI powyżej 30 kg/m2 można rozważyć dawkę 4000 IU dziennie.

Witaminy z grupy B

Spośród witamin z grupy B w okresie planowania ciąży największe znaczenie ma witamina B9, czyli kwas foliowy, który warunkuje prawidłowy rozwój komórek nerwowych oraz bierze udział w syntezie DNA. 

Niedobory kwasu foliowego znacząco zwiększają ryzyko powstawania ciężkich wad wrodzonych płodu (bezmózgowia, przepukliny układu nerwowego i rozszczepu kręgosłupa), a także anemii megaloblastycznej. Wprowadzenie zaleceń dotyczących suplementacji przed zajściem w ciążę pozwoliło zmniejszyć liczbę wad cewy nerwowej o ponad 70%. Stąd tak ważna jest podaż kwasu foliowego, by zapewnić prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego dziecka i rozwój mózg w czasie ciąży, a także zmniejszyć ryzyko wystąpienia wad rozwojowych. 

Czytaj także: Suplementacja kwasu foliowego – najnowsze wytyczne ekspertów

Witaminę B9 dość trudno dostarczyć z dietą w wystarczającej ilości. Skuteczną dawką zapobiegającą wadom wrodzonym cewy nerwowej jest 0,4 mg dziennie w postaci suplementów. Niemniej oprócz witamin dla planujących ciążę warto również pamiętać o włączeniu do diety zielonych warzyw liściastych (szpinak, sałata), brokułów, brukselki, strączków oraz owoców (malin, kiwi, pomarańczy).

W ostatnich latach zalecenia dotyczące suplementacji kwasu foliowego ewoluują. A to za sprawą nowych badań, które donoszą, że nawet 50% kobiet w wieku rozrodczym może mieć mutację genu MTHFR (kodującego enzym reduktazę metylenotetrahydrofolianową odpowiedzialny za przekształcanie kwasu foliowego do aktywnej, zmetylowanej formy).

W 2024 r. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników wydało oficjalne stanowisko, w którym stwierdza, że w świetle aktualnie dostępnych badań naukowych aktywna forma folianów ma przewagę nad „zwykłym” kwasem foliowym w zakresie biodostępności, aktywności fizjologicznej oraz zdolności do wysycania organizmu.

Przyjmowanie formy aktywnej ma również dodatkową korzyść – u osób z mutacją MTHFR może dojść do szkodliwego nagromadzenia niezmetabolizowanego kwasu foliowego. Dlatego obecnie dla kobiet planujących zajście w ciążę zaleca się przyjmowanie 400 µg aktywnej formy folianów (5-MTHF) oraz 400 µg kwasu foliowego dziennie. U kobiet, które wcześniej urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się suplementację 5 mg folianów dziennie.

Innymi, ważnymi z punktu widzenia planowanej ciąży, witaminami z grupy B są cholina (witamina B4), witamina B6, a także B12 (cyjanokobalamina), które są niezbędne dla prawidłowego przebiegu szlaku folianów i metylacji.

Szczególnie istotna jest witamina B12, która podobnie jak kwas foliowy wspiera rozwój układu nerwowego i syntezę DNA, a także odpowiada za wytworzenie czerwonych krwinek. O jej suplementacji powinny pamiętać zwłaszcza kobiety na diecie wegańskiej, gdyż cyjanokobalamina znajduje się wyłącznie w produktach pochodzenia odzwierzęcego.

Magnez

Częstym składnikiem zestawu witamin dla kobiet starających się o dziecko jest również magnez. Odpowiada za przewodzenie impulsów nerwowych i kurczliwość mięśni, których prawidłowa czynność jest szczególnie ważna podczas porodu siłami natury. Suplementację magnezu powiązano również z korzystniejszym przebiegiem ciąży i mniejszym odsetkiem powikłań.

Ten makroelement znajduje się w kakao, produktach zbożowych, roślinach strączkowych oraz orzechach. W przypadku, gdy spożycie z dietą jest niewystarczające i konieczna jest suplementacja warto wybrać produkt, w którym magnez występuje w formie cytrynianu, charakteryzującego się najwyższą biodostępnością.

Preparaty zawierające niezbędne witaminy i minerały dla kobiet planujących zajść w ciążę są dostępne w aptece. Dzięki nim zadbasz o prawidłowy rozwój dziecka jeszcze przed ciążą.  

Suplementy dla kobiet przed ciążą. W jakiej formie przyjmować kompleksy witamin przed zajściem w ciążę?

Najpopularniejszą formą witamin dla kobiet starających się o dziecko są gotowe zestawy multiwitaminowe, dostarczające w jednej tabletce czy kapsułce wszystkich najważniejszych składników w odpowiedniej ilości i w przyswajalnej formie. Zwykle są tak zbilansowane, że mogą je stosować zarówno kobiety planujące poczęcie, jak i te będące w pierwszym trymestrze ciąży. Zaletą tego rozwiązania jest łatwość stosowania – wystarczy pamiętać o zażyciu preparatu raz dziennie. Minus z kolei jest taki, że nie ma swobodnej możliwości modyfikacji dawkowania, np. zwiększenia ilości tylko jednego ze składników.

Witaminy w ciąży – jakie, od kiedy i po co? Dowiedz się więcej na Aptelia.pl 

Kobiety planujące zajście w ciążę mogą się również zdecydować na wybór kilku oddzielnych suplementów. Przewagą tego podejścia jest łatwość dostosowania dawek poszczególnych substancji, który natomiast wiąże się z koniecznością przyjmowania wielu tabletek czy kapsułek dziennie, o czym łatwo zapomnieć. 

Nie tylko witaminy podczas starań o dziecko. Jakie wykonać badania przed ciążą?

Suplementacja to tylko jeden z elementów przygotowań do ciąży. Oto kilka innych kroków dla kobiet chcących zajść w ciążę. Podjęcie ich przed poczęciem zwiększy szanse na urodzenie zdrowego dziecka. 

Badania krwi przed ciążą

Starając się o dziecko, warto wykonać badania krwi. W pierwszej kolejności zaleca się wykonanie badań podstawowych, jak morfologia (która pozwala wykluczyć częstą u kobiet niedokrwistość) i oznaczenie poziomu glukozy.

Przed ciążą powinno się również ocenić pracę tarczycy (zaburzenia w jej funkcjonowaniu to jedna z częstszych przyczyn niepłodności). Podstawowym parametrem jest TSH – jeśli jego wartość jest nieprawidłowa badanie warto rozszerzyć o oznaczenie fT3, fT4 i anty-TPO. Stwierdzenie niedoczynności tarczycy (gdy wartość TSH przekracza 2,5 mlU/l) wymaga podawania syntetycznego hormonu tarczycy, lewotyroksyny, który jest lekiem bezpiecznym, również dla kobiet w ciąży.

W krwi oznacza się także obecność przeciwciał przeciwko wirusom cytomegalii, różyczki i ospy wietrznej, a także pierwotniakowi Toxoplasma gondii wywołującemu toksoplazmozę. Zakażenia te są szczególnie niebezpieczne dla rozwijającego się płodu, dlatego warto mieć świadomość, czy ma się ochronne przeciwciała (wtedy ryzyko ponownego zachorowania jest znikome), czy nie (wtedy należy maksymalnie unikać źródeł zakażenia lub – jeśli jest to możliwe – zdecydować się na szczepienie).

Badania ginekologiczne

Z badań ginekologicznych zaleca się wykonanie USG narządu rodnego – niektóre nieprawidłowości, takie jak polipy macicy czy endometrioza mogą potencjalnie utrudniać zajście w ciążę. Przed poczęciem należy również wykonać badanie cytologiczne, a także wyleczyć ewentualne infekcje intymne.

Metody leczenia niepłodności – najważniejsze informacje. Dowiedz się więcej na Aptelia.pl 

Badanie stomatologiczne

Elementem przygotowań do ciąży, o którym często się zapomina, jest wizyta u dentysty i wyleczenie ewentualnych ubytków. Dlaczego jest to tak ważne? Stany zapalne przyzębia powiązano z większym ryzykiem poronień i przedwczesnych porodów, a także z niską masą urodzeniową dzieci. Co więcej, próchnica jest chorobą zakaźną – matka może więc nieświadomie przenieść ją na dziecko w pierwszych tygodniach jego życia.

Uzupełnienie zaległych szczepień

W trosce o zdrowie swoje, a także swojego przyszłego dziecka, warto pamiętać o szczepieniach. Przed ciążą szczególnie zaleca się wykonanie szczepienia przeciwko WZW B (jeśli nie było wykonywane), a także szczepień na choroby zakaźne wieku dziecięcego (ospa wietrzna, odra, różyczka), jeśli kobieta nie przechorowała ich wcześniej ani też nie została objęta programem szczepień ochronnych.

Wprowadzenie zdrowych nawyków

Odpowiednia suplementacja, którą dokładnie opisano w pierwszej części artykułu, to tylko dodatek – podstawowym źródłem składników odżywczych powinna być zdrowa, dobrze zbilansowana dieta. Dlatego w okresie starań o dziecko warto włączyć do jadłospisu świeże owoce i warzywa (szczególnie liściaste – jako źródło kwasu foliowego), dobrej jakości mięso i nabiał, orzechy i węglowodany złożone (pełnoziarniste pieczywo i makarony, kasze). Zaleca się rezygnację z żywności przetworzonej, słodzonych napojów, słodyczy i oczywiście używek (alkoholu, papierosów).

Oprócz diety do codziennego planu dnia warto włączyć aktywność fizyczną. Regularne ćwiczenia, spacery czy joga nie tylko poprawiają samopoczucie, ale korzystnie wpływają na płodność oraz przygotowują ciało na trudy ciąży i porodu. Co więcej, pozostawanie w dobrej kondycji przyspiesza powrót do formy po urodzeniu dziecka. 

Świadome planowanie dziecka a organizm kobiety

Świadome planowanie dziecka zwiększa szanse nie tylko na szybkie poczęcie, ale również na zdrowy przebieg ciąży i porodu. Ważnym krokiem w przygotowaniach do rodzicielstwa jest odpowiednia suplementacja, rozpoczęta jeszcze przed próbami zajścia w ciążę: kluczowe jest przyjmowanie odpowiednich dawek kwasu foliowego, ale też jodu, witamin z grupy B, witaminy D3 i magnezu. Zażywanie witamin dla planujących ciążę to jednak nie wszystko.

Warto wykonać kilka badań kontrolnych pozwalających stwierdzić, czy ciało jest gotowe na ciążę, czy może istnieją problemy zdrowotne, którymi należy zająć się w pierwszej kolejności. Przed zajściem w ciążę zaleca się odwiedzenie stomatologa i ginekologa, a także wykonanie badań krwi i uzupełnienie zaległych szczepień.

Bibliografia